باغ عفیف‌ آباد؛ گلشن شیراز

باغ عفیف آباد جلوه‌ی باشکوهی از اصالت باغ‌‌های ایرانی است که از دل یک تاریخ 500 ساله برای ما به یادگار مانده است. در دل این باغ زیبا، عمارت باشکوهی خودنمایی می‌کند که پس از پشت‌سرگذاشتن فراز و نشیب‌های فراوان، اکنون به یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های ادوات جنگی در خاورمیانه تبدیل شده است. در این مقاله از مجله گردشگری یوتراوز سری به این باغ زده‌ایم تا با یکی دیگر از جاهای دیدنی شیراز و شگفتی‌های بی‌پایانش آشنا ‌شوید.

باغ عفیف آباد شیراز کجاست؟

درِ ورودی باغ عفیف آباد را می‌توانید در انتهای خیابانی به همین نام پیدا کنید. انتهای خیابان عفیف آباد، جایی که به بلوار ستارخان می‌رسد، پیاده‌راه زیبایی به‌نام خیابان قوام‌الدین شیرازی وجود دارد که پیش از این ماشین‌رو بود. این پیاده‌راه را تا انتها ادامه دهید تا درِ چوبی باغ را مقابل خود ببینید.

خیابان قوام‌الدین از بلوار مصلی‌نژاد هم در دسترس است. کافی‌ست از خیابان انصار وارد بلوار مصلی‌نژاد شوید و نرسیده به بلوار ستارخان، به سمت راست و خیابان قوام الدین شیرازی بپیچید.

• آدرس: استان فارس، شیراز، انتهای خیابان عفیف آباد، انتهای پیاده‌راه قوام‌الدین
• شماره تلفن: 07136267343

دسترسی با مترو:

ایستگاه مترو آوینی نزدیک‌ترین ایستگاه به باغ عفیف آباد است. مترو شیراز در حال حاضر فقط با یک خط فعالیت می‌کند. بنابراین در هر ایستگاهی که سوار شوید می‌توانید خود را به این ایستگاه برسانید. از ایستگاه مترو تا باغ با پای پیاده 19 دقیقه و با ماشین 5 دقیقه راه است.

دسترسی با اتوبوس:

اگر می‌خواهید با اتوبوس به باغ عفیف آباد بروید، می‌توانید از خطوطی که به بلوار بعثت یا پایانه استقلال می‌روند استفاده کنید. از طریق لیست خطوط اتوبوس‌رانی شیراز می‌توانید خط موردنظر خود را پیدا کنید.

ساعت و اطلاعات بازدید باغ عفیف آباد

ساعت کاری باغ عفیف آباد

• ساعت بازدید در فصل بهار و تابستان: از 08:00 الی 12:00 و از 15:00 الی 19:00
• ساعت بازدید در فصل پاییز و زمستان: از 08:00 الی 12:00 و از 15:00 الی 17:00
• ایام تعطیل: ایام عزاداری عمومی مانند تاسوعا و عاشورا

هزینه بلیط

• هزینه بلیط برای گردشگر ایرانی: 5 هزار تومان
• هزینه بلیط برای گردشگر خارجی: 50 هزار تومان

جاهای دیدنی‌های نزدیک

اگر به نقشه شیراز نگاه کنید، می‌بینید که باغ عفیف آباد بین باغ ارم شیراز و باغ جنت شیراز قرار دارد. فاصله باغ عفیف تا این دو باغ زیبا و تاریخی، با خودرو در حدود 10 تا 15 دقیقه است.

داستان باغ گلشن شیراز

از گلشن تا عفیف‌آباد

باغ عفیف‌آباد از کهن‌ترین و باشکوه‌ترین باغ‌های شیراز به شمار می‌رود. اگر تاریخ را 500 سال به عقب ببریم، به یعقوب‌خان ذوالقدر (رئیس ایل ذوالقدر و حاکم فارس در عهد صفویه) برمی‌خوریم. عفیف آباد در آن زمان از املاک شخصی او بود و یکی از مهم‌ترین باغ‌ها و تفرج‌گاه‌هایِ حاکمان به شمار می‌رفت. یعقوب‌خان نام این باغ را گلشن گذاشت و قلعه‌ای محکم در آن بنا کرد.

حال زمان را تا قاجاریه و سال 1284 جلو می‌بریم. در این سال میرزا علی‌محمدخان قوام (قوام‌الملک دوم) باغ گلشن را خریداری نمود. خاندان قوام از خانواده‌های دیوان‌سالار قاجار بودند و نفوذ بسیار زیادی در شیراز داشتند. در آن هنگام گلشنِ یعقوب‌خان و عمارتش در طی زمان تخریب شده بود. میرزا علی‌محمدخان، عمارت جدید و بسیار باشکوهی در باغ ساخت و به درختان باغ رسیدگی کرد. علاوه بر این‌ها، میرزا علی‌محمدخان، قناتی به نام قنات لیمک را برای آبیاری باغ خریداری کرد.

عمارتی که در حال حاضر در باغ وجود دارد از همین دوران برای ما به یادگار مانده است.

عفیف‌آباد شدن

در اواخر دوران قاجار بود که باغ به خواهرزاده بانی باغ یعنی عفیفه‌ خانم بدیع‌الملوک ارث رسید. عفیفه‌ خانم سهرابی ملقب به بدیع‌الملوک، دختر علویه خانم و ابوالقاسم بدیع السلطنه بود. (در عکس او را در ردیف دوم از بالا و سمت چپ می‌بینید.) عفیفه خانم تحولات عظیمی در ساختار باغ به وجود آورد تا جایی که باغ گلشن کم‌کم به نام باغ عفیف‌آباد شهرت یافت.

از پهلوی تا امروز

پس از او وارثان باغ در دوره پهلوی، آن را به فرح پهلوی (همسر محمدرضاشاه) هدیه دادند. در سال 1340، باغ به مزایده گذاشته شد و در نهایت ارتش آن را به دست آورد. ارتش بین سال‌های 1342 تا 1349 به مرمت و بهسازی باغ پرداخت. جالب است بدانید که برای این کار از طرح کاخ ورسای فرانسه برای محوطه باغ الگوبرداری کردند. در آن سال‌ها باغ عفیف‌ آباد تبدیل به محلی برای تفریح و اقامت امرای ارتش شده بود و طبقه دوم آن نیز به اقامت و پذیرایی از فرح دیبا و خاندان پهلوی اختصاص داشت.

مالکیت باغ پس از انقلاب اسلامی هم در اختیار ارتش باقی ماند. در تاریخ 29 فروردین 1370 که با نام روز ارتش نام‌گذاری شده است، از باغ و عمارت باغ عفیف‌آباد به عنوان موزه‌ تاریخی نظامی بهره‌برداری شد.

جاهای دیدنی باغ عفیف آباد

باغ گلشن شیراز با وسعت 127 هزار مترمربع از یک باغ با الگوی ایرانی، یک عمارت دو طبقه شاهانه، موزه نظامی، حمام و قهوه‌خانه سنتی تشکیل شده است. دورتادور باغ دیوارهای آجری کشیده شده و گل‌کاری‌های آن از عالی‌ترین نمونه‌های گل‌کاری ایرانی هستند.

جالب است بدانید که برای ساخت این باغ فرح‌انگیز ایرانی از ویژگی‌های معماری هخامنشی، ساسانی و قاجار الهام گرفته‌اند. اگر می‌خواهید نمونه‌ عالی و کاملی از باغ‌ با الگوی ایرانی را ببینید، باغ عفیف‌آباد همانی است که دنبالش هستید. به دلیل این‌که در الگوی باغ‌آرایی سنتی آن دست برده نشده و باغ از 500 سال پیش به همان شکل اولیه حفظ شده است.

از طریق این لینک می‌توانید به صورت مجازی از باغ و عمارت زیبای آن بازدید کنید.

درِ ورودی

همان‌طور که با هم خواندیم ورودی باغ عفیف آباد در خیابان قوام‌الدین شیرازی قرار گرفته است. اگر از بالا به پلان مستطیل‌شکل باغ نگاه کنیم، در را در ضلع شمالی و بزرگ‌تر باغ می‌بینیم. این ورودی، در چوبی بزرگ و دولنگه‌ای است که بر روی سردر آن نقش دو شیر حک شده و به راهرو کوتاهی باز می‌شود. در دو طرف این راهرو دو فروشگاه قرار دارد که یکی از آن‌ها کتاب‌فروشی و دیگری فروشگاه محصولات فرهنگی است. در انتهای راهرو هم سردر دیگری به چشم می‌خورد که تصویر شاه و ملازمش را روی کاشی‌های هفت‌رنگ نشان می‌دهد.

از آنجایی‌که گذرگاه اصلی باغ در محور شرق به غرب (قاعده بزرگتر) قرار گرفته و نمای اصلی عمارت و حوض آن هم به طرف شرق باغ است، به نظر می‌رسد درِ ورودی باغ هم در ضلع شرقی قرار داشته و بعدها در زمان بازسازی‌های قوام‌الملک تغییر کرده است.

عمارت سلطنتی

عمارت شاهانه باغ در محور شمال به جنوب ساخته شده و دو طبقه دارد. از همان ابتدای ورود به باغ می‌توان حوض و پلکان ورودی عمارت را دید که بازدیدکنندگان را به طبقه دوم و ایوان سراسری آن دعوت می‌کند. از آن‌جایی‌که عمارت در محور شمال به جنوب باغ ساخته شده، نمای عریض و اصلی آن در ضلع شرقی (سمت چپ ورودی عمارت) واقع شده است. پنجره‌های ایوان شرقی نیز رو به یک حوض عریض و گذرگاه اصلی باغ باز می‌شوند.

ایوان سراسری عمارت مزین به ستون‌های سفید بسیار زیبایی‌ست و در ضلع شرقی آن تصویری از تاج‌گذاری یکی از شاهان ساسانی بر روی کاشی‌های هفت‌رنگ دیده می‌شود. سقف اتاق‌های عمارت و ایوان از جنس چوب است و نقاشی‌هایی از رنگ‌روغن، با ظرافت خاصی بر روی آن‌ها طراحی شده است.

نمای غربی عمارت بسیار ساده‌تر از نمای شرقی است و تزئینات نمای جنوبی نیز به ایوان شمالی شباهت دارد. در حال حاضر طبقه اول (همکف) به موزه نظامی اختصاص داده شده و طبقه دوم نیز با نام موزه عبرت شناخته می‌شود.

موزه نظامی

یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های سلاح خاورمیانه در طبقه همکف عمارت عفیف‌آباد قرار دارد. اگر شما هم عاشق تماشای سلاح‌های گرم و سرد، خودکار و نیمه‌خودکار، شمشیر و ادوات جنگی قدیمی هستید، بازدید از این موزه جذاب را از دست ندهید. در کنار تمام اشیا تاریخی و جذاب موزه، معماری طبقه همکف نیز بسیار دیدنی است. پنجره‌های مشبک و رنگی ضلع شرقی و آب‌نمایی که در این طبقه وجود دارد، از جالب‌توجه‌ترین قسمت‌های آن به شمار می‌روند.

موزه نظامی تاریخی عفیف آباد فقط مختص به این طبقه نیست و در محوطه باغ نیز ادوات جنگی نظیر هواپیما و تانک به چشم می‌خورد. درِ موزه را می‌توانید زیر پلکان ورودی عمارت، در سمت چپ پیدا کنید.

جالب‌ترین اشیا تاریخی موزه نظامی:

• تفنگ‌های میزرا کوچک‌خان جنگلی و اعضای نهضت جنگل
• تفنگ فتحعلی‌شاه
• تفنگ مظفرالدین‌شاه
• مسلسل رئیس‌علی دلواری
• تفنگ رضاشاه و محمدرضاشاه
• خودرو حمل جنازه رضاشاه

موزه عبرت

طبقه دوم عمارت که موزه عبرت نام‌گذاری شده، به نمایش وسایل شخصی خانواده پهلوی اختصاص دارد. در مرکز این طبقه به یک تالار بزرگ و مجلل برمی‌خوریم که در دو سوی آن اتاق‌های تودرتو ساخته شده است. این اتاق‌ها به اتاق همایش، نشیمن، رختکن، مطالعه، قمار و غیره اختصاص داشته‌اند و دیوار آن‌ها با گچ‌بری‌ تزئین شده‌اند. از اشیا بسیار جالب این موزه می‌توان به پیانو شخصی فرح پهلوی اشاره کرد. این همان پیانویی است که در جشن 2500 ساله شاهنشاهی نواخته شده است.

حمام سنتی قجر

در غرب ورودی باغ، یک حمام با سبک حمام‌های سنتی ایرانی وجود دارد که بازدید از آن خالی از لطف نیست. دیوارهای این حمام با نقش‌های برجسته صحنه ورود یوسف به جمع زنان مصری، دیدار مردم با خسرو پرویز و فرهاد در کوه بیستون، پوشیده شده است. بر روی سقف نیز مناره و گنبد کوچکی به چشم می‌خورد. متاسفانه این حمام تاریخی با بازسازی‌های انجام شده از اصالت خود فاصله گرفته است.

قهوه‌خانه باغ

در کنار حمام باغ، یک قهوه‌خانه سنتی نیز دیده می‌شود که حجره‌هایش داستان‌های شاهنامه را به نمایش گذاشته‌اند.

عکس باغ عفیف آباد شیراز

سوالات متداول

باغ عفیف آباد باز است؟

بله. باغ عفیف آباد همه‌روزه به جز ایام سوگواری عمومی، در دسترس بازدید عموم مردم قرار دارد.