آرامگاه سعدی | سعدیه شیراز

آرامگاه سعدی که همه ما آن را با نام سعدیه شیراز می‌شناسیم، مقبره باشکوه شاعر بزرگ ایرانی، سعدی شیرین‌سخن است. شاعری که حیات زبان پارسی، بعد از فردوسی، مدیون اوست و ما پس از هفتصدسال، با کلمات او سخن می‌گوییم. محلی که سعدیه امروزی در آن بنا شده، روزگاری محل زندگی، آموزش و فعالیت این شاعر بزرگوار بود که پس از وفاتش خانه ابدی او شد. در این مطلب از مجله گردشگری یوتراوز، سری به مامن عاشقان زبان شیرین پارسی می‌زنیم و با یکی از زیباترین جاهای دیدنی شیراز آشنا می‌شویم. 

آنچه درباره آرامگاه سعدی در این مقاله می‌‌خوانیم:

• آرامگاه سعدی کجاست؟
• اطلاعات بازدید از سعدیه شیراز
• معماری آرامگاه سعدی شیراز
• بخش‌های مختلف سعدیه
• تاریخچه آرامگاه سعدی
• زندگینامه کوتاه سعدی
• عکس‌های آرامگاه سعدی در شب

آرامگاه سعدی کجاست؟

ورودیِ سعدیه را می‌توانید در انتهای خیابان بوستان و پس از گذر از باغ دلگشا شیراز پیدا کنید. این بنا که در گذشته خانقاهی بود که سعدی در آن زندگی می‌کرد، اکنون در شمال شرقی شهر شیراز کنونی و در دامنه کوه فهندژ واقع شده است. مسیرهای دسترسی به مقبره سعدی را در ادامه بخوانید.

📍 آدرس آرامگاه سعدی: استان فارس، شیراز، 4 کیلومتری شمال شرقی شیراز، انتهای بلوار بوستان، در نزدیکی باغ دلگشا

مسیرهای دسترسی به سعدیه

دسترسی به آرامگاه سعدی بسیار آسان است. فقط کافی‌ست با خرید بلیط هواپیما یا بلیط قطار خود را به شیراز برسانید و از آن‌جا به کمک برنامه‌های مسیریاب، به آرامگاه سعدی بروید. ما در ادامه دسترسی به مقبره سعدی را به وسیله خودروشخصی، اتوبوس و مترو توضیح می‌دهیم 👇

🚗 خودرو شخصی:

در هر جای شیراز که هستید، ابتدا خود را به بلوار دلگشا برسانید. پس از رسیدن به چهارراه دلگشا، به سمت راست بپیچید و وارد بلوار بوستان شوید. بلوار بوستان را تا انتهای آن ادامه دهید تا در ورودی سعدیه را ببینید.

🚌 خطوط اتوبوس:

اگر تمایل دارید از وسائل حمل‌ونقل عمومی برای رفتن به سعدیه استفاده کنید، اتوبوس گزینه بهتری نسبت به مترو است. برای این‌کار سوار اتوبوس‌های خطوط پایانه شهید دستغیب و پایانه نمازی شوید و در ایستگاه سعدیه از اتوبوس پیاده شوید.

🚈 مترو:

در حال حاضر فقط یک خط مترو در شیراز فعالیت می‌کند و مسیرهای مترو هنوز تکمیل نیستند. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به سعدیه، ایستگاه ولیعصر است که سه‌ونیم کیلومتر از آرامگاه سعدی فاصله دارد.

اطلاعات بازدید از سعدیه شیراز

بهترین زمان بازدید از سعدیه شیراز

بهترین زمان سفر به شیراز و زیارت سعدی را از زبان خود او بشنوید:

خوشا تفرج نوروز خاصه در شیراز        که برکند دل مرد مسافر از وطنش

طبیعت شیراز در فصل بهار خصوصا در اردیبهشت‌ماه که زمان شکوفه‌دادن بهارنارنج‌هاست، به اوج شکوه و زیبایی خود می‌رسد. آب‌وهوا و طبیعت بهاری شیراز به قدری فرح‌بخش است که به قول سعدی، دل‌مان را از وطن برمی‌کند. اما فصل بهار و تابستان، زمان خوبی برای افرادی که از ازدحام فراری‌اند، نیست. اگر شما هم طرفدار شلوغی نیستید می‌توانید سفر خود را به اوایل پاییز موکول کنید.

در هر صورت فرقی نمی‌کند که چه زمانی را برای سفر به شیراز انتخاب می‌کنید، رزرو محل اقامت یکی از مهم‌ترین دغدغه‌هاست. اما با وجود یوتراوز جای هیچ نگرانی نیست! ما در شرکت خدمات گردشگری یوتراوز، از مبدا تا مبدا در کنار شما هستیم تا سفری راحت و آسوده را برایتان رقم بزنیم. بنابراین برای رزرو هتل های شیراز و حتی اقامتگاه‌های بوم‌گردی آن می‌توانید روی ما حساب کنید. ما بهترین هتل‌های این شهر دوست‌داشتنی را با ارزان‌ترین قیمت ممکن به شما پیشنهاد می‌کنیم و با ارائه کدهای تخفیف مناسبتی، باعث کاهش هزینه‌های سفرتان می‌شویم! پس برای رزرو هتل از طریق یوتراوز تردید نکنید و چمدان‌هایتان را برای تجربه سفری به‌یادماندنی ببندید.

ساعت بازدید سعدیه شیراز

سعدیه در همه روزهای سال به جز ایام عزاداری همگانی مانند عاشورا و تاسوعای حسینی، رحلت پیامبر، رحلت امام خمینی، شهادت امام علی و شهادت امام جعفر، بازدیدکننده می‌پذیرد.

• ساعت کاری سعدیه در بهار و پاییز: از ساعت 8:30 صبح تا 10:30 شب
• ساعت کاری سعدیه در پاییز و زمستان: از ساعت 8:30 صبح تا 9:00 شب

معمولا در عید نوروز و روزهای پیک بازدید، مجموعه سعدیه تا ساعت 12 نیمه‌شب باز است.

هزینه بازدید از سعدیه

• گردشگر ایرانی: 5 هزار تومان
• گردشگر خارجی: 100 هزار تومان

معماری آرامگاه سعدی شیراز

وقتی به آرامگاه سعدی نگاه می‌کنیم، یک ساختمان به سبک معماری سنتیِ ایرانی اما کاملا مدرن می‌بینیم. طرح بنای این آرامگاه از کاخ چهل‌ستون الهام گرفته‌شده و تلفیقی از معماری قدیمی و مدرن ایرانی‌ست. معمار این بنای باشکوه، محسن فروغی (معمار مدرنیست ایرانی) است که طرح بنا را با همکاری علی‌اکبر صادق اجرا کرده است. ساخت آرامگاه در سال 1328 آغاز و مراسم افتتاح رسمی آن در اردیبهشت سال 1331 برگزار شد. این ساختمان با 257 مترمربع زیربنا، از یک ایوان با 8 ستون و یک تالار بلند تشکیل‌شده که مزار سعدی در نقطه تقاطع آن‌ها قرار دارد. در انتهای تالار نیز به مزار شوریده شیرازی (شاعر معروف در دوران صفویه) برمی‌خوریم.

بنای اصلی که مقبره سعدی در آن جای گرفته، از بیرون به شکل یک مکعب به نظر می‌رسد اما در داخل به صورت یک هشت‌ضلعی است. سنگ قبر سعدی در وسط این عمارت قرار دارد و در چهار ضلع آن کتیبه‌هایی کاشی‌کاری‌شده مزین به اشعار سعدی دیده می‌شود. متن کتیبه‌ها از گلستان، بوستان، بدایع و طیبات سعدی انتخاب و به خط «ابراهیم ابوذری» نوشته شده‌اند. سمت چپ آرامگاه رو به رواق بلندی باز می‌شود که ستون‌های آن در نهایت به مزار شوریده شیرازی می‌رسند.

بخش‌های مختلف سعدیه

حال که با کلیات معماری آرامگاه سعدی آشنا شدیم، بیایید قدم در این باغ زیبا بگذاریم و به جای‌جای آن سرک بکشیم.

• محوطه سعدیه
• بنای آرامگاه
• کتیبه‌های داخل آرامگاه سعدی
• آرامگاه شوریده شیرازی
• حوض ماهی | حوض سکه
• قنات سعدیه
• کتابخانه
• سایر بخش‌ها

محوطه سعدیه

در پایان خیابان بوستان به درب ورودی سعدیه برمی‌خورید. آرامگاه سعدی را می‌توانید از همان دور در راستای درب ورودی و در انتهای باغ ببینید. برای این‌که به آرامگاه برسید، باید مسافتی نسبتا طولانی را زیر سایه کاج‌ها طی کنید تا جزئیات کاشی‌های لاجوردی و رنگی مقبره برایتان آشکار شود. وسط این گذرگاه بلند و مفرح، باغچه‌هایی باریک و بلند و گل‌کاری‌شده قرار گرفته که در نهایت به یک حوض باریک منتهی می‌شوند. بعد از این حوض به یک ردیف پلکان برمی‌خورید که در بالای آن آرامگاه سعدی خودنمایی می‌کند. یک حوض دیگر در مقابل ایوان آرامگاه، و یک حوض نیز در مقابل رواق آن قرار دارد.

در سمت چپ آرامگاه، درست در مقابل رواق، یک زیرزمین قرار دارد که با دو ردیف پلکان به حوض ماهی (حوض سکه) می‌رسد. در کنار ورودی این زیرزمین، دو ساختمان آجری دیده می‌شوند که یکی از آن‌ها دفتر مجموعه سعدیه و دیگری کتابخانه‌ای عمومی است.

محوطه سعدیه در مجموع 10395 مترمربع وسعت دارد و به سبک‌ و سیاق باغ‌های ایرانی باغچه‌بندی شده است.

بنای آرامگاه

بنای آرامگاه سعدی به شکل حرف L است و از یک عمارت اصلی با ایوانی هشت‌ستونه و یک رواق بلند که به آن عمودشده، تشکیل‌شده است. در انتهای رواق اتاق دیگری وجود دارد که محل دفن شاعر بزرگ، شوریده شیرازی است. بر فراز عمارت اصلی، گنبدی فیروزه‌ای شکل خودنمایی می‌کند که بیننده را به یاد گنبد فیروزه مساجد ایرانی می‌اندازد. جالب است بدانید گنبد فیروزه در ادبیات فارسی استعاره از آسمان است.

حالا با هم به داخل آرامگاه سعدی می‌رویم. حتما برایتان جالب است اگر بگوییم با این‌که عمارت اصلی آرامگاه از بیرون به شکل یک مکعب به نظر می‌رسد اما از داخل آن را به شکل هشت‌ضلعی با دیوارهایی از جنس مرمر ساخته‌اند. در وسط عمارت، سنگ مزار سعدی را می‌بینیم که توسط علی اکبرخان قوام‌الملک شیرازی نصب‌شده و از جنس سنگ سماق و به رنگ سرخ کم‌جان است. بر روی سنگ قبر سعدی نیز ابیاتی از بوستان با خط نستعلیق عالی حک کرد که چنین شروع می‌شود:

کل شی هالک و انت الباقی

کریم السجایا، جمیل الشیم          نبی البرایا، شفیع الامم

کتیبه‌های داخل آرامگاه سعدی

بر چهار ضلع این هشت‌ضلعی، اشعار سعدی را بر روی کاشی‌های آبی‌رنگ که با کاشی‌های هفت‌رنگ محاصره شده‌اند، می‌بینیم. این اشعار از بوستان، گلستان، طیبات و بدایع سعدی انتخاب شده‌اند و با ابیات زیر آغاز می‌شوند:

ضلع شمال‌شرقی | ابیاتی از بوستان:

الا ای که بر خاک ما بگذری         به خاک عزیزان که یادآوری

ضلع جنوب‌شرقی | ابیاتی از گلستان:

یاد دارم که با کاروان همه شب رفته بودم و سحر در کنار بیشه‌ای خفته.

ضلع شمال‌غربی | غزلی از کتاب طیبات:

به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست            عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست

ضلع جنوب‌غربی | غزلی از بدایع:

ای صوفی سرگردان، در بند نکونامی           تا درد نیاشامی، زین درد نیارامی

کتیبه‌ای که در ظلع غربی و بالای در قرار دارد از کتاب قصاید فارسی سعدی انتخاب شده و با این بیت آغاز می‌شود:

خوش است عمر، دریغا که جاودانی نیست            پس اعتماد بر این چند روز فانی نیست

کتیبه سنگی دیگری مزین به اشعار سعدی وجود دارد که در موزه هفت‌تنان شیراز نگه‌داری می‌شود. این کتیبه مربط به سردر آرامگاه در دوران زندیه است و شکسته‌های آن را در خاک‌برداری خیابان اطراف آرامگاه از دل خاک بیرون آوردند. اشعاری از بوستان سعدی بر روی این کتیبه حک شده است که با بیت زیر آغاز می‌شود:

خدایا به عزت که خوارم مکن         به ذل گنه شرمسارم مکن

کتیبه بلندی هم که بر بالای مزار سعدی بر روی یک تخته‌سنگ صندوق‌مانند دیده می‌شود، اطلاعاتی کلی درباره سعدی و تاریخچه آرامگاه اوست.

آرامگاه شوریده شیرازی

اگر از سمت چپ عمارت اصلی آرامگاه خارج شویم، وارد رواق بلندی با هفت طاق در دو طرف آن می‌شویم. انتهای این تالار به اتاقی می‌رسد که مدفن شاعر بزرگ شیرازی، حاج محمدتقی نصیرالملک، متخلص به شوریده شیرازی است. ایشان در سال 1305 در شیراز درگذشت و در نزدیکی آرامگاه سعدی به خاک سپرده شد. مزار او در طرح جدید آرامگاه سعدی به ساختمان آرامگاه اضافه شد. بر زوی سردر این اتاق، کتیبه‌ای از کاشی‌های آبی‌رنگ نصب‌شده که در آن معرفی‌نامه کوتاهی از شاعر، به همراه قطعه شعری از او نوشته شده است.

حوض ماهی | حوض سکه

در سمت چپ آرامگاه سعدی، چند قدم دورتر از رواق آن، زیرزمینی را می‌بینید که با 28 پله به یک ساختمان هشت‌ضلعی می‌رسد. در سطح زیرین این ساختمان، حوضی قرار دارد که به حوض ماهی یا حوض سکه معروف است. مشهور است که سعدی در کنار زاویه خود (خلوت‌خانه‌ای در خانقاه که برای عبادت بود) حوضچه‌هایی از سنگ مرمر ساخته بود که آب در درون‌ آن‌ها جریان داشت.

جالب است بدانید که شستشو بدن در این حوض به خصوص در شب چهارشنبه‌سوری یکی از سنت‌های دیرین مردم شیراز بوده است. البته مدتی پس از ساخت آرامگاه از این کار جلوگیری شد. با این وجود در نزدیکی آرامگاه کوچه‌ای وجود دارد که همان آبی که در حوض می‌ریزد، بر روی زمین آن جاری می‌شود. این کوچه به حمام سعدی مشهور است و عده‌ای از مردم برای برآورده شدن حاجات خود تن خود را در آن می‌شویند. باورهای خرافی دیگری نیز درباره این حوض مطرح می‌شود. مثلا عده‌ای باور دارند اگر لباسشان را در این آب بشویند، بیماری به سراغشان نخواهد آمد.

افسانه‌ی دیگری راجع به این حوض وجود دارد که در آن به وجود یک ماهی قرمز با حلقه‌ای طلایی در بینی‌اش اشاره می‌کند. طبق این باور افسانه‌ای، هیچ‌کس از این حوض ماهی‌گیری نمی‌کند، مبادا که با شکار این ماهی قرمز دچار بدیمنی شود.

اما چرا به این حوض، حوض سکه می‌گوییم؟

یکی از سرگرمی‌های گردشگرانی که به سعدیه می‌روند، آرزو کردن و انداختن سکه در درون حوض ماهی است. به همین دلیل این حوض را با نام حوض سکه نیز می‌شناسند. اما فلسفه این کار چیست؟ جالب است بدانید که پیشینه انداختن سکه در آب به آیین میترا در مذهب زرتشت برمی‌گردد. عنصر آب به عنوان یکی از چهار عنصر مقدس در ادیان کهن ایرانی، بسیار محترم شمرده می‌شد. به‌طوری‌که در دین زرتشت و در کتاب اوستا، بر ستایش آناهیتا (میترا) که الهه و ایزد آب است، تاکید و سفارش زیادی شده است. ریختن پول و سکه به درون آب، نوعی نذر و بخشش به درگاه میترا برای افزایش رزق و برکت و برآورده‌شدن حاجات به‌شمار می‌رفته است.

معماری حوض ماهی

حوض ماهی در طبقه زیرین بنایی هشت‌ضلعی قرار دارد. سرتاسر سقف و ستون‌های این بنا مزین به کاشی‌کاری‌هایی به سبک سلجوقی است که در سال 1372 توسط کاشی‌کار به نام شیرازی، استاد تیرانداز، طراحی شده‌اند. یک نورگیر هشت‌ضلعی بر فراز حوض و چهار نورگیر در اطراف، روشنایی حوض را تامین می‌کنند.

قنات سعدیه

در زیر صحن آرامگاه و در عمق ده متری آن قناتی وجود دارد که به قنات سعدیه معروف است. آب این قنات به حوض ماهی می‌ریزد. آب این قنات مملو از مواد گوگردی و جیوه است. با هم خواندیم که آب قنات سعدی از گذشته‌های دور تقدس زیادی برای مردم داشته و شست‌وشو در این آب به ویژه در چهارشنبه‌سوری‌ها، از سنت‌های دیرین مردم شیراز است.

مردم معتقدند شست‌وشو در این آب مشکلات و گرفتاری‌هاشان را حل، سحر و جادو را باطل و بیماری‌هایشان را رفع می‌کند. گاهی اوقات کشاورزان محلی، کمی از این آب را برای برکت‌دادن به محصول خود برمی‌دارند و در مزارع خود می‌ریزند.

کتابخانه

در غرب سعدیه، ساختمان کوچک سفیدرنگی وجود دارد که یک تابلو آبی بر بالای آن خودنمایی می‌کند. بر روی این تابلو عنوان «کتابخانه سعدی» درج‌شده و بیننده را به درون کتابخانه عمومی سعدیه راهنمایی می‌کند. این کتابخانه با 105 متر زیربنا، در سال 1351 تاسیس شده است. تمام فضای کتابخانه در یک سالن گرد آمده که بخش مخزن کتاب‌ها و بخش سالن مطالعه، با میز کتابدار از هم جدا می‌شوند.

• شماره تلفن کتابخانه سعدیه: 07137334239
• ساعت کار کتابخانه: 7 صبح تا 7 شب

روزهای زوج مخصوص بازدیدکنندگان آقا و روزهای فرد به بازدیدکنندگان خانم اختصاص دارد.

سایر بخش‌ها

در سمت چپ آرامگاه سعدی، غرفه‌هایی برای خرید صنایع دستی، سوغات، تنقلات و محصولات فرهنگی و همچنین فضاهایی برای نشستن و استراحت تعبیه شده است. به هنگام بازدیدتان از سعدیه می‌توانید دقایقی را بر روی این تخت‌ها و در کنار مقبره زیبای شیخ به آسودگی بگذرانید. سرویس‌های بهداشتی را نیز می‌توانید در شرق سعدیه در نزدیکی آرامگاه پیدا کنید.

تاریخچه آرامگاه سعدی

مکانی که امروزه زیارتگاه عاشقان شعر و ادبیات و فرهنگ ایرانی است، روزگاری خانقاه سعدی در سال‌های آخر عمر گهربارش بود. آرامگاه سعدی از قرن هفتم که اولین بارگاه برای وی ساخته شد تا سال 1327 که طرح احیای آن به اجرا درآمد، فراز و فرودهای بسیار زیادی داشته است. اگر به آنچه در تارخ سعدیه گذشته، علاقه دارید، خطوط پیش‌رو را برای شما نوشته‌ایم.

*خانقاه یا خانگاه محل زندگی، آموزش، گردهم‌آیی و فعالیت صوفیان و درویشان بود. در گذشته سالکان به هنگام سیر و سلوک جغرافیایی خود از خانقاه‌ها برای استراحت استفاده می‌کردند.

داستان اولین مقبره سعدی

اولین اقدام برای ساخت بارگاه برای مزار شیخ سعدی به دست شمس‌الدین محمد جوینی صورت گرفت. شمس‌الدین محمد، شاعر، نویسنده و وزیر معروف اباقاخان (جانشین هلاکوخان) بود که در دوران وزارتش خدمات شایسته‌ای در بسط‌ونشر علم و عمران انجام داد. بسیاری از شعرا و بزرگان در اشعار و آثار خود او را ستایش کرده‌اند. از جمله این افراد سعدی شیرازی است که چند قصیده در مدح او سروده است.

قدیمی‌ترین گزارشی که امروزه در وصف آرامگاه سعدی وجود دارد، به 57 سال پس از مرگ او برمی‌گردد. این گزارش به دست ابن بطوطه (یکی از بزرگ‌ترین جهانگردان تاریخ) نوشته‌شده و در آن می‌خوانیم که بازدیدکنندگان از آرامگاه سعدی، لباس‌‌های خودرا در حوضچه‌هایی از مرمر می‌شستند. به باور دیرینه مردم (قبل از دوران سعدی و حتی پیش از اسلام) این آب شفابخش بوده است.

در کنار ابن بطوطه، جنید شیرازی (نویسنده کتاب شدالازار) و دولت‌شاه سمرقندی (شاعر قرن نهم هجری) در آثار خود به توصیف این آرامگاه پرداخته‌اند.

ویرانی آرامگاه به دستور حکمران فارس

در سال 998 هجری آرامگاه سعدی با خاک یکسان می‌شود. در کتاب گلستان هنر (کتابی در شرح احوال هنرمندان) نوشته احمد منشی قمی می‌خوانیم که یعقوب‌خان ذوالقدر (حاکم فارس در عهد صفویان) دستور این تخریب را صادر می‌کند. او که در ابتدا متحد شاه عباس صفوی در رسیدن به تاج‌وتخت بود، پس از مدتی برعلیه او شورش می‌کند و برای به رخ کشیدن قدرت خود آرامگاه سعدی و باغ عفیف‌آباد را ویران می‌سازد.

البته این اولین‌بار نبود که نسبت به آرامگاه سوء‌قصد می‌شد. در اواخر قرن هشتم هجری نیز امیر مبارزالدین محمد به خاطر برخی مضامین که در اشعار سعدی بود، قصد سوزاندن مزار او را داشت.

عمارت ملوکانه سعدی

آرامگاه سعدی برای 190سال به صورت مخروبه باقی ماند. تا این که در سال 1187 هجری، کریم‌خان زند دستور داد تا بارگاه شایسته‌ای برای مزار این شاعر بزرگ بسازند. آرامگاه جدید دو طبقه داشت و به عمارت ملوکانه معروف بود. طبقه پایین راهرویی داشت که با یک ردیف پلکان به طبقه دوم متصل می‌شد و در دو طرف این راهرو دو اتاق‌ قرار داشت. مزار سعدی در اتاق شرقی واقع شده بود و شوریده شیرازی را بعدها در اتاق غربی به خاک سپردند.

طبقه دوم عمارت ملوکانه مشابه طبقه اول بود، با این تفاوت که بر بالای مزار سعدی، به احترام او اتاقی نساخته بودند و سقف آن به اندازه دو طبقه ارتفاع داشت. پیرامون مزار هم با سازه‌ای چوبی پوشیده شده بود.

تخریب و بازسازی مجدد مقبره

در اوایل دوره قاجار، یکی از علمای شیراز به بهانه این که شیخ سعدی از اهل تسنن است، دستور شکستن سنگ مزار سعدی را صادر می‌کند. مدتی بعد از این اتفاق علی‌اکبرخان قوام‌الملک شیرازی (دولت‌مرد قاجار) سنگ جدیدی برای مزار سعدی تهیه می‌کند که بر روی آن اشعاری از بوستان در وصف پیامبر، با اندکی تغییر حک شده بود.

بنای آرامگاه یک‌بار توسط در سال 1301 شمسی توسط فتحعلی‌خان صاحب‌دیوان (دولت‌مرد قاجار) مرمت می‌شود و چند سال بعد نیز یک‌بار دیگر به دستور حبیب‌الله‌خان قوام‌الملک مورد تعمیر قرار می‌گیرد. آخرین والی این بنای قبل از ساختن آرامگاه جدید، کربلایی سید زین العابدین چینی (حسینی نیک) بود که در سال 1321 از دنیا رفت.

آرامگاه فعلی

در سال 1324، 3 سال پس از درگذشت کربلایی چینی، انجمن آثار ملی با سرپرستی استاد علی سامی (استاد دانشگاه و رئیس موسسه باستان‌شناسی تخت جمشید) در شیراز تشکیل شد. یکی از اولین ایده‌هایی که در این انجمن مطرح شد، احیای مجموعه سعدیه بود. یک سال بعد از آن مصوبه‌ای در دولت برای تامین بودجه این پروژه به تصویب رسید. مطابق این مصوبه، بنا شد تا کیلویی 2 ریال از سود فروش قند و شکر کارخانه مرودشت، برای ساخت آرامگاه جدید هزینه شود. با این حال اقدامات جدی از 2 سال بعد آغاز شد.

در سال 1327 از آندره گدار (معمار و باستان‌شناس فرانسوی) که در آن زمان مدیر اداره عتیقیات (باستانشناسی و موزه) در ایران بود دعوت شد که بر این کار نظارت داشته باشد. مسیو گدار در سال 1328 و پس از بررسی‌های زیاد، قرارداد طراحی آرامگاه را امضا نمود. مهندس محسن فروغی (استاد معماری و رئیس دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران) با همکاری مهندس علی‌اکبر صادق به عنوان طراحان آرامگاه جدید آغاز به کار کردند.

در نهایت کار ساخت آرامگاه جدید در اسفند 1330 به پایان رسید و در یازده اردیبهشت سال 1331 با حضور جمع زیادی از شاعران، نویسندگان و دولتمردان، افتتاح شد.

زندگینامه کوتاه سعدی

سعدی شیرازی که بود

ابومحمّد مُشرف‌الدین مُصلِح بن عبدالله بن مشرّف، که همه ما او را با نام سعدی شیرازی می‌شناسیم، یکی از بزرگ‌ترین شاعران پارسی‌زبان است. با این‌حال اطلاعاتِ قطعیِ کمی راجع به زندگی شخصی این استاد سخن فارسی وجود دارد. امروزه هر آنچه از زندگی‌نامه او می‌دانیم، از آثار خود او به دست آمده است.

سعدی در قرن هفتم هجری ‌قمری می‌زیست، اما در رابطه با سال تولد او اختلاف‌نظر وجود دارد. وی که زاده شیراز است، به احتمال زیاد در سال 606 هجری‌قمری متولد شده است، اما سال تولد او را در حدود سال 585 و بین سال‌های 610 تا 615 نیز تخمین زده‌اند. همانطور که در اشعار او می‌خوانیم، از همان کودکی تحت تعلیم و تربیت پدرش، سعد بن زنگی (از اتابکان فارس) قرار گرفت. با این‌حال خیلی زود و در 12 سالگی او را از دست داد.

دوران نوجوانی سعدی مصادف با یورش مغولان به ایران بود، برای همین تصمیم گرفت برای تحصیل به بغداد برود. سپس تحصیلاتش را در نظامیه بغداد که مرکز علم و دانش اسلام به شمار می‌رفت، زیر نظر بزرگ‌ترین علمای آن زمان ادامه داد. پس از اتمام تحصیلاتش، همان‌طور که شیوه‌ی مسلکان بود، به سرزمین‌های بسیار زیادی سفر کرد و پس از گذشت 30 سال، به شیراز بازگشت. بعد از آن نیز تا آخر عمر در شیراز ماند و همان‌جا در گذشت. پس از وفاتش، او را در همان خانقاهی که در آن زندگی می‌کرد به خاک سپردند.

شعر و کلام شیخ سعدی

اگر یک‌بار به اشعار سعدی رجوع کرده باشید، بی‌شک متوجه سهل و روان بودن کلام او شده‌اید. آنچه سعدی را از باقی شعرا متفاوت می‌کند، همین سهل‌بودن کلام او در عین ممتنع‌بودن است. در لغت‌نامه دهخدا می‌خوانیم؛ به شعری سهل و ممتنع می‌گوییم که درک آن به دلیل شیوایی و بلاغت کلام، برای همه آسان است، اما کسی نمی‌تواند مثل آن را بنویسد. به همین جهت اهل ادب به او لقب استاد سخن، شیخ اجل (شیخ اعظم) و پادشاه سخن را داده‌اند.

تاثیر آثار سعدی بر زبان فارسی انکارناپذیر است. اشعار و حکایت‌های او برای سال‌های زیادی به عنوان منبع آموزشی ادبیات فارسی در مکتب‌خانه‌ها استفاده می‌شد. تاثیر کلام سعدی از مرزها هم گذر کرده و می‌توان ردپای او را در آثار ولتر (نویسنده و فیلسوف فرانسوی) و گوته (شاعر و نویسنده آلمانی) نیز دید. بسیاری از ضرب‌المثل‌هایی که امروز در زبان فارسی رایج هستند از آثار او اقتباس شده‌اند.

مشهورترین آثار سعدی، گلستان و بوستان هستند. از آثار دیگر او می‌توان به کتب زیر اشاره کرد:

• قصاید عربی
• قصاید فارسی
• ملمعات و مثلثات و ترجیعات
• غزلیات
• مجالس پنج‌گانه
• نصیحة‌ الملوک
• صاحبیه
• خبیثات

روز سعدی

از سال 1381 در تقویم خورشیدی، هر سال، 1 اردیبهشت به تجلیل و بزرگداشت نام و یاد استاد سخن فارسی اختصاص یافته است. در سال 1389 در «اجلاس شاعران جهان» که در شیراز برگزار شد، این روز از سمت نهادهای فرهنگی خارجی هم به عنوان روز سعدی مقبولیت پیدا کرد.

عکس‌های آرامگاه سعدی در شب

سخن پایانی

سعدیه شیراز نمودی حقیقی از گلستان و بوستان شیخ است. باغی بزرگ با سروهایی بلند که آرامگاه سعدی در شمالی‌ترین قسمت آن، گوشه کوچکی از عظمت استاد سخن را به نمایش می‌گذارد. آرامگاهی که در گذشته‌های دور محل زندگی او بود و هنوز هم می‌شود حضور او را در لابه‌لای غبارهای تاریخ آن حس کرد. امیدواریم در پایان این مطلب درباره تاریخ، جغرافیا، معماری و گوشه‌گوشه آرامگاه سعدی اطلاعات جدیدی کسب کرده باشید و با کوله‌بار پُرتری به دیدن آن بروید. منتظر شنیدن انتقادات، نظرات و سوالات‌ شما هستیم.

سوالات متداول

آرامگاه سعدی در کدام شهر است؟

آرامگاه سعدی که به سعدیه معروف است، در شیراز مرکز استان فارس قرار دارد.

آرامگاه سعدی کجاست؟

آرامگاه سعدی در استان فارس، شیراز، انتهای بلوار بوستان، در نزدیکی باغ دلگشا قرار دارد. برای دیدن نقشه و مسیرهای دسترسی به مقاله مراجعه کنید.