برج خلیفه دبی؛ بلندترین برج جهان

برج خلیفه دبی، مرتفع‌ترین برج جهان، سه برابر بلندتر از برج ایفل فرانسه و یک‌ونیم برابر بلندتر از امپایر استیت آمریکاست. حاکم وقت دبی، شیخ‌محمد بن‌رشید، در بازدید از ساختمان امپایر استیت آمریکا هوش از سرش رفته‌ بود و دلش می‌خواست چنین سازه مرتفعی را در شهر خودش بسازد. ۶ سال بعد‌از این تصمیم، برج خلیفه در سال ۲۰۱۰ افتتاح شد. این برج ۱۶۳ طبقه و ۸۲۸ متر ارتفاع دارد.

در این آسمان‌خراش بی‌رقیب چه خبر است؟ چطور می‌توان از آن بازدید کرد؟ چقدر برای ساختنش هزینه شده‌ است؟ در این مقاله، با زیروبم بلندترین برج جهان آشنا می‌شوید که در بین جاهای دیدنی دبی یکی از گزینه‌های پربازدید است؛ پس اگر سفر دبی در پیش دارید، بازدید از برج خلیفه را از دست ندهید. برنامه سفرتان را بچینید و رزرو بلیط هواپیما را به ما بسپارید.

برج خلیفه؛ مرتفع و سبز و مقاوم

برج خلیفه (Burj Khalifa) به‌دلیل ارتفاع زیادش در دنیا معروف شده‌ است؛ اما این تنها عاملی نیست که این برج را از سایر آسمان‌خراش‌های جهان متمایز می‌کند. برج خلیفه از لحاظ معماری هم در دنیا کم‌نظیر و در ساخت آن، تلاش زیادی شده است تا بنایی با این عظمت و مساحت (۵۳۰ هزار مترمربع)، به محیط پیرامونش صدمه نزند و به‌عبارتی سبز باشد.

در ساخت برج خلیفه، استفاده از مصالح تجدیدناپذیر در کمترین حالت ممکن است. برای گرم‌کردن آب مصرفی برج، از پنل‌های خورشیدی استفاده می‌شود. آلیاژ نقره به‌کاررفته در نمای برج در حکم عایق حرارتی عمل می‌کند. درواقع، نمای برج با انعکاس‌دادن نور خورشید، از گرم‌شدن بیش‌ازحد فضای داخلی‌ جلوگیری می‌کند. همچنین از بخار آب حاصل از سیستم تهویه، برای آبیاری فضای سبز برج استفاده می‌شود.

نکته مهم دیگر اینکه در ساخت برج خلیفه از ۳۳۰ هزار مترمکعب بتن با تراکم زیاد و نفوذناپذیر استفاده شده‌ که نوع مخصوصی از بتن با مقاومت فراوان است. افزون‌براین، در قالب‌های بتنی برج فولاد به‌ کار رفته‌ است که آن را دربرابر زلزله مقاوم می‌کند. تونل‌های باد تعبیه‌شده در ساختمان نیز از سازه دربرابر بادهای شدید محافظت می‌کنند.

موقعیت برج خلیفه دبی

بعداز آشنایی اولیه با برج خلیفه، بیایید ببینیم برج خلیفه در کدام منطقه دبی است. این برج در مرکز شهر، منطقه شیخ‌محمد بن‌راشد، کنار دبی‌مال قرار دارد. برای رفتن به برج خلیفه با مترو، سوار خط قرمز مترو دبی شوید و وقتی قطار در ایستگاه برج خلیفه دبی‌مال توقف کرد، پیاده شوید. با خطوط اتوبوس‌رانی ۲۷، ۲۸، ۲۹ و F13 نیز می‌توانید خودتان را به برج خلیفه برسانید.

در برج خلیفه چه خبر است؟

ظرفیت مسکونی برج خلیفه دبی ۳۵ هزار نفر (معادل جمعیت شهری کوچک) است. علاوه‌براین، این برج کاربری تجاری‌اداری دارد و از چندین هتل و رستوران و امکانات تفریحی بی‌شمار میزبانی می‌کند.

پیش‌تر گفتیم که برج خلیفه ۱۶۳ طبقه دارد. درواقع، این عدد طبقات مورد استفاده ساختمان است. ارتفاع کلی برج به‌علاوه ۴۶ طبقه دیگر محاسبه می‌شود که کاربری مسکونی و تجاری و تأسیساتی ندارند. این طبقات خالی اضافی حکم فوندانسیون را برای مناره بالای برج دارند. بنابراین، از نظر تکنیکی باید بگوییم که برج خلیفه ۲۰۹ طبقه دارد؛ اما از ۱۶۳ طبقه آن استفاده می‌شود.

 ویدئو برج خلیفه دبی

قبل‌از رفتن به داخل برج، از شما دعوت می‌کنیم تا فیلم برج خلیفه دبی را تماشا کنید. در این ویدئو کوتاه، بلندترین برج جهان را از زوایای مختلف می‌بینید.

واحدهای مسکونی

در برج خلیفه، ۹۰۰ واحد آپارتمانی برای خرید و اجاره وجود دارد. این واحدهای یک، دو، سه و چهارخوابه در طبقات ۳۹ تا ۱۰۸ واقع شده‌اند. سال ۲۰۰۹ و در زمان افتتاح برج، قیمت هر متر واحد مسکونی حداقل ۳۷,۰۰۰ دلار اعلام شد. اگر به این فکر می‌کنید که چه کسی حاضر است چنین مبلغی برای خانه هزینه کند، بد نیست بدانید که ۸ ساعت بعد‌از شروع پیش‌فروش، همه واحدهای مسکونی برج فروخته شدند.

واحدهای هتلی

۱۵ طبقه از ۳۰ طبقه زیرین به هتل برج خلیفه، هتل آرمانی، اختصاص دارد؛ هتلی پنج‌ستاره با ۳۰۴ اتاق که طراح مد معروف، جورجیو آرمانی، آن را طراحی کرده است. سوئیت‌های ۴۵ تا ۳۹۰ متری آرمانی طراحی و ساخت سفارشی مجللی دارند که امضای آرمانی در همه جزئیات آن‌ها به چشم می‌خورد. قیمت رزرو اتاق یک‌روزه در برج خلیفه دبی بسته به نوع اتاق و زمانی از سال که به دبی سفر می‌کنید، بین ۸۰۰ تا ۱,۵۰۰ دلار است. ناگفته نماند که هزینه اقامت در سوئیت‌های مجلل برج خلیفه به حداکثر شبی ۲,۰۰۰ دلار هم می‌رسد.

واحدهای اداری و تأسیساتی

طبقات ۱۰۸ تا ۱۵۴ برج خلیفه متعلق به واحدهای اداری و دراختیار شرکت‌های بین‌المللی است. در زمان افتتاح برج، اعلام شد که قیمت هر متر از واحدهای اداری از ۴۳,۰۰۰ دلار شروع می‌شود. برجی به بزرگی خلیفه، طبیعتاً باید تأسیسات مفصلی داشته‌ باشد. سیستم‌های تهویه هوا، پمپ آب، سیستم‌های برق و مخازن در واحدهای جداگانه‌ای تعبیه شده‌اند. طبقات ۱۵۴ تا ۱۶۳ برج به تأسیسات اختصاص دارد.

واحدهای تفریحی و رفاهی

ساکنان و مسافران برج خلیفه نیاز چندانی به بیرون‌رفتن از برج ندارند. یک طبقه برج دراختیار رستوران «اتمسفر» است؛ مرتفع‌ترین رستوران دنیا که در ارتفاعی حدوداً ۵۰۰ متری مجموعه‌ای از غذاهای باکیفیت بین‌المللی را سرو می‌کند. در طبقات ۴۳ و ۷۶ برج، استخر و سونا و جکوزی برای ریلکس‌کردن تعبیه شده‌ است. کافه، باشگاه ورزشی با چشم‌انداز پانوراما از شهر، اتاق بازی و سالن مخصوص مهمانی و قرار ملاقات نیز ازجمله امکانات تفریح برج خلیفه دبی است.

امکانات برج خلیفه دبی

تا اینجای مطلب، با ساختار کلی و تفریحات داخل برج خلیفه دبی آشنا شدید؛ اما همان‌طور‌که حدس می‌زنید، امکانات چنین برجی خیلی بیشتر از امکاناتی است که به آن‌ها اشاره کردیم. دیگر امکانات برج خلیفه دبی از این قرارند:

• سالن لانژ در طبقات ۱۵۲ و ۱۵۳ و ۱۵۴ (با ارتفاع ۵۸۵ متری)؛ فضایی برای استراحت و نوشیدن در دل آسمان
• اتاق بازی بچه‌ها و اتاق مادر و کودک
• راهنمای بازدید از برج
• اسپا، ماساژ و خدمات زیبایی شامل جوان‌سازی پوست و…
• تلسکوپ
• ویلچر و فضای مناسب‌سازی‌شده برای افراد معلول
• سکوهای تماشا (سه سکوی تماشای شیشه‌ای با آسانسور و راهنمای اختصاصی و چشم‌انداز ۳۶۰ درجه از کل شهر)
• کتابخانه
• مسجد
• کلاب
• پارکی ۱۱ هکتاری در فضای بیرون برج با دریاچه و رستوران و شهربازی

آسانسور برج خلیفه

رفت‌وآمد ساکنان، شاغلان، خدمه و مسافران به هریک از ۱۶۳ طبقه برج ازطریق ۵۷ آسانسور و ۸ پله‌برقی ممکن می‌شود. عدد تعجب‌برانگیزی است، مگرنه؟ اگر بدانید حتی آسانسورهای برج خلیفه هم رکوردهایی به‌ نام خودشان ثبت کرده‌اند،  تعجبتان وقتی بیشتر می‌شود.

• بلندترین آسانسور خدماتی جهان: آسانسوری که برای خدمات ساختمانی و امنیتی و آتش‌نشانی از آن استفاده می‌شود.
• طولانی‌ترین مسیر آسانسور: طی‌کردن مسافت ۵۰۴ متری
• یکی از آسانسورهای سریع جهان: با سرعت ۱۰ متر‌بر‌ثانیه که در یک دقیقه از طبقه هم‌کف به طبقه ۱۲۴ می‌رسد.
• بالاترین ارتفاع نصب آسانسور

بازدید از برج خلیفه دبی

با وصفی که تاکنون خواندید، احتمالاً به‌محض رسیدن به فرودگاه دبی، راهی برج خلیفه خواهید شد. چند پیشنهاد برایتان داریم تا سفر خاطره‌انگیزتری تجربه کنید. پیش‌از هر چیز بدانید که به کشوری با اقلیم بسیار گرم و خشک سفر می‌کنید. تحمل‌کردن بادهای گرم و شدید و آفتاب سوزان دبی برای کسانی که به چنین آب‌وهوایی عادت ندارند، راحت نیست. بنابراین، بهتر است سفرتان برای فصل پاییز یا زمستان برنامه‌ریزی کنید. برج خلیفه در تمام طول سال باز است و ساعات کاری‌اش بدین‌‌ترتیب‌اند:

روزها	ساعات
یکشنبه تا پنجشنبه	۱۰ تا ۲۳
جمعه و شنبه	۸ تا ۲۳
ساعت‌های شلوغ: ۱۶ تا ۱۸:۳۰

هزینه بازدید از برج خلیفه دبی

ورود به برج خلیفه در بخش‌های رستوران و لانژ و سکوهای تماشا برای عموم آزاد است؛ ولی رایگان نیست. هزینه ورود به برج خلیفه بسته به بخش انتخابی‌ و زمان بازدید تغییر می‌‌کند.

نوع بلیط	قیمت بلیط
بلیط At The Top (عمومی)	۶۶ دلار در ساعات معمولی ۴۶ دلار در ساعات پربازدید
بلیط Skip the Line (وی‌آی‌پی)	۱۰۹ دلار در ساعات معمولی ۱۵۱ دلار در ساعات پربازدید

برای خرید بلیط برج خلیفه دبی می‌توانید به وبسایت برج مراجعه کنید.

مالک برج خلیفه دبی کیست؟

حال ممکن است این سؤال برایتان مطرح شود که برجی با چنین حجم عجیبی از هزینه و درآمد متعلق به چه کسی است؟ هولدینگ املاک عمار (Emaar Properties)، مالک برج خلیفه است. این شرکت اماراتی‌الاصل با ۲۷ سال سابقه پروژه‌های مهم دیگری مانند دبی مال و مارینا دبی را نیز در کارنامه‌اش دارد.

شرکت عمار به نام کارآفرین و بازرگان اماراتی، محمد العبار، ثبت شده‌ است. این شرکت سرمایه‌گذاری و ساخت پروژه برج خلیفه را برعهده داشته است. کار طراحی برج را نیز شرکتی آمریکایی به نام Skidmore, Owings and Merrill LLP به‌اختصار SOM انجام داده است. آدریان اسمیت، سرپرست طراحی برج خلیفه، در معماری برج طراحی اسلامی و الهام از طبیعت گلی به نام هایمنوکالیس را در نظر گرفته‌ است.

وجه تسمیه برج خلیفه

چرا نام «خلیفه» روی پروژه بلندپروازانه شرکت عمار گذاشته شده‌ است؟ چرا هیچ نشانی از سازنده برج، موقعیت مکانی، معماری‌ آن یا حتی حاکم وقت دبی در زمان ساختش در نام برج دیده نمی‌شود؟ برج خلیفه ابتدا قرار بود «برج دبی» باشد و به‌عنوان نمادی از مدرنیته و پیشرفت شهر دبی شناخته شود.

حین ساخت برج، دبی دچار بحران اقتصادی شد و همه پروژه‌های عمرانی با تهدید تعطیلی مواجه شدند و اوضاع روبه‌بحران بود که حاکم ابوظبی به کمک دبی آمد. شیخ خلیفه بن‌زاید آل‌مکتوم کمک کرد که کار ساخت بلندترین برج دنیا با موفقیت پیش برود. پروژه برج خلیفه با صرف ۱/۵ میلیارد دلار به پایان رسید و اسم «خلیفه» روی برج جدید دبی نشست.

معماری برج خلیفه دبی

حالا که از طراحی و شاهکار آدریان اسمیت سخن به میان آمد، بیایید با دقت بیشتری معماری برج خلیفه را بررسی کنیم. اگر برج را از بالا نگاه کنیم، حرف انگلیسی «Y» به‌شکل مارپیچ دیده می‌شود. درواقع، سازه برج از هسته‌ای مرکزی تشکیل شده است که به‌صورت پلکانی بالا می‌رود و در هر پیچ، یک عقب‌نشینی دارد.

مقاوم دربرابر باد

خاصیت این عقب‌نشینی‌ها و کاهش سطح مقطع با بیشترشدن ارتفاع سازه، مقابله با نیروی باد است. پیش‌تر گفتیم که دبی بادهای شدیدی را تجربه می‌کند که طبیعتاً این بادها در ارتفاع، مشکلات بیشتری به وجود می‌آورند. شکل پلکانی برج باعث می‌شود تا باد در طبقات مختلف، به‌صورت‌های متفاوتی با سازه برخورد کند؛ درنتیجه، قدرت وزشش کاهش می‌یابد و مانع شکل‌گیری گردباد می‌شود.

چشم‌انداز وسیع

طراحی «Y» شکل غیر از کمک‌کردن به مقاومت برج و زیبایی ظاهری، کارکرد جالب دیگری هم دارد. شکل «Y» در ساختمان‌ها در مقایسه با سایر طرح‌ها نمای گسترده‌تری از محیط اطراف را به نمایش می‌گذارد. درنتیجه، در طبقات پایین‌تر با کاربری مسکونی ساکنان دید وسیعی به محوطه برج دارند. درمقابل در طبقات بالایی یعنی واحدهای اداری، سازه بیشتر فرم دایره‌ای به خود می‌گیرد. در حالت دایره‌ای، دید پیرامونی کم می‌شود که کمک می‌کند تا افراد شاغل در این طبقات، چندان محو منظره اطرافشان نشوند و با تمرکز به کارشان برسند.

ایمن دربرابر آتش‌سوزی

سال ۲۰۲۲ خبر حادثه آتش‌سوزی برج خلیفه موجی از نگرانی‌ها را به‌همراه داشت. درواقع، این حادثه در ساختمانی نزدیک به برج خلیفه رخ داده‌ بود؛ اما شهرت این برج باعث شد تا قرارگرفتن اسمش در واقعه آتش‌سوزی حواس‌ها را از واقعیت خبر پرت کند. به‌محض شنیدن دو واژه «آتش‌سوزی» و «برج خلیفه» خیلی‌ها گمان می‌کردند که حادثه در برج معروف دبی اتفاق افتاده‌ است. برج خلیفه امنیت زیادی دربرابر احتراق دارد. در هر ۲۵ طبقه برج، پناهگاهی مجهز به سیستم تهویه تعبیه شده‌ است تا درصورت وقوع حادثه، افراد حاضر در برج بتوانند تا رسیدن کمک از شعله‌های آتش در امان بمانند.

مشخصات برج خلیفه دبی

بعد‌از افتتاح، برج «جده» در عربستان و برج «الخور» در دبی رکورد برج خلیفه را خواهند شکست. برج جده و برج الخور به‌ترتیب ۹۲۸ و ۱,۰۰۰ متر ارتفاع دارند. تا بلندترین برج جهان مغلوب حریفانش نشده‌ است، با مشخصات شگفت‌انگیزش آشنا شویم.

• میزان سیمان به‌کاررفته در برج خلیفه معادل وزن ۱۰۰ هزار فیل است.
• قرارگرفتن میلگردهای برج خلیفه در یک امتداد، مسیری به طول مسافت بین تهران تا نیویورک را پوشش می‌دهد.
• در نمای برج، ۱۸,۲۱۶ پنل شیشه‌ای به‌ کار رفته‌ است که تمیزکردن آن‌ها به تیمی ۳۶ نفره و ۳ ماه زمان نیاز دارد.
• میزان آلومینیوم به‌کاررفته در برج خلیفه معادل وزن پنج هواپیمای بوئینگ A380 است.
• مناره برج خلیفه را از فاصله ۹۵ کیلومتری می‌توان مشاهده کرد.
• بین طبقه هم‌کف برج خلیفه و بالاترین طبقه آن، ۶ درجه اختلاف دما وجود دارد.
• برج خلیفه نزدیک به ۱۷ هزار در دارد.
• به‌دلیل اختلاف ارتفاع، در برج خلیفه می‌توانید در یک روز دو بار غروب خورشید را ببینید. در بالاترین طبقه برج، خورشید حدود ۳ دقیقه دیرتر از طبقه‌های پایینی غروب می‌کند.

رکوردهای برج خلیفه

برج خلیفه به رکوردهای عجیب‌وغریبش معروف است که البته همه‌ آن‌ها هم الزاماً مثبت نیستند. برای مثال، ۱۲ هزار کارگر از ملیت‌های متفاوت برای ساخت این برج پرآوازه زحمت کشیدند؛ اما در شرایط تأسف‌باری قرار داشتند.

دستمزد اندک، ضبط‌کردن گذرنامه کارگرها تا زمان پایان کار، آسیب‌های فیزیکی و حتی مرگ، ازجمله شرایط ناگواری است که در زمان ساخت برج خلیفه گزارش شد. بااین‌همه، کشور امارات ترجیح داد تا روی چنین گزارش‌هایی سرپوش بگذارد و درعوض روی رکوردهای دهان‌پرکن برج دبی مانور بدهد:

• اولین ساختمان مرتفع جهان با فضای مسکونی
• بلندترین سازه جهان
• بیشترین تعداد طبقه در جهان
• بلندترین سکوی تماشا
• مرتفع‌ترین رستوران جهان
• مرتفع‌ترین استخر جهان
• مرتفع‌ترین باشگاه ورزشی جهان
• مرتفع‌ترین مسجد جهان

قوانین برج خلیفه

ورود به برج خلیفه ضوابط خاصی دارد. اگر مسافر این شهر هستید، آشنایی با قوانین دبی برایتان ضروری است. ابتدا یادتان باشد که به‌جز کیف‌دستی، هیچ چمدان و ساکی نمی‌توانید با خودتان داخل برج ببرید. پس اگر اسباب سفرتان در بازدید از برج همراهتان است، باید آن‌ها را مقابل در ورودی تحویل دهید.

• همراه‌بردن خوردنی و نوشیدنی به داخل برج خلیفه ممنوع است.
• برج خلیفه «Dress Code» یا کد پوششی خاصی ندارد؛ اما معمولاً توصیه می‌شود استانداردهای پوششی کشورهای اسلامی (پوشیده بودن پاها و بالاتنه) رعایت شود.
• ورود حیوانات خانگی به داخل برج خلیفه ممنوع است.
• مدت‌زمان ماندن در طبقه ۱۴۸ برج، فقط ۳۰ دقیقه است؛ اما سایر طبقات محدودیت زمانی ندارند.
• همراه‌داشتن چاقو، اسپری، مواد منفجره، الکل و هر وسیله‌ای خطرناک دیگری که بتواند به‌عنوان سلاح به کار برود، در برج خلیفه ممنوع است.

اطراف برج خلیفه کجا برویم؟

در فاصله کمی از برج خلیفه، می‌توانید به تعدادی از مقاصد گردشگری معروف‌ دبی سر بزنید؛ ازجمله:

• دبی مال، مرکز خرید معروف دبی، بیش از ۱,۳۰۰ فروشگاه دارد و بزرگ‌ترین آکواریوم سرپوشیده جهان و بزرگ‌ترین شیرینی‌فروشی دنیا را در خود جای داده‌ است. فاصله دبی مال تا برج خلیفه با ماشین ۳ دقیقه و پیاده حدود ۱۳ دقیقه است.
• آب‌نمای برج خلیفه دبی بزرگ‌ترین آب‌نمای جهان است که در دریاچه‌ای مصنوعی در محوطه‌ای ۱۳ هکتاری واقع شده‌ است.
• اپرای دبی سالنی چندمنظوره است که در آن برنامه‌های صحنه‌ای متنوعی شامل اپرا و باله و کنسرت برگزار می‌شوند. فاصله بین اپرای دبی تا برج خلیفه با خودرو حدود ۲۰ دقیقه است.

در دبی، دسترسی به وسایل حمل‌ونقل عمومی راحت و ارزان است. از برج خلیفه می‌توانید خودتان را به‌سرعت و سهولت به هرجای شهر که بخواهید، برسانید. فاصله تعدادی از جاهای مهم دبی تا برج خلیفه از این قرار است:

• فاصله دیره تا برج خلیفه دبی: ۱۲ دقیقه با تاکسی و ۲۶ دقیقه با مترو و ۶۵ دقیقه با اتوبوس
• فاصله هتل صدف تا برج خلیفه دبی: ۱۷ دقیقه با تاکسی و ۵۰ دقیقه با مترو
• فاصله جاده شیخ‌زاید تا برج خلیفه دبی: ۹ دقیقه با تاکسی و ۳۰ دقیقه با مترو
• فاصله برج خلیفه تا برج العرب: ۱۵ دقیقه با تاکسی و ۵۰ دقیقه با اتوبوس
• فاصله فرودگاه دبی تا برج خلیفه: ۱۲ دقیقه با تاکسی و ۳۰ دقیقه با مترو و ۶۰ دقیقه با اتوبوس

برای اقامت در نزدیکی برج خلیفه، گزینه‌های زیادی وجود دارند. بهترین هتل‌های دبی که در نزدیکی برج خلیفه قرار دارند، بدین‌شرح‌اند:

• هتل پنج‌ستاره تاج: ۱۶ دقیقه پیاده‌ تا برج خلیفه
• هتل پنج‌ستاره سوفیتل: ۸ دقیقه پیاده‌ تا برج خلیفه
• هتل سه‌ستاره راو داون‌تاون: ۱۴ دقیقه پیاده‌ تا برج خلیفه
• هتل چهارستاره راماندا بای ویندهام: ۱۸ دقیقه پیاده تا برج خلیفه

سخن آخر

برج خلیفه دبی آن‌قدر بزرگ است که جمعیتی معادل سکنه یک شهر کوچک در آن جا می‌شود. این برج وسیع با ارتفاع ۸۲۸ متری‌اش درحال‌حاضر بلندترین برج جهان به شمار می‌رود. ۵۷ آسانسور، ۹۰۰ واحد مسکونی، هتل، رستوران، باشگاه ورزشی و امکانات دیگر، خدماتی است که دراختیار ساکنان و مسافران و افراد شاغل در این برج قرار می‌گیرد.

در مقاله‌ حاضر، هرآنچه باید درباره برج خلیفه بدانید، گردآوری کرده‌ایم. اگر دلتان می‌خواهد از نزدیک با این برج بی‌نظیر آشنا شوید، ما کمکتان می‌کنیم. کافی‌ است در هر ساعتی از شبانه‌روز با شماره ۱۵۴۸ تماس بگیرید یا با چند کلیک ساده، بلیط هواپیما دبی را رزرو کنید.

سوالات متداول