باغ جهان نمای شیراز

شیراز، باغ‌های تاریخی و توریستی زیادی دارد که شباهت‌های زیادی می‌توان بین آن‌ها پیدا کرد. با این وجود هر یک منحصربه‌فردند و داستان متفاوتی دارند. یکی از زیباترین جاهای دیدنی شیراز، باغ جهان نماست که کهن‌ترین باغ در بین باغ‌های تاریخی شیراز محسوب می‌شود. در این مطلب با تاریخچه، معماری و گوشه‌گوشه این گلستان زیبا آشنا می‌شوید.

آنچه در مقاله باغ جهان نما می‌خوانید:

• باغ جهان نما شیراز کجاست؟
• راهنمای بازدید از باغ جهان نما
• تاریخچه باغ جهان نما شیراز
• معماری باغ جهان نما
• عمارت باغ جهان نما
• موزه باغ جهان نما شیراز
• کافه باغ جهان نما شیراز

باغ جهان نما شیراز کجاست؟

باغ جهان نما در خیابان حافظ و در نزدیکی جاذبه‌های زیادی قرار گرفته است. می‌توانید این باغ تاریخی را در شمال شیراز، در فاصله یک‌ونیم کیلومتری دروازه قرآن پیدا کنید. حافظیه شیراز، باغ ملی شیراز و باغ موزه هفت‌تنان شیراز هم در چندقدمی این باغ قرار گرفته‌اند و می‌توانید در یک روز از همه آن‌ها بازدید کنید.

• آدرس: استان فارس، شیراز، بالاتر از چهارراه حافظیه، خیابان حافظ
• فاصله حافظیه تا باغ جهان نما: 600 متر

نحوه دسترسی با خودرو:

هر کجای شیراز که هستید، خودتان را به چهارراه حافظیه و خیابان حافظ برسانید. ورودی باغ را نرسیده به خیابان نفت، در سمت راست خیابان پیدا خواهید کرد.

نحوه دسترسی با اتوبوس:

با استفاده از اتوبوس‌های خط 76 (پایانه ولیعصر-رکن‌آباد و زیباشهر) و خط 73 (پیانه میدان کلبه-پایانه نمازی) خود را به ایستگاه چهارراه حافظیه برسانید. از این ایستگاه تا باغ جهان‌نما فقط 150 متر (1 دقیقه پیاده) فاصله است.

نحوه دسترسی با مترو:

در نزدیکی باغ جهان نما ایستگاه مترو وجود ندارد و نزدیک‌ترین ایستگاه با آن 1.8 کیلومتر فاصله دارد. بااین‌حال اگر عاشق پیاده‌روی در شهر و دیدن فرهنگ بومی شیراز هستید، می‌توانید خود را از طریق خط 1 مترو به ایستگاه وکیل شیراز برسانید و از آن‌جا بازار وکیل را ادامه دهید و از بازار نو هم بگذرید تا به میدان اصفهان بگذرید. از پل علی‌بن‌حمزه عبور کنید و خیابان حافظ را تا رسیدن به باغ ادامه دهید. از ایستگاه وکیل تا باغ جهان نما شیراز با پای پیاده 20 دقیقه راه است.

راهنمای بازدید از باغ جهان نما

شیراز به بهار و عطر بهارنارنج‌هایش معروف است. این شهر در فصل بهار، با باغ‌ها و درختان چند صدساله‌اش، تجسم کوچکی از بهشت می‌شود و حتی اگر به دیدن جاذبه‌های توریستی هم نروید، سفر خاطره‌انگیزی خواهید داشت. طبیعت باغ جهان نما هم از این موضوع مستثنی نیست. به‌خاطر داشته باشید که این باغ، برخلاف دیگر باغ‌های شیراز، درختان زیادی ندارد و باغچه‌های گل، زینت‌بخش محیط آن هستند. پس اگر دوست دارید باغ جهان نما را در اوج زیبایی‌هایش ببینید، حتما در بهار به دیدن آن بروید.

• شماره تلفن باغ جهان نما: 07132275875

ساعت بازدید از باغ جهان نما

• از ساعت 8 صبح تا 10 شب

درهای باغ در همه روزهای هفته، حتی جمعه‌ها به روی بازدیدکنندگان باز است. اما یادتان باشد که باغ در روزهای عزاداری عمومی مانند شهادت معصومین، تعطیل است.

قیمت بلیط ورودی

• بلیط ورودی برای گردشگر ایرانی: 3000 هزار تومان
• بلیط ورودی برای گردشگر خارجی: 15000 هزار تومان

تاریخچه باغ جهان نما شیراز

اگر تاریخچه باغ جهان نما شیراز را دنبال کنید به قرن هشتم و دوران حکومت آل مظفر و آل اینجو (قبل از حمله مغولان) می‌رسید. در این هنگام، باغ جهان نما در کنار باغ ارم شیراز، باغ دلگشا شیراز و باغ تخت شیراز که از مشهورترین باغ‌های تاریخی شیراز هستند، در اوج زیبایی و آبادانی قرار داشتند. به‌طوری‌که بعد از تصرف ایران به دست مغول‌ها، تیمور گورکانی (تیمور لنگ) دستور داد همانند آن را در سمرقند (موطن او) بسازند و آن را جهان نما بنامند.

اگر تاریخچه باغ دلگشا را خوانده باشید، می‌دانید که او در مواجهه با این باغ هم همین دستور را صادر کرده بود. متاسفانه باغ دلگشا و باغ جهان نمای سمرقند، از تندبادهای تاریخی جان سالم به‌در نبرده‌ و دیگر وجود ندارند. جالب است بدانید که شهاب‌الدین بن عربشاه (ادیب، شاعر و عالم مسلمان در عهد تیموریان) در کتاب عجایب ‌المقدور فی نوائب تیمور، باغ جهان نما را زینت الدنیا نامیده است.

باغ جهان‌نما در دوره صفویان

حال اگر صفحات تاریخ را تا دوران صفویان ورق بزنیم، به سفرنامه‌های شاردن و تارونیه که جهانگرادانی فرانسوی بودند، برمی‌خوریم. طبق نوشته‌های این دو، باغ جهان نما در دوره صفویان نیز بسیار سرسبز و آباد بوده است. در نوشته‌های شاردن می‌خوانیم:

«دروازه شهر به خیابان بسیار زیبایی منتهی می‌شود که باریک و بلند است. در دو طرف این خیابان باغ‌هایی وجود دارد که طولشان از خیابان به دویست پا می‌رسد. هرکدام از این باغ‌ها سردر و مدخل باشکوهی با طاق نیم‌گنبدی دارند و بر فراز هریک از آن‌ها عمارتی کلاه‌فرنگی ساخته‌اند. درهای باغ از دو سمت خیابان روبه‌روی هم قرار گرفته و قرینه هستند. در وسط خیابان به حوضی مربع‌شکل برمی‌خوریم که پهنای آن به‌اندازه خیابان است و برای این‌که بتوان از خیابان گذر کرد، عمارت‌های سردر به اندازه 30 پا عقب‌نشینی دارند.»

به‌نظر می‌رسد باغ‌هایی که شاردن از آن‌ها صحبت کرده، باغ جهان‌نما و باغ نو شیراز هستند که در دوره صفویان از شکوه زیادی برخوردار بوده‌اند.

جان دوباره باغ در زمان زندیان

با مرگ نادرشاه و سقوط سلسله افشاریان، کشور در وضع بدی قرار گرفت و کشمکش‌ها برای به‌دست‌گرفتن قدرت، خرابی‌های زیادی به‌وجود آورد. باغ جهان نما شیراز هم که در درگیری‌ها قرار داشت تا حد زیادی ویران شد. هنگامی که کریم‌خان زند به سلطنت رسید و شیراز را به‌عنوان پایتخت کشور انتخاب کرد، مرمت باغ در دستور کار قرار گرفت و نام آن هم به باغ وکیل تغییر کرد. در سال 1185 هجری‌قمری با فرمان کریم‌خان، عمارتی کلاه‌فرنگی در قلب باغ جهان نما ساخته شد و اطراف آن را هم حصارکشی کردند. خیابان‌کشی‌ و درخت‌کاری‌هایی زیبایی که اکنون در باغ می‌بینیم، از اقدامات دیگر کریم‌خان هستند.

شکوه و افول باغ در دوره قاجار

جهان نما در اوایل دوران قاجار در نهایت آبادانی و شکوه بود و از عمارت باغ برای پذیرایی از مهمانان حکومت استفاده می‌شد. بااین‌حال در اواخر این دوره از رونق افتاد و رو به خرابی رفت. همان‌طور که در کتاب «ایران و قضیه ایران»، نوشته‌ لرد جرج کرزن (سیاست‌مدار انگلیسی در دوره قاجار) می‌خوانیم؛

«در سمت دیگر جاده اصفهان به شیراز، کمی بالاتر از حافظیه، باغ جهان‌نما قرار دارد که در دوره زندیه، باغ وکیل نام داشت. در عهد فتحعلی‌شاه قاجار (هنگامی‌که والی فارس بود)، اسم باغ تغییر کرد و عمارتی تابستانه در آن ساخته شد. این باغ شامل محوطه محصور در حدود 200 یارد است که درحال‌حاضر رو‌به خرابی است. در اوایل قرن، عمارت باغ جهان نما وضع مرتبی داشت و مخصوص اقامت افراد عالی‌رتبه انگلیسی بود.»

باغ جهان نما در‌حال‌حاضر

درهای باغ جهان نما تا سال 1381 بر روی عموم مردم بسته بود. تا این‌که مالکیت آن به سازمان مسکن و شهرسازی واگذار شد و شهرداری شیراز مدیریت آن را در دست گرفت. بنا بود که باغ پس از مرمت‌های لازم به مجموعه حافظیه متصل شود. بخشی از بازسازی‌ها در این سال انجام شدند اما کار مرمت اساسی و ادغام باغ به حافظیه هنوز هم در دستور کار قرار دارد. درحال‌حاضر عمارت باغ جهان‌نما به موزه‌ای از آثار مختلف تاریخی تبدیل شده است.

• تماشای فیلم باغ جهان نما در آپارات

معماری باغ جهان نما

• مساحت باغ جهان نما: 2/8 هکتار مساحت با 3500 مترمربع فضای سبز

معماری باغ جهان‌ نما شیراز نمونه شاخصی‌ از هنرِ باغ‌سازی به سبک ایرانی‌ست. یکی از چیزهایی که ممکن است درهنگام بازدید متوجه آن نشوید، قرینه‌گی بسیار زیبای باغ است. به‌طوری که هر فردی که عاشق تقارن باشد، با دیدن پلان باغ جهان نما، شیفته معماری آن می‌شود.

این تقارن در تمام باغ‌هایی که با الگوی اصیل ایرانی ساخته شده‌اند، وجود دارد. با این‌حال تحولات تاریخی و شهرسازی‌ها، همانطور که در باغ ارم و موزه پارس (باغ نظر) شیراز می‌بینیم، سبک اصیل این باغ‌ها را تغییر داده‌اند. اما خوشبختانه این الگو در باغ جهان نما حفظ شده و روح انسان در مواجه با آن، ناخودآگاه آرام می‌گیرد.

پلان باغ جهان نما

باغ‌سازی به سبک ایرانی 3 ویژگی منحصربه‌فرد دیگر هم دارد؛

• قرارگرفتن در مسیر جوی آب
• حصارکشی با دیوارهای بلند
• وجود یک بنا در وسط باغ که می‌تواند عمارت یا استخر، یا ترکیبی از این دو باشد.

طرح و اسلوب کنونی باغ و عمارتش به‌دست کریمخان زند ریخته شده و درست مشابه باغ نظر شیراز است. باغ جهان نما با دو خیابان متقاطع به چهارباغ کوچک تقسیم شده و چهار گذرگاه بزرگ را که همگی به عمارت کلاه‌فرنگیِ وسط باغ منتهی می‌شوند، به‌وجود آورده است. 

در دو طرف گذرگاه‌های اصلی، ردیفی از درختان به‌چشم می‌خورند که هرکسی را به پیاده‌روی طولانی در پناه خنکایشان وسوسه می‌کنند. موازی با گذرگاه‌های اصلی، چهار خیابان دیگر هم کشیده‌شده که 4 باغ‌ بزرگ‌تر را به 16 باغچه کوچک تقسیم کرده‌اند. در این باغ علاوه‌بر درختان سرو و نارنج، انواع درختان میوه، مرکبات و کاج کهنسال کاشته شده و باغچه‌های کوچک‌تر با گل‌‌های رز، بنفشه، اطلسی و داوودی، منظره‌ای روح‌نواز را به‌وجود آورده‌اند.

باغ جهان نما در گذشته در مسیر جوی پرآوازه رکنی (رکن‌آباد) قرار داشت و نهال‌های آن از این آب گوارا جان می‌گرفتند. اما امروز اثری از این جوی دیده نمی‌شود. همانطور که با هم خواندیم، دورتادور باغ در طرح جدید کریم‌خان حصارکشی شد و عمارتی کلاه‌فرنگی با هشت‌ضلع در قلب آن جای گرفت تا چشم‌اندازِ بهشتی باغ از هر سو در دسترس باشد. دو حوض در دو طرف عمارت ساخته شده و مقابل ضلع جنوبی، آبنمایی دیده می‌شود که تا حوض بنای قاجاری باغ ادامه دارد.

سیمرغ‌های باغ جهان نما

یکی از جاذبه‌های باغ جهان نما شیراز، درختان خشکیده باغ هستند. در زمان احیای باغ تصمیم گرفته شد تا به‌جای قطع درختان خشکیده باغ، با هنر معرق‌کاری جلوه‌ای تازه به تنه‌های تاریخی باغ داده شود. پرنده‌های آشنایی که بر روی درختان این باغ حک شده‌اند، داستان سیمرغ منطق‌الطیر عطار را حکایت می‌کنند و با دستان توانای استاد عمادی (مجسمه‌ساز شیرازی) جان گرفته‌اند.

او با تلفیق نقوش گل و ترنج و ترکیب‌ آن با پرنده‌های سیمرغ، حجم کار را از پایین به بالا افزایش داده تا بینندگان برای تماشای جزئیات به زحمت نیفتند. در این آثار زیبا از نقش پرندگان دیگری مانند هدهد، جغد، طاووس، خروس، کبک و شاهین نیز استفاده شده‌ است.

عمارت باغ جهان نما

در وسط باغ عمارتی هشت‌ضلعی وجود دارد که شباهت زیادی با عمارت کلاه‌فرنگی باغ نظر دارد. نمای عمارت آجری و بسیار ساده ا‌ست و کاشی‌کاری‌ها و نقاشی‌های عمارت باغ نظر در آن دیده نمی‌شود. این احتمال وجود دارد که تزئینات باغ در گذر زمان از بین رفته باشند. چهارضلع بزرگ‌تر این عمارت از پنجره‌های چوبی ارسی و 4 طاق‌نمای کوچک تشکیل شده‌اند و ورودی‌ها را می‌توان در 4 ضلع کوچک‌تر پیدا کرد.

فضای داخلی عمارت از چهارشاه‌نشین و چهار اتاق دو طبقه تشکیل شده که بین شاه‌نشین‌ها قرار گرفته‌اند. در وسط بنا به یک حوض مرمرین برمی‌خوریم که یک فواره سنگی دارد. طاق‌ها و دیوارهای این عمارت هم مشابه عمارت باغ نظر با نقاشی‌های بسیار زیبایی آراسته شده‌اند. متاسفانه بخشی از این نقاشی‌ها به مرور از بین رفته‌اند.

موزه باغ جهان نما شیراز

عمارت باغ جهان نما شیراز درحال‌حاضر میزبان موزه‌ای از آثار تاریخی‌ست. آثاری مانند تابلوهای سیاه‌قلم جهانگردان اروپایی، مدال‌های یادبود، اسکناس‌ و تمبرهای تاریخی و اشیا دیدنی دیگر که گردش‌ در این باغ را تکمیل می‌کند.

کافه باغ جهان نما شیراز

کافی‌شاپ کوچک اما بسیار زیبا و دنجی در ضلع شرقی باغ، نزدیک در ورودی قرار دارد که وقت‌گذراندن در این باغ را دلچسب‌تر می‌کند. کافه باغ جهان نما معمولا از ساعت 10 صبح تا 10 شب باز است. برای اطمینان از ساعت کاری کافه و باغ می‌‌توانید با شماره زیر تماس بگیرید.

• شماره تلفن کافه: 07132279392

در نهایت

شیراز پر است از جاهای دیدنی و باغ‌های تاریخی که هر یک به‌شکلی منحصربه‌فرد و دیدنی‌اند. باغ جهان نمای شیراز به ادعای تاریخ‌دانان، کهن‌ترین باغ شیراز است که از دل تاریخ پرفرازونشیب ایران برای ما به‌جامانده است. باغ جهان‌نما زرق‌وبرق باغ ارم و باغ عفیف‌آباد شیراز را ندارد اما به عقیده من و افرادی که می‌شناسم، آرامشی دارد که در جاهای دیگر شیراز سخت پیدا می‌شود. شما چه فکر می‌کنید؟

سوالات متداول

باغ جهان‌نما شیراز باز است؟

باغ جهان‌نما شیراز باز است و از ساعت 8 صبح تا 10 شب در دسترس بازدید عموم قرار دارد.

روزهای بازدید از باغ جهان‌نما چه روزهایی‌ست؟

در همه روزهای سال ب‍ه‌جز تعطیلات رسمی به مناسبت شهادت و عزاداری‌های عمومی می‌توانید از این باغ زیبا دیدن کنید.

قدمت تاریخی باغ جهان‌نما به چه دوره‌ای برمی‌گردد؟

تاریخچه باغ جهان‌نما به دوران حکومت آل مظفر و آل اینجو در قرن هشتم هجری‌قمری برمی‌گردد. (تقریبا 700 سال قدمت تاریخی)