بهترین صنایع‌ دستی ایران که گردشگران خارجی به سوغات می‌برند

صنایع‌ دستی ایران جزو زیباترین صنایع‌ دستی جهان است. وقتی به شهری سفر می‌کنیم بیشتر ما برای عزیزان‌مان سوغاتی می‌خریم. با این‌حال برخی از ما برای خودمان هم سوغاتی می‌خریم که این بهترین نوع سوغاتی خریدن است. افرادی که برای خود سوغاتی می‌خرند به احتمال زیاد در میان افرادی هستند که برای هر ثانیه از زندگی خود ارزش قائل هستند و هم زمان ارزش و استاندارد یک محصول، یک صنعت و در واقع یک قطعه‌ی هنری را می‌دانند. بعید است که کسی به شهرهای مختلف ایران سفر کند اما بتواند در برابر خرید صنایع دستی هنرمندانه در شهرهای مختلف آن مقاومت کند و بدون شک برای خود سوغاتی به یادگار خواهد خرید. یوتراوز قصد دارد بهترین صنایع‌ دستی ایران را معرفی کند. صنایع‌دستی که هر گردشگر خارجی در سفر به ایران آن را می‌خرد.

در این مقاله درباره‌ی بهترین صنایع‌دستی ایران می‌خوانید:

• فرش ایرانی
• سفره قلم‌ کار اصفهان
• هنر میناکاری
• قلم‌ زنی
• منبت‌ کاری
• خاتم‌ کاری شیراز
• ترمه یزد
• سوزن‌ دوزی زنان بلوچ
• سفالگری سیستان و بلوچستان
• کاشی‌کاری اصفهان و تبریز
• پته‌دوزی کرمان
• مس کرمان
• مینیاتور
• خوشنویسی ایرانی

فرش ایرانی؛ باغی پر از نقش و رنگ

بافته‌های ایرانی به دلیل قدمت، ظرافت، دوام و تنوع بسیار مشهور هستند. مشهورترین آن‌ها فرش ایرانی است که هزاران سال است به عنوان پوشش کف خانه‌ها استفاده می‌شود. اشکال مختلف هندسی، ساقه‌ها و شکل‌های گیاهی و جانوری بافته شده با مواد طبیعی مخصوص هر منطقه، الهام گرفته از طبیعت، باغ‌های رنگارنگ ایرانی را به یاد می‌آورد؛ باغی است پر از گل و پرنده. هر کدام از شهرهای ایران قالی‌های مخصوص خود را دارند که از نقش‌ونگار گرفته تا جنس نخ به کار رفته در آن‌ها فرق می‌کنند. مثلاً قالی‌های کاشان با قالی‌های مشهد فرق دارند و همین‌طور قالی‌های تبریز و اصفهان و یزد با یکدیگر متفاوت‌اند. اما در اصل همگی آن‌ها از ذوق و هنر ایرانی سخن می‌گویند. فرش‌های ایرانی که توسط عشایر بافته می‌شوند هم از لحاظ سبک و طرح متفاوت هستند. از برجسته‌ترین فرش‌های عشایر می‌توان به گبه، گلیم و جاجیم اشاره کرد.

میز شامتان را با سفره قلم کار اصفهان تزئین کنید

پارچه ایرانی به نام قلمکار با نقاشی دستی ساخته می‌شود و با استفاده از مهرهای چوبی طرح‌دار روی آن‌ها چاپ زده می‌شود. نقش‌ونگاری که به وسیله‌ی مهرها روی پارچه‌ها می‌افتد نقش‌ونگار سنتی و زیباست و در نهایت پارچه پر از نقش و نگار می‌شود. این پارچه برای انواع و اقسام تزیینات مانند روتختی و رومیزی و حتی دوختن لباس استفاده می‌شود.

هنر میناکاری؛ تا که ایزد به فلک گنبد مینا می‌کرد

اصفهان مدت بسیار طولانی خانه هنرمندان و استادان بوده است و همین امر باعث شده است که صنایع‌ دستی آن در میان برجسته‌ترین موارد موجود در لیست صنایع‌ دستی ایران باشد. می‌توان از صنایع‌ دستی اصفهان یک لیست بسیار طولانی تهیه کرد اما بهترین آن‌ها میناکاری است. شیشه‌ی پودر شده داغ شده و تبدیل به یک مایع مذاب می‌‌شود. وقتی خنک می‌شود می‌توان به آن شکل‌های زیبایی داد که آن را میناکاری یا مینای زجاجیه و حتی مینای چینی می‌نامند و روی زمینه‌های مختلف انجام می‌شود.

اشیاء مختلفی به این روش ساخته می‌شوند و می‌توانند خانه‌ات را به زیباترین و بی‌نظیرترین شکل تزئین کنند. گلدان، لیوان، حتی ظروف و کاسه در اندازه‌ها و شکل‌های مختلف از این طریق ساخته می‌شوند. همچنین می‌توانید روند ساخت مینا را در بازار بزرگ اصفهان از نزدیک ببینید که توسط استادانی انجام می‌شود که این صنعت را طی نسل‌های مختلف فراگرفته‌اند.

قلم‌ زنی؛ هنر جاودانه در نصف جهان

یکی دیگر از صنایع‌ دستی چشمگیر ایرانی که هر گردشگری از آن به سوغات می‌برد، قلم‌ زنی اصفهان نام دارد. استادان قلم‌ زن می‌توانند ظروف، گلدان یا هر نوع شیء مختلفی از فلزات متنوع را تهیه کنند و با هنر قلمشان روی آن مصنوعات گران‌بهایی را تولید کنند.

منبت‌ کاری؛ به شیراز آی

شیراز یا پایتخت فرهنگی ایران میزبان بسیاری از آثار هنری، هنرمندان و چهره‌های ادبی است. هر کدام از جاهای دیدنی شیراز داستانی برای گفتن دارد، از تخت جمشید تا حافظیه، از نارنجستان تا سعدیه، از بازار زیبای سنتی آن می‌توانید داستان صدها سال زندگی دل‌انگیزترین، خوش آمدگوترین و مهمان‌نوازترین مردم روی زمین را بشنوید. بی‌جهت نیست که می‌گویند: «به شیراز آی و فیض روح قدسی، بجوی از مردم صاحب کمالش».

هنر منبت‌کاری در شهرهای مختلف ایران انجام می‌شود اما تابلوهای زیبای منبت‌کاری که در شیراز ساخته می‌شوند می‌توانند یکی از تزئینات منحصر به فرد خانه‌ات باشند. همچنین می‌توانید جعبه‌های چوبی زیبا و دیگر ابزار چوبی را بگیرید که روی آن‌ها هنر منبت‌کاری خودنمایی می‌کند.

منبت‌کاری در اصل نوعی نجاری است که به طور گسترده در سراسر جهان انجام شده است. اما اشکال، نمادها و مناظر ایرانی و اسلامی که در شیراز در این هنر پیاده می‌شود منحصربفرد است و تاریخ و سنت طولانی آن را به زیباترین شکل ممکن ارائه می‌دهد.

خاتم‌ کاری شیراز

یکی دیگر از صنایع‌ دستی زیبا و مشهور که از چوب در شیراز ساخته می‌شود خاتم‌ کاری نام دارد. قطعات چوبی مثلثی در کنار هم قرار می‌گیرند و انواع مختلفی از ظروف را می‌سازند؛ جعبه‌های جواهرات، تخته‌های شطرنج، میزها گاهی اوقات با مینیاتور ترکیب می‌شود و یک اثر هنری منحصر به فرد می‌سازد. هنری که بیش از 600 سال قدمت دارد و این روزها زیبایی کامل خود را در برابر چشمان تماشاگران ارائه می‌دهد. در میان این اشکال کوچک مثلثی چوبی از قطعات طلا، نقره و آلومینیوم، عاج و برنج هم استفاده شده است.

ترمه یزد؛ بافتم ترمه شعری که کند شال دلش

شهر یزد به خاطر چیزهای زیادی شناخته شده است. یکی از آن‌ها سیستم تهویه مطبوع هوشمندانه‌ی خانه‌های یزدی طی هزاران سال است که به آن بادگیر می‌گویند. گذشته از معماری پر از نبوغ مردم یزد، این شهر دارای صنایع‌ دستی فراوان و محصولات دست‌ساز زیبایی است. نوع خاصی از پارچه که به طور سنتی در یزد ساخته می‌شود دارای بالاترین کیفیت است و مشهورترین پارچه در جهان به‌شمار می‌رود. این پارچه ترمه نام دارد. ترمه پارچه‌ای دستبافت است که به یک پشم خوب با الیاف بلند و یک استادکار و کارگری به نام گوشواره‌کش نیاز دارد. با کار این دو نفر در روز فقط 25 تا 30 سانتی‌متر ترمه بافته می‌شود. هنر ترمه‌بافی هزاران سال در زندگی ایرانیان وجود داشته است.

هنگام بازدید از شهر یزد، در میان بسیاری از جاذبه‌های آن مطمئن شوید که از بازارهای یزد و کارگاه‌های ترمه‌دوزی و ترمه‌بافی آن بازدید می‌کنید و در آن می‌توانید نحوه‌ی بافت ترمه را از نزدیک ببینید. این پارچه‌ی زیبا می‌تواند همه چیز را پوشش دهد، از کوسن گرفته تا میز، از تابلو تا روتختی و با رنگ‌های زیبای عنابی قرمز، سبز، نارنجی و سیاه شادی و صدها سال تاریخ و سنت را به خانه‌ات به ارمغان می‌آورد.

سوزن‌ دوزی زنان هنرمند بلوچ

شهر ایرانشهر در استان سیستان و بلوچستان ایران مهد کار ویژه‌ی سوزن بلوچی است. انواع مختلف سوزن‌ کاری روی پارچه‌های متنوع در شهرهای مختلف ایران انجام می‌شود، اما سوزن‌ کاری ویژه زنان بلوچ یکی از کارهای خاص و منحصربفرد است. این صنایع‌ دستی حتی توسط یونیسف به رسمیت شناخته شده است و محصول نهایی ریشه در رویاها و چشم‌اندازهای زنان بلوچ دارد. اشکال متقارن آن قدر دقیق هستند که اگر از خط‌کش استفاده کنید به راحتی می‌توانید اندازه‌گیری‌های دقیقی که توسط سال‌ها تمرین و با چشم غیر مسلح انجام شده است را ببینید.

این کارهای زیبای سوزنی معمولاً با ابریشم روی پارچه‌های مختلف انجام می‌شود. بسیاری از لباس‌ها به این روش تزئین می‌شوند که مورد پسند مردم این استان است. محصولات سوزن‌ کاری بلوچی فقط یک تکه لباس یا پارچه‌ نیستند که به زیبایی کار می‌شوند، بلکه یک قطعه‌ی هنری هستند که ارزش توجه بیشتر را دارند.

سیستان و بلوچستان خانه این نوع خاص کار با نخ و سوزن و پارچه است. مهم نیست که چه کسی این کار را انجام دهد. این صنایع‌ دستی داستان هزاران سال کار را روایت می‌کند؛ داستان زنانی که از رؤیاهای خود مصنوعی زیبا را تولید کرده‌اند و به قدری گران‌بها شده است که همه دنیا آن را دوست خواهد داشت.

امروزه بسیاری از طراحان جوان از این الگوها و پارچه‌های زیبا در کارهای خود استفاده می‌کنند. مانتو، کت و لباس‌های دیگر با هنر سوزن بلوچی از محبوب‌ترین مدل‌ها در بین مردم است. همچنین در حوالی دریاچه‌ی لیپار یا دریاچه‌ی صورتی در استان سیستان و بلوچستان می‌توانید زنان و دختران را در سنین مختلف مشاهده کنید که لوازم دست‌ساز درست می‌کنند. این کار یک عمل خیرخواهانه است که از چند سال پیش آغاز شده تا هنرمندان شگفت‌انگیز منطقه بتوانند قدرت خود را بشناسند و روی آن کار کنند. به این ترتیب آن‌ها مورد حمایت قرار گرفتند و یکی از موفق‌ترین گروه‌های سوزن‌ دوزی بلوچی منطقه را ایجاد کردند.

سفالگری سیستان و بلوچستان؛ روی سفال خاطر نقشی کشید و رفت

یکی دیگر از صنایع‌ دستی خاص سیستان و بلوچستان سفالگری است. سفالگری یکی از اولین‌های صنایع‌ دستی است که توسط انسان انجام شده و واقعیت جالب در مورد نوع خاص سفالگری که در سیستان و بلوچستان انجام می‌شود، این است که مردان بلوچ خاک مورد نیاز را می‌آورند و زنان بدون استفاده از چرخ سفال ظروف را درست می‌کنند؛ در ابتدایی‌ترین شکل. حصول نهایی بسیار کاربردی و با ظرافت ساخته می‌شود و همین دست‌ساز بودن ظروف است که هوش از سر هر هنر دوستی می‌برد.

سفال و سرامیک در ایران سابقه طولانی دارد. ظروف سفالی به بیش از حدود 6-7 هزار سال پیش در شوش، تپه سیلک در کاشان، جیرفت و شهر سوخته سیستان و بلوچستان برمی‌گردد.

کاشی‌ کاری اصفهان و تبریز

کاشی‌ کاری ایرانی یکی از هنرهای دیدنی ایرانی است. در گذشته اصفهان و تبریز دو مرکز اصلی کاشی ایرانی بودند. کاخ گلستان در تهران هم یکی دیگر از نمونه‌های برجسته کاشی‌کاری‌های ایرانی است.

پته‌ دوزی کرمان؛ هنر از چشمه جادوی کرمان

پته یک هنر عامیانه است و بیشتر توسط زنان ایجاد می‌شود. پته یک پارچه پشمی پهن است که با نخ‌های رنگی و عمدتاً از ابریشم سوزن‌ دوزی می‌شود. واقعیت جالب در مورد پته اشکال بسیار زیبای آن است. گل‌ها، درختان سرو و خورشید همه از نمادهای پیش از اسلام است که همچنان در پته‌ دوزی استفاده می‌شود.

مس کرمان؛ مرا به جانب کرمان کشید بخت عنان

کرمان دارای بزرگ‌ترین کارخانه‌های مس در ایران است. به همین خاطر بی‌جهت نیست که می‌توان در کرمان صنایع‌ دستی مسی را به راحتی و زیاد یافت آن هم از نوع مرغوب. امروز که در بازارهای کرمان قدم می‌زنید، می‌توانید انواع ظروف و صنایع‌ دستی مسی را تهیه کنید که توسط استادان قلم‌ کار به زیبایی روی آن‌ها تزیین شده است.

مینیاتور؛ جهان کوچک رنگین کاغذین

مینیاتور در ایران در قرن سیزدهم اوج گرفت و تا امروز هم ادامه دارد. مینیاتور جزئیات زیادی دارد و نقاشی آن به مهارت بالایی نیاز دارد. هنرمند مینیاتور یک قلموی بسیار کوچک دارد و با آن نقش‌های پیچیده‌ی مینیاتور را می‌کشد. استاد فرشچیان یکی از بهترین استادان مینیاتور ایران است و تابلوهای مینیاتور از بهترین صنایع‌ دستی ایران برای سوغات بردن هستند.

خوشنویسی ایرانی

خط فارسی چندین سبک دارد. تزئینات خوشنویسی نقش اصلی را در ظروف سفالی، فلزکاری و بناهای تاریخی ایران داشته است. خوشنویسی در جلوه‌های قرآن، شاهنامه، دیوان حافظ و سایر ادبیات مشهور ایران به اوج خود رسید. نستعلیق محبوب‌ترین سبک خوشنویسی فارسی است که به عنوان «عروس خط‌های فارسی» شناخته می‌شود. هنر خوشنویسی ایرانی را می‌توانید در انواع صنایع‌ دستی ایرانی ببینید و یا حتی آن را به تنهایی تهیه کنید زیرا پیچ و تاب خط‌ها در هم نقشی زیبا می‌نشاند و از طرفی این نقش چون یک نوشته است می‌تواند انتخاب یکی از بهترین شعرهای ایرانی باشد و ایران شاعران بسیار والایی دارد که زیباترین کلام‌ها را در اشعار خود آورده‌اند.

سخن آخر:

هر کدام از شهرهای ایران دارای هنرمندانی است که صنایع‌ دستی این شهر را به زیبایی تولید می‌کنند. برخی از آن‌ها همان استادکاران قدیمی هستند که هنرشان را از استاد خود در گذشته گرفته‌اند و امروز دارند آن را به هنرجویان جدید آموزش می‌دهند. برخی از آن‌ها هنرمندان جوانی هستند که سعی دارند صنایع‌ دستی ایران را زنده نگه دارند و آن را با امکانات و سلایق روز تلفیق کنند. با این حال صنایع‌ دستی هر شهر نشان‌دهنده‌ی فرهنگ و هنر و همین‌طور بخشی از شیوه‌ی زندگی مردمان آن شهر است.

بسیاری از صنایع‌ دستی که امروز در بازارهای صنایع‌ دستی ایران به فروش می‌رسد و هر انسان اهل ذوق و هنری دوست دارد یکی از آن‌ها را برای خود داشته باشد در اصل بخشی از زندگی مردمان هر منطقه بوده است. زنان بر روی لباس‌های خود تزئیناتی را انجام داده‌اند که امروز مورد توجه دنیا قرار گرفته است و یا پای دار قالی برای زیرانداز خانه‌شان گلیم‌ها و قالی‌هایی بافته‌اند که امروز نقش‌ونگارهای آن دل هر بیننده‌ای را می‌برد و چشم هر تماشاگری را به تماشای خود فرا می‌خواند. همان زندگی ساده چنان با سلیقه و هنر و ذوق آمیخته شده که توانسته است این چنین خود را بنمایاند و دیگران نیز بخواهند این هنر زیبا را برای خود داشته باشند. شما کدام یک از صنایع دستی ایران را بیشتر دوست می‌دارید؟