دروازه قرآن شیراز

داستان ساخت دروازه قرآن شیراز از این رسم دیرینه ایرانی شروع شد که هر مسافری از زیر قرآن رد می‌کردند تا در پناه خدا به سلامت به مقصد برسد. اما این دروازه، تنها دروازه شهر نبود. در واقع، دروازه قرآن تنها بازمانده از 6 دروازه‌ای‌ست که در گذشته بر سر ورودی‌های شیراز ساخته شده بودند. درحال‌حاضر راه ورود به شیراز از شمال شهر، از زیر دروازه قرآن نمی‌گذرد و به کنار آن منتقل شده، اما هنوز هم این دروازه برای مردم احترام و قداست خاصی دارد. اگر در جستجوی جاهای دیدنی شیراز در شب هستید، اولین پیشنهاد یومگ به شما، مسیر دروازه قرآن است.

از دروازه قرآن شیراز در این مطلب می‌خوانید:

• دروازه قرآن شیراز کجاست؟
• داستان دروازه قرآن
• تاریخچه دروازه قرآن شیراز
• قدیمی‌ترین عکس دروازه قرآن
• معماری دروازه قرآن شیراز
• رستوران‌های دروازه قرآن شیراز

دروازه قرآن شیراز کجاست؟

آدرس دروازه قرآن شیراز: استان فارس، شیراز، ورودی شمالی شیراز، آزادراه شیراز-مرودشت، مجاورت پارک خواجو کرمانی

دروازه قرآن به لحاظ موقعیت جغرافیایی، در تنگ الله اکبر شیراز، بین کوه‌های چهل‌مقام و باباکوهی واقع شده است. اگر از شمال شیراز (جاده اصفهان به شیراز) وارد شهر شوید، دروازه قرآن را در حاشیه کوه باباکوهی، سمت راست بلوار می‌بینید. ورودی پارک خواجو کرمانی نیز در کنار این دروازه تاریخی قرار گرفته است.

مسیر دروازه قرآن شیراز

همان‌طور که خواندیم، دروازه قرآن در مسیر ورودی شهر از سمت شمال قرار گرفته است. پس اگر از سمت جاده اصفهان راهی شیراز باشید، یکی از معروف‌ترین جاذبه‌های تاریخی شیراز را در راه ورود به شهر می‌بینید. در غیر این صورت، برای بازدید از این دروازه، ابتدا باید خود را به بلوار هفت‌تنان یا بلوار آیت‌الله‌ ربانی برسانید و مسیر خود را در سمت چپ بلوار ادامه دهید تا به دروازه مشهور شهر برسید.

خط اتوبوس دروازه قرآن شیراز

• خط 74: بلوار نارنجستان-پایانه نمازی
• خط 76: پایانه ولیعصر-رکن‌آباد و زیباشهر

داستان دروازه قرآن

دروازه‌ای که امروز به یک‌کنار رانده‌شده و کمتر کسی از زیر آن رد می‌شود، زمانی تنها راه ورود و خروج به شهر از سمت شمال بود. این دروازه را با یک جلد قرآن در بالای آن، بر سر راه مسافران ساخته بودند تا در پناه نام و کلام خدا، به سلامت سفر خود را شروع و به پایان برسانند. البته این دروازه، تنها دروازه شهر نبود. درواقع ساختن درگاهی که عبور و مرور افراد را به شهر کنترل می‌کرد، یکی از ضروری‌ترین سازه‌ها برای شهرهای بزرگ محسوب می‌شد.

شیراز هم که در تمام دوره‌های تاریخ، یکی از مهم‌ترین و پررونق‌ترین شهرهای ایران به‌ شمار می‌رفت، از این قاعده مستثنی نبود. این شهر در گذشته 6 دروازه داشت اما درحال‌حاضر از تمام آن دروازه‌ها، فقط طاق سفید دروازه قرآن برای ما به‌جامانده و باقی از بین رفته‌اند. نام و محل این دروازه‌ها هنوز هم در خاطره مردم محلی زنده‌ است.

دروازه‌های شیراز در قدیم

• دروازه قرآن معروف به طاق قرآن، در ورودی شمالی شهر و بر روی تنگه الله‌اکبر واقع شده است.
• دروازه کازرون یا دروازه شوشتر قدیم درگذشته در مسیر ورود به شهر قرار داشت اما موقعیت آن درحال‌حاضر در مرکز شیراز قرار می‌گیرد.
• دروازه اصفهان که به دروازه اصطخر معروف بود، در شمال شهر و انتهای بازار وکیل قرار داشت و محدوده اطراف آن یکی از اشرافی‌ترین محله‌های شیراز بود.
• دروازه سعدی یا دروازه گذرگاه که در خروجی شرقی شهر قرار داشت و اطراف آن پر از مزارع سرسبز و چاه آب بود.
• دروازه قصاب‌خانه یا دروازه فسا به دروازه کوار معروف بود چراکه در مسیر کوار و فسا قرار داشت.
• دروازه شاه ‌داعی‌الله که به علت قرار گرفتن در جوار بقعه عارف مشهور، شاه داعی‌الله، به این نام معروف شده بود.

از بین تمام دروازه‌های ورودی به شیراز، دروازه قرآن به دلیل قدمت تاریخی و قداستی که داشت، بین مردم از احترام و اهمیت خاصی برخوردار بود. به ‌طوری‌که رسمی دیرینه در شیراز وجود دارد که در آن مردم محلی ابتدای هر ماه قمری از زیر دروازه قرآن رد می‌شوند تا در آن ماه از بلا و مصیبت مصون باشند. در خطوط بعد بیشتر درباره تاریخچه این بنای ایرانی-اسلامی می‌خوانیم.

تاریخچه دروازه قرآن شیراز

قبل از همه‌چیز باید به این اشاره کنم که دروازه قرآن کنونی در سال 1327 ساخته شده و فقط 74 سال قدمت دارد. تاریخ ساخت اولین دروازه‌ای که به این نام معروف بودو تا سال 1315 پابرجا بود، به هزارسال قبل و به زمان حکومت شیعیِ آل‌بویه برمی‌گردد. داستان از این قرار است که به فرمان عَضُدالدوله دیلمی*، دروازه‌ای بر روی تنگ الله‌اکبر شیراز (دره‌ای که بین دو کوه شمالی شیراز قرار دارد) بنا کردند و در اتاقک بالای آن، یک جلد قرآن گذاشتند تا طبق رسم دیرینه ایرانی، رهگذران از زیر آن رد شوند و از بلا و مصیبت به‌دور بمانند. این دروازه از جنس سنگ و ساروج بود و بین مردم با نام طاق قرآن شناخته می‌شد.

*عضدالدوله دیلمی (فناخسرو)، بزرگ‌ترین امیر خاندان آل‌بویه بود که از سال 338 تا 372 بر ایران و عراق حکومت کرد.

دروازه قرآن در دوران زندیه

دروازه قرآن تا زمان زندیه، یعنی تقریبا 270 سال پیش، با وجود آسیب‌های طبیعی و انسانی فراوان، هنوز پابرجا مانده بود. در دوران زندیه به دستور کریم‌خان، این دروازه کهن را بازسازی و مرمت کردند و قرآنِ بسیار نفیسی منسوب به «قرآن هفده‌من» در اتاقک بالای آن جای دادند. این قرآن ارزشمند که درحال‌حاضر در موزه پارس (باغ نظر) شیراز نگه‌داری می‌شود، در سال ۸۳۴ هجری قمری به دست شاهزاده سلطان ابراهیم، فرزند شاهرخ تیموری (سومین پادشاه تیموری) در دو جلد نوشته شده است. قرآن هفده‌من یکی از مشهورترین و نفیس‌ترین قرآن‌های جهان است که به خط محقق بسیار قوی با قلم ۳ دانگ نوشته شده و در حاشیه‌ ورقه‌های آن مهر و یادگاری‌هایی از شخصیت‌های معروف در دوره‌های مختلف وجود دارد.

دلیل این‌که این دو جلد، به قرآن هفده‌من معروف شده، فقط وزن سنگین آن نیست. در باور مردم عادی، هر برگ از این کتاب 17 مَن و خود کتاب هم در مجموع 17 من وزن دارد و این موضوع را معجزه قرآن می‌دانستند. جالب است بدانید که در فرهنگ بومی شیراز ضرب‌المثل‌هایی وجود دارد که از این کتاب نشئت گرفته‌اند. مانند این مَثَل که «مگر قرآن هفده‌من نوشته‌‌ای؟». وقتی یک نفر ادعای زیادی دارد و بیش ‌از اندازه به کار خود می‌بالد، از این مَثل برای او استفاده می‌کنند.

دروازه قرآن در دوران قاجار

دروازه قرآن شیراز که به علت وقوع زلزله، آسیب‌های زیادی دیده بود، یک‌بار دیگر توسط محمدزکی‌خان نوری مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. در این زمان، علاوه‌بر تعمیراتی که در دروازه صورت گرفت، در دو طرف آن دو اتاق برای پاسگاه و راهداری نیز ساخته شد. یک آب‌انبار هم به این مجموعه اضافه شد که از آب رکن‌آباد، رودخانه معروف شیراز، پر می‌شد.

تخریب و بازسازی مجدد دروازه قرآن

هرچه بیشتر به تعداد خودروها اضافه می‌شد، عبور و مرور از زیر دروازه‌ قدیمی قرآن به‌ویژه برای ماشین‌های بزرگ سخت‌تر و خطرناک‌تر می‌شد. درنهایت در سال 1315 در طرح توسعه مسیر شمالی شیراز، طاق قرآن به دستور شهرداری وقت شیراز با دینامیت و با زحمت زیاد تخریب شد.

12 سال بعد در سال 1327 خورشیدی، دروازه قرآن کنونی به همت حاج حسن ایگار معروف به اعتمادالتجار که یکی از بازرگانان بزرگ شیراز بود، کمی پایین‌تر از دروازه قبلی ساخته شد. دروازه جدید بزرگ‌تر بود و رفت‌وآمد از زیر آن برای خودروها مشکلی ایجاد نمی‌کرد.

دروازه قرآن شیراز، امروز

این دروازه تا سال 1365، همچنان تنها مسیر شمالی شیراز بود و به مسافران خوش‌آمد می‌گفت یا آن‌ها را به سلامت بدرقه می‌کرد. تا این‌که با افزایش عبور و مرور خودروها، دره کنار آن را پر کردند و بلوار بزرگی بر روی آن ساختند. با این کار، دروازه قرآن به یک‌کنار جاده رفت و این پایان کار دروازه قرآن به‌عنوان تنها ورودی شمالی شهر بود.

با محوطه‌سازی‌ها و زیباسازی‌های شایانی که در این منطقه صورت گرفت، دروازه قرآن شیراز، امروز به محلی محبوب برای پیاده‌روی و گردش خانوادگی تبدیل شده است. بنای باشکوه دروازه قرآن، محیط زنده و پویای آن، پارک خواجوی کرمانی، آرامگاه خواجوی کرمانی، میدان طاووس، المان‌های کوه چهل‌مقام و آب زلالی که در راستای آن‌ها جاری‌ست، بخشی از زیبایی‌های مسیر دروازه قرآن هستند که مسافران و مردم محلی را به این نقطه می‌کشانند. دروازه قرآن به باغ جهان نمای شیراز و حافظیه شیراز هم بسیار نزدیک است. به‌همین‌دلیل پیشنهاد می‌کنم حافظ‌گردی و باغ‌گردی خود را با گردش شبانه در این مسیر تاریخی به پایان برسانید.

قدیمی‌ترین عکس دروازه قرآن

یکی از قدیمی‌ترین و معدود عکس‌هایی که از تنگه الله اکبر و دروازه قرآن در میان آن موجود است، اثری از هارولد وستون (1894-1972میلادی)، نقاش و عکاس آمریکایی‌ست. این عکس در زمان قاجار، با تکنیک ابتدایی و ساده‌ای رنگ شده است.

یکی دیگر از عکس‌های بسیار قدیمی دروازه قرآن شیراز، مربوط به سال‌های 1917-1920 میلادی است که مردم به مناسبت پایان جنگ جهانی دوم و بدون توجه به شیوع آنفولانزای اسپانیایی در کنار دروازه جمع شده‌اند.

معماری دروازه قرآن شیراز

با هم خواندیم که دروازه قرآن کنونی، در سال 1327 و 12 سال بعد از تخریب دروازه‌ تاریخیِ عضدالدوله ساخته شد. این دروازه در شکل و اندازه تفاوت‌هایی با دروازه قبلی داشت. دروازه جدید به لحاظ ارتفاع و پهنا، از دروازه قبلی بزرگ‌تر است و به‌ جای یک طاق هلالی ساده، 3 طاق (1 طاق بزرگ و 2 طاق کوچک) با قوس تیز دارد.

بالای دروازه قرآن، اتاقی با 6 پنجره مشبک وجود دارد که محل نگه‌داری از قرآن است. آرامگاه سازنده بنا، حاج ایگار، در طاق شرقی قرار گرفته و در طاق غربی دروازه نیز به راه‌پله‌ای برمی‌خوریم که به اتاق بالای دروازه راه دارد. در بازسازی و ساخت این بنای ایرانی-اسلامی، از مصالحی مثل سنگ و سیمان استفاده شده و طاق‌نماهایش، مزین به کاشی‌های هفت‌رنگ و آیات قرآنی‌اند.

در بالای طاق اصلی، آیه 9 سوره اسرا نوشته شده و بر دیواری که به سمت شهر است، آیه 88 از همین سوره آورده شده است. در کنج غربی دروازه نیز آیه 9 از سوره حجر دیده می‌شود.

رستوران‌های دروازه قرآن شیراز

در دهه‌های اخیر، ورودی شیراز و اطراف دروازه قرآن با محوطه‌سازی‌های انجام‌شده، به یکی از نقاط محبوب شهر برای گردش شبانه تبدیل شده است. اما خوب است بدانید که در کنار زیبایی‌های بصری این منطقه، رستوران‌های معروف زیادی هم در آن قرار دارد. در ادامه با بعضی از معروف‌ترین رستوارن‌های دروازه‌ قرآن شیراز آشنا می‌شوید.

مجموعه گردشگری هفت‌خوان

جالب‌ترین چیز درباره این رستوران ارتباط نام آن با مجموعه است. این مجموعه رستوران از 5 رستوران و 2 کافی‌شاپ تشکیل شده و هر کدام از رستوران‌های آن منوی متفاوتی دارد.

• آدرس: استان فارس، شیراز، بلوار آیت‌الله ربانی شیرازی، بلوار جدید قرآن
• تلفن: 07132280000 و 07132270000 
• صفحه اینستاگرام: @haftkhanco
• سایت رسمی مجموعه: https://www.haftkhanonline.com/order

مجموعه رستوران‌های باکویه

مجموعه رستوران باکویه، یکی از محبوب‌ترین رستوران‌های اطراف دروازه قرآن است که بر فراز کوه باباکوهی شیراز ساخته شده است. این مجموعه از چهار رستوران تشکیل شده و علاوه‌بر فضای منحصربه‌فرد و چشم‌انداز فوق‌العاده‌اش، منوی متنوع و غذای باکیفیتی دارد. رستوران‌های این مجموعه عبارتند از؛ رستوران غار، رستوران قشقایی، رستوران آلاچیق کاج و رستوران بیرون‌بر.

• آدرس: استان فارس، شیراز، بلوار جدید قرآن، نرسیده به میدان ابوالکلام
• تلفن: 07132291000 و 07132281000
• صفحه اینستاگرام: @bakuyecomplex

رستوران شاندیز مشهد در بام شیراز

یکی از معروف‌ترین و خاطره‌انگیزترین رستوران‌های مشهد، رستوران شاندیز است. اما جالب است بدانید که رستوران شاندیز مشهد، یک شعبه هم در نزدیکی دروازه قرآن و بر فراز بام شیراز دارد. این رستوران علاوه‌بر کیفیت بسیار خوب، چشم‌انداز بسیار زیبایی از شیراز در اختیارتان می‌گذارد.

• آدرس: استان فارس، شیراز، بلوار جدید قرآن، ورودی پارکینگ لونا پارک
• شماره تلفن: 07132274947 و 07132274749
• صفحه اینستاگرام: @shandiz_bameshiraz

مجموعه گردشگری شمس‌العماره شیراز

اگر به فضاهای رستوران‌های سنتی و سفره‌خانه علاقه‌مند هستید، یکی از بهترین انتخاب‌هایی که می‌توانید داشته باشید، مجموعه شمس‌العماره است. این مجموعه در فضای کوهستانی و در 100 متری دروازه قرآن واقع شده و شامل رستوران، سفره‌خانه، آلاچیق می‌شود. فضای کوهستانی و سرسبز رستوران، غذای باکیفیت، چشم‌انداز بسیار زیبا از دروازه قرآن و موسیقی زنده پاپ و سنتی، از دلایل محبوبیت این مجموعه هستند.

• آدرس: استان فارس، شیراز، 100 متری دروازه قرآن
• شماره تلفن: 07132285750 و 09129170097
• صفحه اینستاگرام: @shamsolemare_shiraz

سخن آخر و پیشنهاد یومگ

دروازه قرآن شیراز از هزارسال قبل بر روی تنگه شمالی شیراز ساخته شد تا علاوه‌بر کارکردی که به‌عنوان دروازه شهر داشت، رهگذران را به برکت کلام خدا، به سلامت راهی سفر کند. هرچند که دروازه اصلی پس از سالیان طولانی به بهانه توسعه راه‌های شمالی تخریب شد، اما دروازه جدید به همان اندازه بین مردم محبوب و مقدس است و به‌ عنوان اولین نماد شیراز شناخته می‌شود. اگر به دنبال تجربه زندگی شبانه در شیراز هستید، مسیر دروازه قرآن یکی از بهترین خیابان‌ها برای شب‌گردی است.

سوالات متداول

دروازه قرآن کجای شیراز است؟

دروازه قرآن در مسیر ورودیِ شیراز از سمت جاده اصفهان و یزد، در دامنه کوه باباکوهی و در مجاورت پارک خواجوی کرمانی قرار دارد.

تاریخ ساخت دروازه قرآن چه زمانی‌ست؟

تاریخ ساخت اولین دروازه قرآن به هزارسال پیش و به دوران پادشاهی عضدالدوله دیلمی بازمی‌گردد. این دروازه در سال 1315 تخریب و دروازه قرآن کنونی 12 سال بعد در سال 1327 ساخته شد.

پارک نزدیک دروازه قرآن چه نام دارد؟

پارکی که در چند قدمی دروازه قرآن و بر روی دامنه کوه باباکوهی قرار گرفته، پارک خواجوی کرمانی نام دارد.

قدمت دروازه قرآن چه‌قدر است؟

دروازه قرآن قدیمی در سال 1315 تخریب شده است. قدمت دروازه قرآن جدید به 74 سال قبل و به سال 1327 برمی‌گردد.

نام قدیم دروازه قرآن شیراز چه بود؟

دروازه قرآن در گذشته با نام طاق قرآن شناخته می‌شد.