دروازه قرآن شیراز؛ همه آن‌چه پیش از سفر باید بدانید!

داستان ساخت دروازه قرآن شیراز از این رسم دیرینه ایرانی شروع شد که مسافران را از زیر قرآن رد می‌کردند تا در پناه خدا به‌سلامت به مقصد برسد. دروازه قرآن، تنها بازمانده شش دروازه‌ای‌ست که در گذشته، بر ورودی‌های شیراز ساخته شده‌بودند. طبق آیینی بومی، مردم ابتدای هر ماه قمری از زیر دروازه قرآن رد می‌شدند تا در آن ماه از بلا و مصیبت مصون باشند. 

درحال‌حاضر راه ورود به شیراز از شمال شهر، از زیر دروازه قرآن نمی‌گذرد و به کنار آن منتقل شده‌است اما هنوز هم این دروازه نزد مردم احترام و قداست خاصی دارد. مقاله پیش‌رو، معرفی‌نامه جامع و کامل دروازه قرآن است، یکی از سرشناس‌ترین جاهای دیدنی شیراز. همه آن‌چه را که باید درباره این دروازه بدانید، از آدرس و نقشه تا تاریخچه و معماری، در ادامه بخوانید.

آن‌چه در این مقاله درباره دروازه قرآن شیراز می‌خوانید:

• دروازه قرآن شیراز کجاست؟
• داستان دروازه قرآن
• تاریخچه دروازه قرآن شیراز
• دروازه قرآن شیراز، امروز
• قدیمی‌ ترین عکس دروازه قرآن
• معماری دروازه قرآن شیراز
• رستوران‌ های دروازه قرآن شیراز
• مرورهای دروازه قرآن شیراز

دروازه قرآن شیراز کجاست؟

📌 آدرس دروازه قرآن شیراز: ورودی شمالی شیراز، آزادراه شیراز-مرودشت، در مجاورت پارک خواجو کرمانی

مسیر دروازه قرآن شیراز

دروازه قرآن، در تنگ الله اکبر شیراز، بین کوه‌های «چهل‌مقام» و «باباکوهی» واقع شده‌است. 

• اگر از سمت شمال شیراز یعنی جاده اصفهان به شیراز وارد شهر شوید، دروازه قرآن را در حاشیه باباکوهی واقع در سمت راست بولوار می‌بینید. ورودی پارک خواجو کرمانی در کنار این دروازه تاریخی قرار گرفته‌است.
• در غیر این‌صورت، برای بازدید از دروازه ورودی شهر شیراز، ابتدا باید خود را به بولوار هفت‌تنان یا بولوار آیت‌الله‌ ربانی برسانید و مسیرتان را در سمت چپ بولوار ادامه دهید تا به دروازه مشهور شهر برسید.

رفتن به دروازه قرآن با اتوبوس

اگر ترجیح می‌‎دهید با وسایل نقلیه عمومی، به ملاقات دروازه قرآن بروید، راهنمای زیر کمک می‌‎کند.

• خط اتوبوس‌رانی 74، بولوار نارنجستان-پایانه نمازی
• خط اتوبوس‌رانی 76، پایانه ولیعصر-رکن‌آباد و زیباشهر

داستان دروازه قرآن

دروازه‌ای که امروز به کناری رانده‌ شده‌است و کمتر کسی از زیر آن رد می‌شود، زمانی تنها راه ورود و خروج به شهر از سمت شمال بود. این دروازه را با یک جلد قرآن در بالای آن، بر سر راه مسافران ساخته بودند تا در پناه نام و کلام خدا، به سلامت سفرشان را شروع کنند و به پایان برسانند. اما این همه ماجرا نیست. 

در گذشته، ساختن درگاهی که عبورومرور افراد را کنترل کند، یکی از ضروری‌ترین سازه‌ها برای شهرهای بزرگ محسوب می‌شد. شیراز هم که در تمام دوره‌های تاریخ، یکی از مهم‌ترین و پررونق‌ترین شهرهای ایران به‌‌شمار می‌رفت، از این قاعده مستثنی نبود. همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم، این شهر در گذشته شش دروازه داشت که درحال‌حاضر از تمام آن دروازه‌ها، فقط طاق سفید دروازه قرآن به‌جامانده‌است.

تاریخچه دروازه قرآن شیراز

دروازه قرآن کنونی در سال 1327 ساخته شد اما تاریخ ساخت دروازه قرآن شیراز قدیم که تا سال 1315 پابرجا بود، به هزارسال قبل یعنی زمان حکومت شیعیِ آل‌بویه برمی‌گردد. داستان از این قرار است که به‌فرمان «عَضُدالدوله دیلمی»، دروازه‌ای بر روی تنگ الله‌اکبر شیراز بنا کردند و در اتاقک بالای آن، یک جلد قرآن گذاشتند تا طبق رسم دیرینه ایرانی، رهگذران از زیر آن رد شوند. این دروازه از جنس سنگ و ساروج بود و با نام «طاق قرآن» شناخته می‌شد.

• دروازه قرآن در دوران زندیه: در دوران زندیه به‌دستور کریم‌خان، دروازه کهن را بازسازی و مرمت کردند و قرآنِ نفیسی منسوب به «قرآن هفده‌من» در اتاقک بالای آن جای دادند. این قرآن ارزشمند که در موزه پارس (باغ نظر) شیراز نگه‌داری می‌شود، از نفیس‌ترین قرآن‌های جهان است. در باور عمومی، هر برگ از این کتاب 17 مَن و خود کتاب هم در مجموع 17 من وزن دارد که این موضوع را معجزه قرآن می‌دانستند. در فرهنگ بومی شیراز، ضرب‌المثل‌هایی وجود دارد که از این کتاب نشئت گرفته‌اند؛ مانند «مگر قرآن هفده‌من نوشته‌‌ای؟» که خطاب به کسی گفته می‌شود که زیادی به خودش می‌بالد.
• دروازه قرآن در دوران قاجار: دروازه قرآن شیراز که به‌علت وقوع زلزله، آسیب‌های زیادی دیده‌بود، یک‌بار دیگر توسط «محمدزکی‌خان نوری» مرمت و بازسازی شد. در این زمان، علاوه‌بر تعمیرات انجام‌گرفته، در دو طرف دروازه دو اتاق برای پاسگاه و راهداری ساخته و یک آب‌انبار هم اضافه شد که از آب رکن‌آباد، رودخانه معروف شیراز، پر می‌شد.
• تخریب و بازسازی مجدد دروازه قرآن: هرچه تعداد خودروهای شهر بالا می‌رفت، عبورومرور از زیر دروازه‌ قدیمی قرآن به‌ویژه برای ماشین‌های بزرگ، سخت‌تر و خطرناک‌تر می‌شد. در سال 1315 در طرح توسعه مسیر شمالی شیراز، طاق قرآن به‌دستور شهرداری وقت، با دینامیت و با زحمت زیاد تخریب شد. 12 سال بعد، دروازه قرآن کنونی به‌همت «حاج حسن ایگار» معروف به «اعتمادالتجار» -یکی از بازرگانان شیراز- کمی پایین‌تر از دروازه قبلی ساخته شد. 

دروازه قرآن شیراز، امروز

دروازه قرآن فعلی شیراز تا سال 1365، همچنان تنها مسیر شمالی شهر بود و به مسافران خوش‌آمد می‌گفت یا آن‌ها را به‌سلامت بدرقه می‌کرد. تا این‌که با افزایش عبورومرور خودروها، دره کنار آن را پر کردند و بولوار بزرگی بر رویش ساختند. با این کار، دروازه قرآن به کنار جاده رفت و این پایان کار دروازه به‌عنوان تنها ورودی شمالی شهر بود.

با محوطه‌سازی‌ها و زیباسازی‌های که در منطقه صورت گرفت، دروازه قرآن شیراز، رفته‌رفته به محلی محبوب برای پیاده‌روی و گردش خانوادگی تبدیل شد. بنای باشکوه دروازه قرآن، محیط زنده و پویای آن، پارک خواجوی کرمانی، آرامگاه خواجوی کرمانی، میدان طاووس، المان‌های کوه چهل‌مقام و آب زلالی که در راستای آن‌ها جاری‌ست، بخشی از زیبایی‌های مسیر دروازه قرآن هستند که مسافران و مردم محلی را به این نقطه می‌کشانند. 

دروازه قرآن به باغ جهان نمای شیراز و حافظیه شیراز بسیار نزدیک است. به‌همین‌دلیل پیشنهاد می‌کنیم حافظ‌گردی و باغ‌گردی خود را با گردش شبانه در این مسیر تاریخی به پایان برسانید.

قدیمی‌ ترین عکس دروازه قرآن

یکی از قدیمی‌ترین و معدود عکس‌هایی که از تنگ الله‌اکبر و دروازه قرآن درمیان آن به‌جامانده، اثری‌ است از «هارولد وستون»، نقاش و عکاس مشهور آمریکایی‌ (1984-1972). این عکس در زمان قاجار، با تکنیک ابتدایی و ساده‌ای رنگ شده‌است.

یکی دیگر از عکس‌های بسیار قدیمی دروازه قرآن شیراز، مربوط به سال‌های 1920-1917 میلادی است. در این تصویر، مردم به مناسبت پایان جنگ جهانی دوم و بدون توجه به شیوع آنفولانزای اسپانیایی در کنار دروازه جمع شده‌اند.

معماری دروازه قرآن شیراز

با هم خواندیم که دروازه قرآن کنونی، در سال 1327 و 12سال بعد از تخریب دروازه‌ تاریخیِ عضدالدوله ساخته شد. این دروازه در شکل و اندازه، تفاوت‌هایی با دروازه قبلی داشت. دروازه جدید به لحاظ ارتفاع و پهنا، از قبلی بزرگ‌تر است و به‌‌جای یک طاق هلالی ساده، سه طاق با قوس تیز دارد.

بالای دروازه قرآن، اتاقی با شش پنجره مشبک وجود دارد که محل نگه‌داری از قرآن است. آرامگاه سازنده بنا، «حاج ایگار»، در طاق شرقی قرار گرفته‌است. در طاق غربی دروازه هم به راه‌پله‌ای برمی‌خوریم که به اتاق بالای دروازه راه دارد. در بازسازی و ساخت این بنا، از مصالحی مثل سنگ و سیمان استفاده شده‌است و طاق‌نماهایش، مزین به کاشی‌های هفت‌رنگ و آیات قرآنی‌اند.

در بالای طاق اصلی، آیه 9 سوره «اسرا» نوشته شده و بر دیواری که به سمت شهر است، آیه 88 از همین سوره آورده شده‌است. در کنج غربی دروازه هم آیه 9 سوره «حجر» دیده می‌شود.

رستوران‌ های دروازه قرآن شیراز

در دهه‌های اخیر، ورودی شیراز و اطراف دروازه قرآن با محوطه‌سازی‌های انجام‌شده، به یکی از نقاط محبوب شهر برای گردش شبانه تبدیل شده‌است که در کنار زیبایی‌های بصری، رستوران‌های معروف زیادی هم در آن قرار دارد. مثل:

• مجموعه گردشگری هفت‌خوان: مجموعه‌ای از 5 رستوران و 2 کافی‌شاپ 

📍 آدرس: بولوار آیت‌الله ربانی شیرازی، بولوار جدید قرآن

• مجموعه رستوران‌های باکویه: مجموعه‌ای از 4 رستوران برفراز باباکوهی 

📍 آدرس: بولوار جدید قرآن، نرسیده به میدان ابوالکلام

• رستوران شاندیز مشهد در بام شیراز: شعبه رستوران مشهور مشهد در بر فراز شهر شیراز

📍 آدرس: بولوار جدید قرآن، ورودی پارکینگ لونا پارک

• مجموعه گردشگری شمس‌العماره شیراز: رستوران سنتی و سفره‌خانه در فضایی کوهستانی

📍 آدرس: 100متری دروازه قرآن

مرورهای دروازه قرآن شیراز

حالا شما بی‌ آن‌که سن‌وسال‌تان قد بدهد، دروازه قرآن قدیم را می‌شناسید. به‌علاوه، حتی اگر به پایتخت افسانه‌ای فارس سفر نکرده‌باشید، از روی عکس دروازه قرآن جدید شیراز، می‌دانید که شب‌ها در محدوده آن بساط خوش‌گذرانی برپاست. اگر دوست دارید تجربه شیرازی‌ها یا شیرازرفته‌ها را هم در این‌باره بدانید، تعدادی از نظرات ثبت‌شده در صفحه گوگل‌مپ دروازه قرآن را در ادامه بخوانید.

کاربر شماره یک: «جای زیباییه و برای قدم زدن خیلی خوبه. اطرافش هم رستوران خوب هست و هم جاهای دیدنی مختلف داره. به حافظیه و باغ جهان‌نما هم نزدیکه.»

کاربر شماره دو: «فضای دروازه قرآن و آرامگاه خواجوی کرمانی به‌خصوص در شب واقعا زیباست.»

کاربر شماره سه: «یه دروازه قدیمی برای ورود به شهر که در دوران معاصر بازسازی شده. الان چندان جلوه خاصی نداره و اگه برنامه شیرازتون فشرده است، می‌تونید ازش صرف نظر کنید.»

کاربر شماره چهار: «جالب و دیدنی. به علت مشکل جای پارک ماشین، با تاکسی بروید بهتر است.»

سخن آخر 

دروازه قرآن شیراز، حدود هزارسال قبل بر روی تنگه شمالی شهر ساخته شد تا علاوه‌بر کارکردی که به‌عنوان دروازه ورودی داشت، رهگذران را به برکت کلام خدا، به‌سلامت راهی سفر کند. دروازه اصلی پس از سالیان طولانی، بر اثر توسعه راه‌های شمالی تخریب شد اما دروازه جدید به همان اندازه بین مردم محبوب و مقدس است و به‌‌عنوان اولین نماد شیراز شناخته می‌شود. مسیر دروازه قرآن یکی از بهترین خیابان‌ها برای شب‌گردی است.

در مقاله‌ای که پیش‌روی شماست، دروازه قرآن شیراز را تمام‌وکمال معرفی کرده‌ایم. اگر دیر یا زود، راهیِ پایتخت تاریخی و تماشایی فارس هستید، یوتراوز درکنار شماست. برای استفاده از خدمات ما از بلیط هواپیما و قطار گرفته تا رزرو هتل، با شماره تلفن 24ساعته 1548 تماس بگیرید.

سوالات متداول

دروازه قرآن کجای شیراز است؟

دروازه قرآن در مسیر ورودیِ شیراز از سمت جاده اصفهان و یزد، در دامنه کوه باباکوهی و در مجاورت پارک خواجوی کرمانی قرار دارد.

تاریخ ساخت دروازه قرآن شیراز چه زمانی‌ است؟

قدمت اولین دروازه قرآن شیراز به هزارسال پیش بازمی‌گردد. این دروازه در سال 1315، تخریب و دروازه قرآن کنونی در سال 1327 ساخته شد.

دروازه قرآن شیراز به دستور چه کسی ساخته شد؟

دروازه قرآن شیراز، به‌فرمان «عَضُدالدوله دیلمی»، بزرگ‌ترین امیر خاندان بوییه، بنا شد.

نام قدیم دروازه قرآن شیراز چه بود؟

دروازه قرآن در گذشته با نام «طاق قرآن» شناخته می‌شد.

ماجرای طاووس دروازه قرآن شیراز چیست؟

سال 1397، یک المان طاووس جایگزین مجسمه طاووسی شد که از دهه 70 در دروازه قرآن شیراز جای گرفته‌بود. این طاووس جدید، بعد از مدت کوتاهی آتش گرفت. در توضیح این ماجرا گفته می‌شود مخالفان مجسمه، آن را شوم می‌دانستند.