فرهنگ بومی افغانستان

افغانستان یکی از همسایگان کشورمان ایران است که فرهنگ بومی مردمان آن، تفاوت‌ها و شباهت‌هایی با ما ایرانی‌ها دارد. در مجموع آشنایی با فرهنگ بومی کشورهای مختلف و به ویژه کشورهای همسایه برای افزایش اطلاعات عمومی، بسیار مفید است. اگر علاقه‌مند هستید که اطلاعات عمومی خود را در رابطه با فرهنگ کشورهای مختلف، افزایش دهید، این مطلب را از دست ندهید و تا انتها، همراه یوتراوز باشید. در این مطلب، همه آنچه درباره فرهنگ بومی افغانستان باید بدانید را به شما می‌گوییم. شاید مقصد بعدی شما افغانستان و بازدید از جاهای دیدنی آن باشد. 

آنچه از فرهنگ بومی افغانستان در ادامه می‌خوانید:

• نوروز در افغانستان
• عید قربان در افغانستان
• سبک‌های موسیقی افغانستان
• رقص محلی افغانستان
• پوشش مردم افغانستان

نوروز در افغانستان

یکی از نکات مهم در فرهنگ بومی افغانستان، جشن‌ها و مراسم‌ها در این کشور است. مهم‌ترین جشن‌ها و اعیاد افغانستان عید نوروز و عید قربان است که در ادامه از آیین‌ها و آداب‌ورسوم آن بیشتر می‌خوانید.
مراسم مربوط به عید نوروز در افغانستان، بسیار ویژه است و سفره هفت‌سین، هفت میوه، سمنو و غذای مخصوص عید نوروز از ضروریات مراسم مربوط به عید نوروز در این کشور است. تقویم سالانه افغانستان نیز مانند ایران، شمسی است و همانند ایران نیز مراسم مربوط به عید نوروز در روز اول شروع سال جدید، آغاز می‌شود.
قدمت مراسم مربوط به عید نوروز در افغانستان به هزاران سال قبل باز می‌گردد و از همان زمان تاکنون با آیین ویژه خود، برگزار می‌شده است. عید نوروز در فرهنگ بومی افغانستان به معنای آغاز زندگی طبیعت است. برخی از رسوم و آیین‌های مربوط به عید نوروز عبارتند از:

تجمع در زیارتگاه

در شهرهای مختلف افغانستان، زیارتگاه‌هایی وجود دارند که معروف‌ترین آن‌ها در شهرهای کابل و مزارشریف واقع‌اند و اکثر افراد در مراسم‌های مربوط به عید نوروز در روز اول سال جدید در این زیارتگاه ها جمع می‌شوند؛ به این صورت که پرچمی و یا بهتر بگوییم علمی منسوب به حضرت علی (ع) که حاوی اسامی متبرک است را به اهتزاز در می‌آورند و پس از آن مردمان این سرزمین به زیارت علم متبرک شده و در نهایت به دعا می‌پردازند. لازم به ذکر است که این مراسم هرساله به قدری باشکوه برگزار می‌شود که مردم کشور افغانستان را از شهرهای مختلف به سمت این دو شهر روانه می‌کند.

پخت سمنو در افغانستان

تهیه سمنو در عید نوروز، یکی دیگر از نکات مربوط به فرهنگ بومی افغانستان است که از قدیم در میان مردمان این سرزمین، رواج داشته است. سمنو نام یک غذاست که برای تهیه آن، آرد گندم، جوانه گندم، روغن و آب را با هم ترکیب می‌کنند و در مراسمات عید نوروز آن را در کنار دیگر دوستان و اقوام خود سرو می‌کنند.
آیین شب‌نشینی سمنو به این صورت است که اکثر خانواده‌های افغانستانی و به‌خصوص بانوان این سرزمین در شب نوروز در یک میهمانی که به میهمانی پخت سمنو، شهرت دارد تا نیمه‌های شب در اطراف دیگ بزرگ سمنو، جمع می‌شوند و با کارهایی چون داستان‌گویی و مراسم‌های شادی خود را سرگرم می‌کنند تا زمانی‌که سمنو حاضر شود.

هفت‌سین و هفت میوه در نوروز افغانستانی

یکی دیگر از بخش‌های فرهنگ بومی افغانستان در مراسم عید نوروز، آماده‌کردن سفره هفت‌سین و هفت میوه است. مردم افغانستان در کنار سفره هفت‌سین مراسم عید نوروز، هفت میوه نیز دارند که از 7 میوه خشک که معمولا شامل مغز بادام، مغز گردو، پسته، کشمش، زردآلو، سنجد و قیسی است، تشکیل می‌شود.
بانوان افغانستانی برای تهیه هفت میوه، چندروز قبل از آغاز سال جدید، میوه‌های خشک را در آب مخلوط کرده و می‌گذارند تا برای روز اول سال جدید، آماده شود.سفره هفت‌سین در افغانستان شامل سیب، سنجد، سبزی، سمارق به معنای قارچ، سرکه، سیر و سمنو می‌شود.

غذاهای شب سال نو در افغانستان

فرهنگ بومی افغانستان برای شام شب عید نوروز به این صورت است که خانواده‌های افغانستانی در شب عید غذایی متفاوت از دیگر شب‌های سال، طبخ‌کرده و در کنار عزیزان خود میل کنند. جالب است بدانید که اکثر اهالی افغانستان در شب عید، یک خروس به رنگ سفید را ذبح‌کرده و پس از طبخ آن را با سبزی پلو، سرو می‌کنند.
لازم به ذکر است که انتخاب خروس سفیدرنگ به همراه سبزی‌پلو بی‌دلیل نیست؛ سفید در فرهنگ بومی افغانستان، نشان از سعادت و خوشبختی دارد، هم‌چنین رنگ سبز نیز در تعبیر مردمان افغانستان، نشان از نیکی و خوبی است و همین امر موجب‌شده که مردمان افغانستان، این غذا را به عنوان شام شب عید خود انتخاب کنند.

خرید لباس نو برای سال نو

دیگر فرهنگ بومی افغانستان برای عید نوروز این است که همانند ما ایرانی‌ها، در آستانه سال نو به خرید لباس‌های جدید برای خود و خانواده خود مشغول می‌شوند. اگر به افغانستان سفر می‌کنید، لباس خیاط افغانستانی می‌تواند سوغات خوبی باشد که از این کشور به یادگار می‌آورید. 

خانه تکانی برای عید

خانه تکانی یکی دیگر از آیین‌های فرهنگ بومی افغانستان در آستانه عید نوروز است که دقیقا مشابه سنت ایرانی‌ها صورت می‌گیرد؛ به این معنا که بانوان افغانستانی در آستانه عید نوروز مشغول گردگیری و شستشو می‌شوند و خود را برای شروع سال جدید، آماده می‌کنند.

دید و بازدید عید

در فرهنگ بومی افغانستان، تنها یک روز تعطیل برای عید نوروز در نظر گرفته شده است. اهالی کشور افغانستان سعی می‌کنند که در همان فرصت اندک یک‌روزه به دید‌وبازدید اقوام و آشنایان خود، رفته و به قول معروف، دیداری تازه کنند.

عید قربان در افغانستان

یکی دیگر از اعیاد در فرهنگ بومی افغانستان، عید قربان است که مردمان این سرزمین در سه روز متوالی، مراسم های مربوط به این عید سعید را برگزار می‌کنند.فرهنگ بومی افغانستان در رابطه با عید سعید قربان به سه بخش قبل عید، عید و پس از آن تقسیم می‌شود. جالب است بدانید که مردم افغانستان از قبل از آغاز عید قربان، مانند عید نوروز، خانه تکانی می‌کنند و لباس‌های جدیدی برای خود و خانواده خود خریداری می‌کنند. هم‌چنین برای آماده‌سازی سفره عید قربان خود، میوه‌های خشک و تازه خریداری کرده و سفره‌ی مربوط به عید قربان را با آن‌ها تزئین می‌کنند. سپس برای تهیه شام و ناهار برای شب و روزهای عید به خرید حیواناتی که گوشت حلال دارند از قبیل گاو و گوسفند، می‌روند و در روز عید اقدام به ذبح کردن آن‌ها برای پختن غذایی لذیذ و دادن نذری می‌پردازند و در نهایت خود را برای فرارسیدن عید سعید قربان، آماده می‌کنند.
فرهنگ بومی افغانستان برای عید قربان به این صورت است که بزرگان در این مراسم به دستان کودکان خود حنا می‌زنند و این برای کودکان افغانستان بسیار خوشایند است. مردمان افغانستان در ساعت اول از اولین روز عید قربان برای ادای نماز عید به مسجد می‌روند و به دعا می‌پردازند.
از عصر همان روز، دید‌وبازدید مربوط به عید قربان آغاز می‌شود؛ به این صورت که کوچکترها به دیدن بزرگترهای خود می‌روند. هم‌چنین فرهنگ بومی افغانستان در رابطه با دیدوبازدید در روزهای عید قربان به این صورت است که برادران و پسر عموها برای همدردی با خانواده‌هایی که یکی از اعضای خود را از دست داده‌اند به خانه‌های آن‌ها می‌روند.
در نهایت پس از دیدوبازدیدها، اغلب خانواده‌ها برای تفریح در باقی روزهای عید به مکان‌های تفریحی می‌روند. نکته قابل‌توجه این است که در روزهای نزدیک عید، تعداد نیروهای امنیتی برای افزایش امنیت شهرهای مختلف افغانستان، افزایش می‌یابند.سپس با بازگشت حجاج از افغانستان و برگزاری مراسم‌های ختم قرآن، آیین مربوط به عید قربان نیز به پایان می‌رسد.

سبک‌های موسیقی افغانستان

فرهنگ بومی افغانستان، سبک‌های موسیقی این کشور را نیز شامل می‌شود. سبک‌های موسیقی افغانستان عبارتند از:

موسیقی تصوف

یکی از انواع سبک موسیقی، موسیقی تصوف است که نعت خوانان و شاعرانی که به سبک صوفیه و قوالی‌خوانی، می‌پردازند، آن را اجرا می‌کنند. در مجموع، موضوعات موسیقی‌های این سبک از موسیقی به توصیف خدا و پیامبر اسلام (ص) می‌پردازد. اغلب شعرهای این سبک، بسیار طولانی است به طوری‌که برخی از آن‌ها حتی 10 ساعت هم به طول می‌انجامد.

موسیقی محلی افغانستان

فرهنگ بومی افغانستان در رابطه با موسیقی محلی این است که اقوام مختلف در این کشور، موسیقی‌های خاص خود را دارند. موسیقی محلی‌‌های معروف اقوام مختلف افغانستانی عبارتند از:

• سبک بدخشی
• خراباتی
• قطغنی
• هزارگی
• داستان سمت مشرقی
• سبک غزنی
• کلیوالی ملیت پشتون
• ترکمنی
• هراتی
• قرصک پنجشیر
• هارمونیک یا چند آواز کشین مردم نورستان.

رقص محلی افغانستان

یکی دیگر از مواردی که به فرهنگ بومی افغانستان مرتبط است، رقص محلی مردمان این سرزمین است. رقص اتن (Attan)، یکی از معروف‌ترین رقص‌های ملی مردم افغانستان است. تاریخچه این رقص محلی افغانستانی‌ها به دوران یونانی‌های باختر باز می‌گردد و به مردان و زنان جوان برای اجرای این رقص به صورت دسته‌جمعی، گرد هم می‌آیند و سر و دستان خود را به طور مرتب تکان می‌دهند.
رقص قرصک پنجشیر نیز یکی دیگر از رایج‌ترین رقص‌های محلی افغانستان است و بیشتر در میان مردم تاجیک که در منطقه پنجشیر سکونت دارند، رایج است. نحوه اجرای این رقص به این صورت است که با دست‌زدن و به وسیله یک دایره، انجام می‌شود. این رقص معمولا با تعداد افراد بین 10 تا 15 نفر صورت می‌گیرد.

پوشش مردم افغانستان

فرهنگ بومی افغانستان شامل نحوه پوشش اهالی این سرزمین نیز می شود. نوع پوشش افرادی که در روستاهای این سرزمین زندگی می‌کنند با دیگر افراد ساکن در شهرهای افغانستان، متفاوت است. در مجموع پوشش مردم افغانستان شامل سرپوش، تن پوش و پاپوش می‌شود.

سرپوش

سرپوش‌های متنوعی در میان مردمان افغانستان رواج دارد که یک نوع رایج آن نوعی دستار است که به عمامه، شباهت زیادی دارد. اندازه آن به لحاظ طولی، بین 3 تا 6 متر متفاوت است. در فرهنگ بومی افغانستان و به ویژه در روستاهای این کشور، پوشیدن سرپوش توسط نوجوانان، نشان از این دارد که به سن بلوغ رسیده‌اند.
افراد مختلف در زیر سرپوش خود یک نوع کلاه که دارای اشکال و طرح‌های تزئینی متنوع است نیز به سر می‌کنند. نوع دیگر از کلاه مخصوص مردان افغانستان وجود دارد که ساخته‌شده از پوست گوسفند است و در میان ترکمن‌ها نیز رواج دارد.
مردم ازبک و تاجیکی نیز از نوعی کلاه که به شکل استوانه بود و ابریشم‌دوزی، استفاده می‌کنند. یک نوع سرپوش دیگر که مردم هزاره از آن استفاده می‌کنند، نوعی کلاه عرقچین است که با استفاده از پارچه چیت و یا نماد بافته می‌شود.

تن‌پوش

در فرهنگ بومی افغانستان، تن پوش مردان، زنان و حتی کودکان این سرزمین، نوعی پیراهن گشاد و آستین بلند از جنس پنبه به تن می‌کنند. هم‌چنین شلوارهایی که می‌پوشند نوعی شلوار گشاد است که ازار یا تنبان نام دارد.
مردان افغانستان یک نوع پیراهن بدون یقه که به کورتی نیز معروف است به تن می‌کنند. یکی دیگر از مشخصه‌های این لباس مردان این است که بر روی آستین آن یک دکمه وجود دارد، اما طول آن بسته به مناطق مختلف افغانستان، متفاوت است. کورتی از مخملی به رنگ‌های سرخ و سیاه تشکیل می‌شود.
یکی دیگر از تن پوش‌های افغانستان، لباس مردم قندهار است که سدری نام دارد؛ این لباس به این صورت است که قطان‌های طلایی بر روی جلیقه آن بافته شده است.
یکی از شهرهای معروف افغانستان، که نورستان (Nuristan) نام دارد، یکی از مشخصه‌ترین لباس‌های افغانستان را دارد. لباس مردان این شهر افغانستان این‌گونه است که یک شلوار سفید از جنس پشم می‌پوشند که طول آن تنها تا زانوی پا می‌رسد و روی آن یک ساق پوش بلند می‌پوشند. هم‌چنین مردم نورستان از یک نوع کمربند استفاده می‌کنند که با نقره، آذین‌شده و کاربرد آن برای این است که خنجر را با خود حمل کنند.
تن‌پوش بانوان نورستانی به این صورت است که یک دامن بلند و یا یک جامه‌ای بلند پوشیده و آن را با کمربندهایی که بافته‌اند، جمع می‌کنند و در زیر آن یک ساق پوش نیز می‌پوشند.

پاپوش

یکی دیگر از نکات مربوط به فرهنگ بومی افغانستان، پاپوش اهالی مناطق مختلف افغانستان است که رایج‌ترین آن یک نوع کفش از جنس پلاستیک است و در طرح‌ و رنگ‌های متنوع در اقصی نقاط افغانستان، یافت می‌شود. هم‌چنین یک نوع دمپایی رایج وجود دارد که از جنس چرم است و در میان اهالی افغانستان به چیلی معروف است. در یکی از شهرهای افغانستان که پکتیا (Paktia) نام دارد، نوعی دمپایی با استفاده از حصیر ساخته می‌شود و مردمان این شهر از آن‌ها استفاده می‌کنند.
هم‌چنین در نورستان این سرزمین نیز پوشیدن یک نوع چکمه‌ای از جنس چرم است که کف آن بسیار نرم است. یکی دیگر از انواع پاپوش افغانستان نیز کلوش نام دارد.

سخن پایانی

در این مطلب سعی کردیم فرهنگ بومی افغانستان را از جوانب مختلف بررسی کنیم. از اینکه وقت گران‌بهایتان را برای خواندن این مطلب، صرف کردید، بی‌نهایت سپاسگزاریم. شما می‌توانید سوالات و نظرات خود را در پایان این مقاله با ما و دیگر خوانندگان مجله گردشگری یوتراوز به اشتراک بگذارید. پیشنهاد می‌کنیم با «سوغات و صنایع دستی افغانستان» نیز که بخش مهمی از فرهنگ بومی این سرزمین است، آشنا شوید.