مدرسه سپهسالار تهران

بی‌شک بهارستان یکی از مشهورترین و بنام‌ترین محله‌های تهران است! میدان بهارستان را می‌توان قدیمی‌ترین و مهم‌ترین میدان پایتخت و از مهمترین جاهای دیدنی تهران دانست، میدانی که رویدادهای تاریخی بی‌شماری را به خود دیده و آثار تاریخی با ارزش و بی‌بدیلی را در خود جای داده‌ است. مدرسه و مسجد سپهسالار تهران، یکی از دیدنی‌های جذاب میدان بهارستان است که باعث شهرت بیشتر آن شده؛ مسجدی که می‌توان آن را یکی از باشکوه‌ترین بناهای پایتخت نیز به شمار آورد. این مسجد پس از انقلاب اسلامی و در سال 1357 تغییر نام داد و پس از آن به نام مسجد آیت‌الله مطهری شناخته شد. جالب است بدانید که مسجد سپهسالار، جزو اولین و بزرگ‌ترین مسجدهای ساخته شده در تهران بوده‌ است. یومگ در ادامه قصد دارد تا از مسجد و مدرسه سپهسالار، تاریخچه و معماری آن بیشتر بگوید. با ما همراه باشید.

آنچه در این مقاله از مدرسه سپهسالار می‌خوانید:

• مسجد سپهسالار تهران کجاست؟
• آدرس و شماره تلفن مدرسه سپهسالار تهران
• تاریخچه مدرسه سپهسالار تهران
• معماری مسجد سپهسالار تهران
• بخش‌های مختلف مدرسه سپهسالار

مسجد سپهسالار تهران کجاست؟

مسجد یا مدرسه سپهسالار از بناهای برجسته دوران قاجار است که در مجاورت ساختمان قدیمی مجلس شورای ملی، در خیابان بهارستان واقع شده‌ است. این بنا، نخستین و بزرگ‌ترین مسجد و مدرسه عالی در تهران است که معماری اصیل ایرانی و آمیزه‌ای از معماری مسجدهای استانبول را است. ناگفته نماند که مسجد و مدرسه سپهسالار تهران در سال 1315 در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده ‌است. (مشاهده روی نقشه 👇)

آدرس و شماره تلفن مدرسه سپهسالار تهران

• آدرس: تهران، ضلع جنوب شرقی میدان بهارستان، خیابان بهارستان، جنب ساختمان قدیمی مجلس شورای ملی ایران
• تلفن: 02133566166

برای رسیدن به مدرسه سپهسالار تهران می‌توانید از اتوبوس‌های بی‌آر‌تی یا از مترو استفاده کنید. شما می‌توانید با سوار شدن در خط 2 مترو تهران یعنی مترو فرهنگسرا - صادقیه خود را به میدان بهارستان رسانده و با کمتر از چند قدم به این مدرسه برسید. توجه داشته باشید که بازدید عموم از مدرسه سپهسالار امکان‌پذیر نیست و برای بازدید از این بنا باید هماهنگی‌های لازم را از قبل انجام بدهید.

تاریخچه مدرسه سپهسالار تهران

میرزا حسین خان سپهسالار قزوینی، بانی این مسجد و مدرسه باشکوه بوده‌ است. وی که در دوران قاجاریه زندگی می‌کرد، صدر اعظم ناصرالدین شاه قاجار بود. میرزا حسن خان سپهسالار در سال 1258 هجری قمری ساخت این مسجد را آغاز کرد، اما متاسفانه اجل به او مهلت نداد و در سال 1260 دار فانی را وداع گفت. پس از آن برادر میرزا حسن‌خان کار تکمیل بنا را برعهده گرفت و در نهایت این بنا توسط نائب‌ التولیه‌های وقف تکمیل و ساخته شد. 

طراح مسجد سپهسالار، مهندس مهدی خان ممتحن‌الدوله شقاقی بود و ساخت آن پنج سال زمان برد. استاد حسن معمار قمی، حاج ابوالحسن معمار و استاد جعفرخان معمار باشی کاشانی از معمارانی بودند که ساخت این بنا را بر عهده گرفتند.

مدرسه‌ی سپهسالار، مدرسه‌ی ناصری، مدرسه‌ی میرزا حسین‌ خان سپهسالار و مدرسه عالی شهید مطهری از نام‌هایی که برای این بنای تاریخی استفاده شده‌اند. پیشترها در این مدرسه علوم اسلامی تدریس می‌شد و بعد از افتتاح دانشگاه تهران، به دانشکده علوم معقول و منقول تغییر کاربری داد. بعد از شهادت استاد مطهری، این مدرسه به نام ایشان نام‌گذاری شد تا یاد و خاطره این عالم بزرگوار همیشه در یادها زنده بماند. 

معماری مسجد سپهسالار تهران

مسجد و مدرسه سپهسالار یکی از بزرگ‌ترین شاهکارهای معماری اسلامی در تهران است و می‌توان آن را یکی از جاذبه‌های تاریخی تهران برشمرد. معماری این مسجد، تلفیقی از معماری ایرانی و معماری مسجدهای معروف استانبول است، کافی است نگاهی به گنبد و گلدسته‌های آن بیندازید تا خود این شکوه را به چشم ببینید.

مدرسه سپهسالار، شگفتی معماری در قلب پایتخت است و دیدن معماری زیبا و چشم‌نواز آن هوش از سرتان می‌برد. گنبد باشکوه مسجد، کاشی‌کاری‌های رنگارنگ و دیدنی برخی از زیبایی‌های این مسجد هستند. در واقع مسجد و مدرسه سپهسالار، اولین و بزرگ‌ترین مسجد و مدرسه تهران است که با الهام از بناهایی همچون مسجد جامع اصفهان، مدرسه چهار باغ اصفهان و مسجد ایاصوفیه استانبول ساخته شده‌ است.

یزدی بندی، مقرنس، کاسه‌بندی و کاشی‌کاری از تزئیناتی است که در این مسجد به کار رفته است. معماری این مسجد با پیروی از الگوی چهار ایوانی ساخته شده‌ است و یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آن گنبد زیبا و خاص مسجد است. وجود مهتابی‌ها و بهارخواب‌های وسیع در طبقه فوقانی مسجد سپهسالار، یکی از ابداعات جالب معماری قاجاری در ساخت این مسجد بوده است.

بخش‌های مختلف مدرسه سپهسالار

مسجد و مدرسه عالی شهید مطهری، دارای بخش‌های بسیاری است که هر کدام زیبایی خاص خود را دارند. جلوخان، سردر، دهلیز، حجره‌های دو طبقه، چهار ایوان، گنبد عظیم، شبستان، هشت گلدسته، مناره‌ی کاشی‌کاری شده و کتابخانه از بخش‌های مختلف این مسجد هستند. در ادامه با این بخش‌ها بیشتر آشنا می‌شوید:

ورودی‌های مدرسه سپهسالار

مدرسه سپهسالار دارای 6 ورودی است که ورودی غربی و اصلی آن در حاشیه خیابان بهارستان قرار دارد.

گنبدخانه مدرسه سپهسالار

گنبدخانه یا شبستان تابستانی مدرسه سپهسالار، یکی از عجیب‌ترین و البته بزرگ‌ترین فضاهای این مسجد است. عرض دهانه گنبد 15 متر و ارتفاع آن 34 متر است.

شبستان زمستانی مدرسه سپهسالار

شبستان زمستانی مدرسه سپهسالار، پشت ایوان شرقی واقع شده‌ است و 44 ستون سنگی یکپارچه دارد. یک سقف گنبدی‌شکل میان هر چهار ستون قرار گرفته‌ که بر روی آن گچبری‌های زیبایی به چشم می‌خورد و صفات خداوند بر روی آن حک شده‌ است.

صحن مرکزی مدرسه سپهسالار

صحن مرکزی، شکلی چهارگوش دارد و دارای چهار ایوان است. همچنین صحن یا حیاط مرکزی از چهار باغچه مشجر و چهار پیاده‌گرد به همراه یک حوض مدور با فواره‌هایی در مرکز آن تشکیل شده است.

ایوان‌های مدرسه سپهسالار

مسجد و مدرسه سپهسالار تهران در چهار طرف خود ایوان دارد که اصلی‌ترین و بزرگ‌ترین آن ایوان جنوبی است که به گنبد منتهی می‌شود. 2 گلدسته در بخش بالای ایوان شمالی دیده می‌شود که در بین آن‌ها یک ساعت قرار گرفته‌ است. این ساعت دارای تزیینات چوبی و کاشی‌کاری‌های زیبایی است. 

کتابخانه مدرسه سپهسالار

در کتابخانه مدرسه سپهسالار، نسخ خطی بی‌نظیری نگهداری می‌شوند و به همین دلیل از اهمیت زیادی برخوردار است. جالب است بدانید که بیش از 4200 نسخه خطی و نزدیک به 10000 کتاب چاپ سنگی در این کتابخانه وجود دارند. با این وجود دلیلی که شهرت کتابخانه مسجد که به کتابخانه مطهری نیز معروف است را باعث می‌شود، بخش خطی کتابخانه شامل کتاب و مرقعات بسیار نفیس است. علوم قرآنی، فقه‌ و اصول، نجوم، ریاضیات، ادبیات، تاریخ، حدیث، علوم طبیعی و پزشکی بخشی از کتاب‌های کتابخانه مدرسه سپهسالار هستند که مورد علاقه بسیاری از محققان و پژوهشگران کشورهای مختلفند و نشانی از اهمیت جهانی کتاب‌های این کتابخانه دارند.

حیاط، مناره‌ها، تالار چهل شیر، مدرس‌ها، فرهنگستان ایران نیز از دیگر بخش‌های این مسجد هستند.

مدرسه سپهسالار قدیم تهران، حالا یکی از مکان‌های تاریخی مهم تهران است. جالب است بدانید که این مدرسه یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین بناهای به جامانده از دوران قاجار است که ارزش معماری بالایی هم دارد. اگر به بناهای قدیمی تهران علاقه دارید و می‌خواهید یک نمونه بی‌نظیر از معماری اصیل ایرانی را ببینید، می‌توانید سری به مسجد و مدرسه سپهسالار تهران بزنید. اما یادتان باشد که بازدید از این بنا نیاز به هماهنگی دارد.