بادگیرهای یزد؛ رام کردن باد سرکش!
- ...
- ...
- تعداد کلمات
بادگیرهای یزد، برج‌های بلند و دودکش مانندی‌اند که از خانه‌های خشتی چند صدساله برمی‌خیزند و نسیم دلپذیری را برای ساکنان یکی از گرم‌ترین شهرهای روی زمین به ارمغان می‌آورند.
بادگیرهای یزد (The Wind Catchers of Yazd)، بناهای شگفت‌انگیزی هستند که ساکنان این شهر باستانی در مرکز ایران ساخته‌اند. جایی که دمای هوا در تابستان به بیش از 40 درجه سانتیگراد (104 فارنهایت) می‌رسد و مردم آن در گذشته، وقتی از سیستم‌های سرمایشی مدرن خبری نبود، چاره‌ای نداشتند جز اینکه برای دوام آوردن در گرمای طاقت‌فرسای کویر فکر خود را به کار بیندازند.
فرقی نمی‌کند بلیط قطار تهران یزد را می‌خرید یا از شهرهای دیگر راهی این شهر زیبا هستید، ما اینجاییم تا هرآنچه قبل از بازدید بادگیرهای یزد لازم دارید بدانید را، در اختیارتان بگذاریم. این شما و این هم معرفی یکی از دیدنی‌ترین جاهای دیدنی یزد.
آنچه در این مقاله درباره بادگیرهای یزد می‌خوانید:
- بادگیر چیست؟
- انواع بادگیر در معماری ایران
- قدمت بادگیرهای یزد
- معماری بادگیرهای یزد
- بادگیرهای یزد چگونه کار می‌کنند؟
- مشهورترین بادگیرهای یزد
- بادگیرهای یزد به عنوان جاذبه گردشگری در دبی
بادگیر چیست؟
شرایط آب‌و‌هوایی و جغرافیای هر منطقه نقش مهمی در شکل‌گیری معماری آن منطقه دارد؛ معماری یزد هم متاثر از اقلیم کویر، برای خودش ویژگی‌های مخصوصی دارد. ویژگی‌هایی مثل دیوارهای خشتی بلند، طاق‌های گنبدی و بادگیرهای افراشته. بادگیرهای یزد برای مردم قدیم این شهر حکم کولر و تهویه هوا را داشتتند. در واقع این سازه‌ها جوری مهندسی شده بودند که هوای مطبوع را به درون و بخش‌های پایینی هدایت می‌کردند و هوای گرم را از از درون خانه بیرون می‌کشیدند. اگر کنجکاوید بدانید که یک ستون‌‌های صاف خشتی به ظاهر ساده چگونه چنین کار پیچیده‌ای را انجام می‌داده‌اند، ادامه مطلب را از دست ندهید!
انواع بادگیر در معماری ایران
بادگیرهای ایرانی به سه دسته یزدی، اردکانی و کرمانی تقسیم می‌شوند. در گذشته تنها معماران بومی و باتجربه می‌توانستند محل بادگیر، تعداد تیغه‌ها و ارتفاع ستون‌ها را با توجه به فضا تعیین کنند چون اگر در هر یک از این جزئیات کوچک‌ترین اشتباهی رخ می‌داد، به جای هوای خنک، گرما و گرد و غبار وارد خانه می‌شد!
- بادگیرهای اردکانی (یک‌طرفه)
- بادگیر کرمانی (دوطرفه)
- بادگیرهای سه‌طرفه
- بادگیر یزدی (چهارطرفه)
- بادگیرهای چند وجهی
- بادگیرهای چپقی
بادگیرهای اردکانی (یک‌طرفه)
این بادگیرها بسیار مقرون به صرفه بودند و معمولاً در مناطقی ساخته می‌شدند که باد از یک جهت می‌وزید. بادگیرهای اردکان کوتاه‌ترند و در شهرهای میبد و طبس بیشتر دیده می‌شوند. البته استفاده از این بادگیرها در برخی از شهرهای ساحلی هم مرسوم بود.
بادگیر کرمانی (دوطرفه)
بادگیرهای کرمانی به بادگیر دوقلو نیز معروفند. این بادگیرها نسبت به مدل اردکانی عملکرد بهتر و دقیق‌تری دارند و معمولاً در آب‌انبارها استفاده می‌شوند. بادگیرهای کرمانی بیشتر از خشت و گل ساخته می‌شدند و به خانه‌های طبقه متوسط رو به پایین اختصاص داشتند. ویژگی مثبت این بادگیرها ورود باد پرفشار از یک جهت و خروج گرما و آلودگی از طرف دیگر بود.
بادگیرهای سه‌طرفه
بادگیرهای سه‌طرفه که به نام‌های «اشکم دریده» (شکم دریده)، بادگیرهای مثلثی، بادگیرهای کروی و بادگیرهای بالشی هم معروف هستند، انواع مختلفی دارند. به عنوان مثال بادگیرهای مثلثی سه‌وجهی به صورت مخروطی باز با سه بالش مثلثی رو به روی هم و بادگیرهای شکمی به صورت پوسته کروی با شکافی در مرکز طراحی می‌شدند. در مدل اول باد از طریق سه بالش و در مدل دوم از شکافی در مرکز وارد بادگیر شده و به صورت گردابی در داخل آن حرکت می‌کرد. این بادگیرها توانایی بسیار بالایی در جذب و کنترل باد داشتند.
بادگیر یزدی (چهارطرفه)
این بادگیرها که معمولاً به صورت چهارطرفه ساخته می‌شدند به دلیل شرایط جوی منطقه، نسبت به مدل‌های دیگر ارتفاع بیشتری دارند. بادگیرهای یزدی از نظر معماری هم شکل پیچیده‌تری دارند و معمولاً در خانه افراد ثروتمند ساخته می‌شدند.
بادگیرهای چند وجهی
به مرور زمان با توجه به شرایط اقلیمی منطقه و کاربرد بادگیرها، آنها را به صورت شش وجهی، هشت وجهی و گاهی دایره‌ای طراحی می‌کردند.
بادگیرهای چپقی
بادگیرهای چپقی به جای فضای مکعبی بیرونی، از اتصال لوله‌های خمیده تشکیل می‌شدند اما فضای داخلی آنها مانند بادگیرهای چند وجهی بود. یک نمونه بادگیر چپقی را می‌توان در خانه سیدعلی اصغر رضوی در سیرجان دید که در دوره پهلوی توسط سید محمد شجاعی و با الهام از هواکش‌های کشتی طراحی شده است.
قدمت بادگیرهای یزد
در مورد قدمت بادگیر و شکل‌گیری آن روایت‌‌های تاریخی متفاوتی وجود دارد. برخی از مورخان و باستان‌شناسان، دودکش‌های بی‌خاکستری در ویرانه آتشکده‌های ایرانی متعلق به ۳,۰۰۰ سال قبل از میلاد کشف کردند که در آنها اثری از خاکستر نبود. بنابراین این مورخان، اختراع بادگیر را به ایرانیان نسبت دادند..
اما برخی دیگر از مورخان به استناد نقاشی‌هایی متعلق به ۱,۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح که در آنها سازه‌های مثلثی روی بام محل سکونت فرعون دیده می‌شود، مردمان صحراهای شمال آفریقا و به خصوص مصر را نخستین سازندگان بادگیر می‌نامند.
در مورد قدمت بادگیرهای ایرانی هم اتفاق نظری وجود ندارد؛ برخی اسناد تاریخی، قدیمی‌ترین بادگیر به‌جامانده در ایران را بادگیر مدرسه غیاثیه در خرگرد خراسان می‌دانند که به دوره تیموریان و قرن نهم هجری شمسی تعلق دارد. اما برخی دیگر، معتقدند بادگیرهای مسجد جامع یزد که آنها هم در قرن نهم هجری شمسی ساخته شده‌اند از بادگیرهای مدرسه غیاثیه قدیمی‌ترند.
معماری بادگیرهای یزد
بادگیرها در مناطق تابستان‌نشین خانه ساخته می‌شدند. اما مکان آنها به مرور زمان با توجه به معماری غالب آن دوره تاریخی تغییر می‌کرد. در دوره ایلخانی و تیموری خانه‌ها ایوان‌های بزرگی داشتند و پشت ایوان، اتاقی به نام «طنبی» وجود داشت که به ایوان متصل می‌شد و بادگیرها را بر روی آن اتاق می‌ساختند اما وقتی این اتاق وجود نداشت، بادگیرها در ایوان و و راهروهای جانبی منتهی به آن یا در زیرزمین ساخته می‌شدند. روند کار هم به این صورت بود که برای طراحی بادگیرها و تعیین جهت باد و ارتفاع، به کمک نردبان به پشت بام خانه‌ها می‌رفتند و کار را فقط با کمک حساسیت لاله گوش تکمیل می‌کردند نه با اصول و فرمول‌های مدرن. خب حالا برویم ببینیم این بادگیرها از چند قسمت تشکیل شده بودند.
ستون
ستون، بدنه، کانال، ساقه یا تنوره به صورت مکعب، مکعب مستطیل یا منشور است و بین دهانه بادگیر و سقف ساختمان قرار دارد.
تیغه‌ها
تیغه‌ها از آجر و خاک رس ساخته شده‌اند و فضای داخلی بادگیر را به چند کانال تقسیم می‌کنند. در طراحی بادگیرها، عرض بین پره‌ها که به چشمه معروفند، بین 40 تا 60 سانتی‌متر است و تعداد چشمه‌ها هم به عرض اتاق بستگی دارد. به عنوان مثال در طراحی هواکش به ترتیب برای اتاق‌های سه، پنج و هفت متری، پنج، هفت و یازده چشمه در نظر گرفته شده است.
در تابستان، برخی از ساکنان خانه برای استراحت به اتاق طنبی می‌رفتند و از آنجا که امکان لانه‌سازی برای پرندگان در چشمه‌های بادگیر وجود داشت و فضولات آنها برای ساکنین مزاحمت ایجاد می‌کرد، روی چشمه‌های بادگیر شبکه‌های سیمی یا حصارهای چوبی نصب می‌کردند. در فصول سرد پاییز و زمستان هم که نیازی به بادگیر نبود، چشمه‌های بادگیر را با آجر و خاک رس مسدود می‌کردند و یا در صورت طراحی دریچه، آن را می‌بستند.
دهانه
دهانه، قفسه یا هواکش بادگیر فضایی برای عبور جریان هوا در قسمت بالایی بادگیر است. برخی برای زیبایی بیشتر دهانه بادگیر را گچ‌کاری می‌کردند.
سقف
برای ساخت سقف بادگیر دو آجر در دو پایه در جهت مایل و رو به بالا نگه داشته و آجر سوم را بین آنها قرار می‌دادند و به آن «چپیله» می‌گفتند.
بادگیرهای یزد چگونه کار می‌کنند؟
شاید به نظر بیاید بادگیرها عملکرد پیچیده‌ای دارند اما این طور نیست؛ طرز کار بادگیرها بسیار ساده است؛ به این صورت که فشار هوا پس از ورود به دهانه با برخورد تیغه‌ها کاهش می‌یابد و بنابراین از دهانه‌ها خارج نمی‌شود بلکه به سمت پایین و داخل خانه حرکت می‌کند. سایر شکاف‌های بادگیر که پشت به جهت وزش باد هستند هم هوای آلوده و گرم را به باد می‌سپارند و کار هواکش و دستگاه مکنده را انجام می‌دهند. به این ترتیب هوای گرم و نامطبوع داخل خانه بالا می‌رود و از طریق روزنه‌های هم‌راستا با باد به بیرون مکیده می‌شوند. در واقع، زمانی که باد در جهت بادکش می‌وزد، منافذ رو به باد فشار مثبت و منافذ پشت به باد دارای فشار منفی خواهند بود. بنابراین می‌توان گفت اختلاف فشار و اختلاف دما دو پارامتر موثر در نحوه عملکرد بادگیرها هستند.
مجرای ورودی هوا به داخل ساختمان دارای دریچه‌ای است که در فصول سرد برای جلوگیری از ورود حیوانات موذی و هوای سرد بسته می‌شود. در برخی از خانه‌های اعیانی قدیمی، حوضی در اتاق پایین بادگیر وجود دارد که با برخورد هوای خشک به سطح آب، غبار از آب زدوده می‌شود و هوای خنک و مرطوب در فضا ایجاد می‌شود. در خانه‌هایی که امکان ساخت حوض در طبقه همکف وجود نداشت، آب قنات به زیر زمین هدایت می‌شد و کانال بادگیر تا سطح آب آن ادامه می‌یافت. این اتاق ها به خاطر هوای مطبوعی که داشتند محل تجمع خانواده‌ها در تابستان بودند.
مشهورترین بادگیرهای یزد
خب حالا که با طرز کار بادگیرها آشنا شدید بدون فوت وقت برویم سراغ مشهورترین بادگیرهای یزد:
- بادگیر باغ دولت آباد
- بادگیر خانه دکتر امامی
- بادگیر خانه تقدیری (گنجینه قنات اردکان)
- بادگیر خانه آقازاده
- آب‌انبار شش‌بادگیر
- آب‌انبار هفت‌بادگیری عصرآباد
- بادگیر سه طبقه باغ صدری (نمیر) تفت
- بادگیر بهاباد
- آب‌انبار پنج‌بادگیر امیرچخماق (زورخانه صاحب‌الزمان)
بادگیر باغ دولت آباد؛ مشهورترین بادگیر یزد
- 📍 آدرس: شهر یزد، محله چهار منار، خیابان معلم، کوچه شرافت
- 📞تلفن: ۰۳۵۳۶۲۷۰۷۸۱
- ⌚ ساعت بازدید: همه‌روزه از ساعت 7 تا ۲۲:۳۰
- 💳 هزینه بازدید: ۴,۰۰۰ تومان
باغ دولتآباد یزد یکی از ۹ باغ مطرح ایرانی است که در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده. این باغ قرن دوازدهمی که بلندترین بادگیر موجود در ایران را در خود جا داده است، در سال ۱۱۲۵ خورشید توسط محمدتقی خان، مشهور به «خان بزرگ» بنا شد و در دوره قاجار گسترش پیدا کرد. بادگیر باغ دولتآباد به‌صورت هشت‌وجهی طراحی شده است؛ به همین دلیل باد از جهت‌های مختلف وارد آن و با سرعت بیشتری به فضای زیرین منتقل می‌شود. این بادگیر 33.8 متر ارتفاع دارد و برخی منابع از آن به‌عنوان بلندترین بادگیر خشتی جهان یاد می‌کنند.
بادگیر خانه دکتر امامی
- آدرس: شهر اردکان، محله چرخاب، کوچه ضیایی، داخل دربند ضیایی
بادگیر خانه دکتر امامی یکی از عریض‌ترین بادگیرهای یک‌طرفه ایران است. این بادگیر که ۱۹ دهانه و ۱۵ متر عرض دارد، در شهر اردکان واقع شده و قدمت آن به دوره پهلوی می‌رسد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این خانه تاریخی چهارطرفه بودن آن است؛ برای همین هم بخش‌های مختلفی مثل تابستان‌خانه، زمستان‌خانه، بهارخواب و پاییزخواب دارد.
پروژه مرمت و بازسازی خانه امامی اردکان، در شهریور سال ۱۳۹۴ خورشیدی آغاز شد و تا به حال (سال 1402) هم ادامه دارد؛ بنابراین برای دیدن آن ناچارید مدتی صبر کنید.
خانه تقدیری (گنجینه قنات اردکان)
- 📍 آدرس: شهر اردکان، بلوار خامنه‌ای، خیابان آیت‌الله فکور، خیابان حائری
- 📞تلفن: ۰۹۱۳۰۹۸۲۷۵۳
- ⌚ ساعت بازدید: همه‌روزه از ساعت ۹ تا ۲۱
- 💳 هزینه بازدید: برای گردشگران ایرانی، ۱۵,۰۰۰ تومان و برای گردشگران خارجی، ۱۵۰,۰۰۰
خانه تقدیری یا خانه تقدیریان را به «گنجینه قنات اردکان» هم می‌شناسند. در بخش تابستان‌نشین خانه تقدیری بادگیری زیبا و بلند می‌بینید که باد را به پایاب می‌رساند و هوا در اثر تماس باد با سطح آب خنک و مرطوب می‌شود.
بادگیر خانه آقازاده
- 📍 آدرس: شهر ابرکوه، محله نظامیه، خیابان نسفی، خیابان منزلگاه، خیابان فردوسی
- 📞تلفن: ۰۳۵۳۲۸۲۷۶۷۷
- ⌚ ساعت بازدید: هرروز از ساعت هشت تا ۲۱
- 💳 هزینه بازدید: هزینه بازدید برای گردشگران داخلی، ۱۵,۰۰۰ تومان و برای گردشگران خارجی، ۵۰,۰۰۰ تومان
مجموعه تاریخی آقازاده شامل پنج خانه تاریخی است و شامل خانه‌های «حسینی‌دوست»، «موسوی»، «گبری»، «سید علی آقا» و خانه آقازاده می‌شود. این خانه‌ها در کنار هم و در یک کوچه قرار دارند و از میان آنها دو خانه موسوی و حسینی‌دوست به عنوان اقامتگاه استفاده می‌شوند و دو خانه سید علی آقا و گبری هم پس از پایان عملیات مرمت و بازسازی کاربری مشابهی پیدا می‌کنند اما خانه آقازاده علاوه بر کاربری هتل و رستوران، امکان بازدید عمومی را هم فراهم کرده است.
بادگیر خانه آقازاده با دو طبقه و چهار کانال در مجاورت عمارت کلاه فرنگی و دقیقا در بالای بام تالار اصلی خانه قرار دارد. چهارطرفه بودن این بادگیر امکان تهویه و جابه‌جایی هوا را در صورت نبود باد فراهم کرده است. این بادگیر ۱۹ دریچه دارد و با ۱۸ متر ارتفاع از کف حیاط ساخته شده.
آب‌انبار شش‌بادگیر
- 📍 آدرس: یزد، میدان شهید باستانی، خیابان دهم فروردین، محله تل یزد، خیابان دروازه قصاب، کوچه شش بادگیر
- ⌚ ساعت بازدید: محدودیتی ندارد، فقط می‌توان از بیرون بنا بازدید کرد.
قدمت آب‌انبار شش بادگیر یزد به دوره قاجار می‌رسد. یکی از دلایل شهرت آب‌انبار شش بادگیر، بادگیرهای مرتفع هشت‌وجهی و گنبد تخم‌مرغی منحصربه‌فردش است. بادگیرهای این بنا ارتفاعی در حدود ۱۰ متر دارند؛ سه بادگیر آن در نقشه اولیه ساخت بنا وجود داشتند و سه بادگیر دیگر هم بعدا اضافه شدند. این بادگیر دو ورودی در شمال و جنوب مخزن و ۵۵ پله دارد. همانطور که پله‌ها را طی می‌کنید در حدفاصل دو پله ۲۵ و ۲۶، می‌توانید طاقی هشتی با سنگ‌فرش آجری هم ببینید.
آب‌انبار هفت‌بادگيری عصرآباد
- 📍 آدرس: شهر اشکذر، دهستان رستاق، جاده حسن آباد، روستای عصر آباد
- ⌚ ساعت بازدید: محدودیتی ندارد.
آب‌انبار هفت بادگیر در روستای عصرآباد شهرستان اشکذر قرار دارد و قدمتش به دوران مظفرالدین شاه قاجار می‌رسد. بادگیرهای این بنا به‌صورت چهارطرفه‌اند و تریینات دندان‌موشی زیگزاگی دارند و بلندای آنها به ۶ متر می‌رسد. از دوردست، هر هفت بادگیر در یک راستا به نظر می‌آیند که این قضیه در نوع خود یک شاهکار معماری محسوب می‌شود.
بادگیر سه طبقه باغ صدری (نمیر) تفت
- 📍 آدرس: شهر تفت، میدان شاه ولی، خیابان امام خمینی، خیابان شهدا
- 📞تلفن: ۰۳۵۳۲۶۲۴۸۵۹
- ⌚ ساعت بازدید: ۱۲:۳۰ تا ۱۶ و ۱۹ تا ۲۴
- 💳 هزینه بازدید: برای گردشگران داخلی، ۵۰۰۰ تومان و برای گردشگران خارجی، ۵۰۰۰۰ تومان
- ⌚ ساعت کار رستوران باغ صدر: هر روز از ساعت ۱۲ تا ۲۳
باغ صدر، باغی 400 ساله است و قدمتش به دوره زندیه می‌رسد. این باغ ۱۳,۰۰۰ متر مربع مساحت دارد و تالاری به ابعاد ۱۰ در ۱۲ متر در بنای اصلی خود جا داده.
بلندترین بادگیر تفت را با ارتفاع 22/5 متر می‌توانید روی بام این عمارت ببینید. نکته جالب درباره این بادگیر چهارطرفه این است که آن را در سه طبقه ساخته‌اند.
بادگیر بهاباد؛ تنها بادگیر گرد ایران
یکی از بادگیرهای منحصربه‌فرد شهر یزد و تنها بادگیر گرد ایران، بادگیر شهر بهاباد است که در میانه‌اش استوانه‌ای گلی به چشم می‌خورد. این بادگیر در دوران قاجار در خانه شخصی به نام «حاج علی اکبر رفیعی پور» ساخته شده است. هرچند نبوغ و خلاقیت سازندگان این بادگیر قابل تمجید است اما با این حال بادگیرهای گرد به اندازه بادگیرهای چندضلعی کارایی ندارند و به خاطر قدرت کمترشان، مقرون به صرفه نیستند و طبیعتا فراگیر هم نشدند.
آب‌انبار پنج بادگیر امیرچخماق (زورخانه صاحب‌الزمان)
- 📍 آدرس: یزد، خیابان امام خمینی، میدان امیرچخماق، جنب بازارچه حاجی قنبر
- 📞تلفن: ۰۳۵۳۶۲۲۰۵۰۹
- ⌚ ساعت بازدید: هرروز به‌جز جمعه‌ها، از ساعت ۶ صبح تا ۲۱
مجموعه میدان امیرچخماق متعلق به دوره تیموریان است و در قرن هشتم هجری شمسی توسط حاکم وقت یزد یعنی «امیر جلال الدین چخماق شامی» بنا شده است. البته امیر چخماق در ساخت این مجموعه تنها نبوده و همسرش «بی بی فاطمه خاتون» مشهور به «ستی فاطمه» را هم در کنار خود داشته است.
یکی از جاذبه‌های مجموعه امیرچخماق، زورخانه صاحب‌الزمان یا آب‌انبار پنج بادگیری است که با پنج بادگیر خشتی هشت‌وجهی‌اش جلوه‌‌ای تماشایی به این مجموعه بخشیده است.
بادگیرهای یزد به عنوان جاذبه گردشگری در دبی
در منطقه‌ای نزدیک به برج‌العرب یک رودخانه وجود دارد که در ترکیب با ساختمان‌های اطرافش، شهر ونیز را تداعی می‌کند. به پشت‌بام این ساختمان‌ها که نگاه کنید بادگیرهایی مشابه بادگیرهای یزد می‌بینید که البته دکوری هستند و تنها از معماری آن برای زیباسازی نمای خانه‌ها استفاده شده است. علاوه بر این سراسر محله بستکیه دبی هم با بادگیرها، درهای چوبی و گچ‌بر‌ی‌هایی با معماری ایرانی و اسلامی تزئین شده که همین موضوع جذابیت ویژه‌ای به این منطقه شیخ‌نشین بخشیده است. حالا اینکه چرا این محله حال‌وهوای ایرانی دارد برمی‌گردد به سال ۱۸۹۰ میلادی؛ یعنی زمانی که ایرانی‌های بندر لنگه و شهر بستک به دبی مهاجرت کردند و محله‌ای به نام خودشان تشکیل دادند.
سخن پایانی
بادگیرها گواهی بر تدبیر و حکمت باستانی گذشتگان در استفاده از عناصر طبیعی برای افزایش راحتی انسان‌ها در عصر پیشامدرنیته‌اند و تا به امروز همچنان معماران و دوستداران محیط زیستی که برای چالش‌های مدرن به دنبال راه‌حل‌های نوآورانه و سازگار با محیط زیست هستند الهام می‌بخشند.
آنها همچنین از نظر زیبایی‌شناسی فریبنده‌اند؛ تأثیر متقابل نور و سایه، در زمان‌های مختلف روز بر روی الگوهای شبکه‌ای پیچیده، منظره بصری مسحورکننده‌ای ایجاد می‌کند که وصفش مشکل است؛ باید خودتان بروید و از نزدیک ببینید تا متوجه شوید چه می‌گوییم. اگر به اندازه کافی وسوسه شدهاید که بار سفر ببندید و عازم یزد شوید، برای بلیط قطار یزد یا بلیط هواپیما یزد می‌توانید روی ما حساب کنید!
سوالات متداول
معروفترین بادگیر یزد کدام بادگیر است؟
بادگیر باغ دولتآباد.
بادگیرهای یزد معمولا چندطرفه هستند؟
چهار یا هشت‌طرفه.
