خانه سعادت | موزه خاتم شیراز

خانه سعادت شیراز را با نام‌های خانه خاتم، خانه صنایع دستی شیراز و موزه خاتم نیز می‌شناسند. این خانه تاریخیِ ارزشمند، در بافت قدیمی شیراز، در کنار چندین خانه تاریخی دیگر واقع شده و یادگاری از اواخر دوران قاجار است. خانه سعادت 83 سال پس از ساخت، به همت سازمان میراث فرهنگی، مرمت و از آن به عنوان موزه خاتم و صنایع‌دستی بهره‌برداری شد. در این مطلب راجع‌ به تاریخچه، معماری و اطلاعات بازدید از این خانه تاریخی صحبت کرده‌ایم. اگر عاشق گشت‌و‌گذار در کوچه‌ها و عمارت‌های قدیمی و کشف تاریخ شیرازید، بازدید از خانه های تاریخی شیراز را از قلم نیندازید.

فهرست مطالبی که در مقاله خانه سعادت شیراز می‌خوانید:

• آدرس خانه سعادت شیراز
• راهنمای بازدید از موزه خاتم
• تاریخچه خانه سعادت شیراز
• معماری خانه سعادت شیراز

آدرس خانه سعادت شیراز

•  استان فارس، شیراز، دروازه کازرون، بلوار دستغیب، محله سنگ سیاه، گذر سنگ سیاه، کنار آرامگاه سیبویه

خانه تاریخی سعادت در محله قدیمی سنگ سیاه شیراز و در کنار آرامگاه دانشمند بزرگ ایرانی، عمروبن عثمان، معروف به سیبَوَیه، واقع شده است. این خانه به لحاظ موقعیت مکانی در کنار تعداد زیادی از خانه‌های تاریخی و جاهای دیدنی شیراز قرار دارد. بهترین مسیر برای بازدید از خانه خاتم، سه‌راه‌ نمازی و خیابان شهید دستغیب است. در ادامه مسیرهای دسترسی به این موزه را به طور کامل شرح داده‌ایم.

با خودرو شخصی:

اگر با خودرو شخصی قصد بازدید از این خانه را دارید، از طریق خیابان لطفعلی‌خان زند یا خیابان پیروزی خود را به سه‌راه نمازی برسانید. از آن‌جا به سمت بلوار دستغیب برانید. تقریبا 150 متر بعد، گذر سنگ سیاه را در سمت راست خود می‌بینید. مسیر خود را مستقیم تا انتهای گذر ادامه دهید تا خانه سعادت را ببینید.

با مترو:

نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به خانه خاتم شیراز، ایستگاه مترو زندیه در خیابان کریم‌خان زند است. برای رسیدن به این ایستگاه می‌توانید از خط 1 مترو استفاده کنید. بعد از پیاده‌شدن از مترو، مسیر خود را به سمت میدان شهدا و از آن‌جا در خیابان پیروزی ادامه دهید تا به سه‌راه نمازی برسید. ادامه مسیر همانی است که در پاراگراف قبل به آن اشاره کردیم.

با اتوبوس:

اگر قصد دارید با اتوبوس خود را به گذر سنگ سیاه برسانید، کافی‌ست در ایستگاه سه‌راه نمازی از اتوبوس پیاده شوید. برای پیداکردن خط واحد موردنظر خود می‌توانید از سایت خط واحد شیراز استفاده کنید.

راهنمای بازدید از موزه خاتم

📌 بازدید از این خانه تاریخی و موزه خاتم در آن، رایگان است و نیاز به تهیه بلیط ندارد.

شماره خانه سعادت شیراز

برای تماس با خانه سعادت و موزه آن، می‌توانید با شماره زیر تماس بگیرید.

• شماره تماس موزه: 07137398212

ساعت بازدید

از شنبه تا پنج‌شنبه

• 08:30 الی 14:00
• 15:30 الی 19:00

جاهای دیدنی نزدیک

• آرامگاه سیبویه
• خانه بصیری
• خانه فروغ‌الملک
• خانه ضیائیان
• خانه انجوی
• عمارت منطقی‌نژاد
• مسجد مشیر شیراز
• مسجد جامع عتیق شیراز
• حرم شاه‌چراغ

اگر در راستای خیابان لطفعلی‌خان زند حرکت کنید، بعد از گذر سنگ سیاه، به‌ترتیب مدرسه خان شیراز، مسجد نصیرالملک شیراز، خانه زینت‌الملک قوامی و نارنجستان قوام را که از معروف‌ترین جاهای دیدنی شیراز هستند، در مسیر خود خواهید دید.

تاریخچه خانه سعادت شیراز

سنگ بنای خانه سعادت شیراز، در سال 1301 به دست معمار، «حاجی‌باشی بناکار» و با سرمایه «حاج محمدعلی فرهومند»، گذاشته شد. اما از آن‌جایی که مالکیت خانه به حاج میرزا آقا سعادت (فرزند یکی از تجار قدیمی شیراز) تغییر کرد، امروز این خانه را با نام خانه سعادت می‌شناسیم.

بازسازی و احیای خانه سعادت

خانه سعادت، در آبان سال 1382 با شماره 10481، در فهرست آثار ملی ایران جای گرفت و 2 سال بعد، به همت سازمان میراث فرهنگی فارس، بخش‌هایی از خانه مرمت و بازسازی شد.

بازسازی‌های صورت‌گرفته به شرح زیر بودند:

• تعویض کف‌فرش و پوشش سقف طبقات هم‌کف (ضلع‌های غربی، جنوبی و شمالی)
• تعویض کف‌فرش حیاط خلوت
• تعمیر پی (ظلع جنوبی)
• تعویض پوشش بام (ضلع جنوبی)
• موریانه‌زدایی از قسمت‌های چوبی

تبدیل خانه به موزه خاتم و صنایع‌دستی

اقدام تاثیرگذار سازمان میراث فرهنگی در جهت حفظ و احیای این خانه تاریخی، مرمت آن نبود. بعد از بازسازی‌های صورت‌گرفته، کاربری خانه به موزه صنایع‌دستی، با تاکید بر هنر خاتم تغییر پیدا کرد تا همزمان بهانه‌ای برای صیانت از بافت تاریخی شهر و ترویج و احیای هنرهای اصیل ایرانی باشد. این خانه زیبا اکنون نمایشگاهی دائمی از صنایع‌دستی است. در این موزه می‌توانید به تماشای این اشیا بنشینید:

• ابزارآلات قدیمی برای خاتم‌کاری
• محصولات گران‌بهای خاتم
• تصاویر هنرمندان و دست‌سازه‌های آن‌ها
• صنایع‌دستی اصیل ایرانی

موزه خاتم فقط به نمایش آثار هنری اختصاص ندارد و کارگاه‌های آموزش و تولید صنایع‌دستی اصیل ایرانی در این خانه زیبا پابرجاست. از دیگر آثار و کارگاه‌های خانه خاتم می‌توان به قلم‌زنی، معرق، منبت، تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی، ساخت زیورآلات نقره، دوات‌گری، هنر پاپیه‌ماشه، پیکرتراشی و ساخت مجسمه‌های چوبی اشاره کرد.

چرا خانه خاتم؟

اما چرا این خانه تبدیل به موزه خاتم شد؟

بسیاری از ما خواستگاه هنر خاتم را اصفهان می‌دانیم. درحالی‌که شیراز از گذشته‌های دور، مرکز هنر خاتم‌کاری در ایران بود. منبر 1000 ساله‌ خاتم‌کاری‌شده در مسجد جامع عتیق، گواه این ادعاست. با این‌حال این هنر امروزه رواج کم‌تری در شیراز دارد و بیشتر هنرمندان خاتم در اصفهان فعالیت می‌کنند. این اقدام، در کنار حفظ ابنیه تاریخی شهر، کمک کرد تا مردم هرچه بیشتر با این هنر اصیل ایرانی آشنا شوند.

هنر خاتم‌کاری

هنر خاتم‌کاری یکی از قدیمی‌ترین و باارزش‌ترین هنرهای ایرانی‌ست که تولید و ساخت آن نیاز به دقت بالایی دارد. برای ساخت خاتم سطح اشیا چوبی را با استفاده از مواد اولیه مختلف، به شکل چندضلعی‌های منظم در رنگ‌های مختلف می‌آرایند. این اشکال هندسی با قراردادن مثلث‌های کوچک در کنار هم، ایجاد می‌شوند.

مواد اولیه در ساخت خاتم، انواع چوب، فلز و استخوان است. هرچه مثلث‌های کارشده در خاتم ظریف‌تر باشد، محصول نهایی مرغوب‌تر است. بهترین و مرغوب‌ترین نوع خاتم، «پره‌وارو» و «سیم» هستند.

فاکتورهای دیگری که بر کیفیت خاتم تاثیرگذار هستند:

• صاف‌بودن و خالی‌نبودن سطح کار
• یکنواخت‌بودن رنگ و مصالح
• دیده‌نشدن ترمیم‌ها و بتونه‌کاری‌های ایجاد‌شده در سطح کار
• قرینه‌بودن تمامی اشکال
• رنگ‌کاری و روکش‌دهی ماهرانه

معماری خانه سعادت شیراز

منزل سعادت شیراز به سبک معماری اواخر قاجار و اوایل دوره پهلوی اول ساخته شده و متشکل از یک حیاط مرکزی و اتاق‌های سه‌دری و پنج‌دری است. کاشی‌کاری، آجرکاری، گره‌چینی، سنگ‌های حجاری و سقف‌های چوبی از تزئینات این خانه بسیار زیبای تاریخی هستند. جزئیات معماری خانه خاتم را در ادامه بخوانید.

ورودی

موزه خاتم شیراز دو ورودی دارد. ورودی اصلی خانه در ضلع جنوبی و ورودی دوم، در امتداد ورودی اصلی و در ضلع شرقی قرار گرفته است. برای دسترسی به داخل خانه از طریق در شرقی، ابتدا باید از اندرونی و سپس از راهرو گذشت تا به حیاط رسید. این راهرو به زیرزمین خانه هم دسترسی دارد.

ورودی اصلی، در کوچکی از جنس چوب با تراش‌های قوس‌دار است و در بالای آن می‌توانید تزیینات آجرچینی‌ چندرنگ را مشاهده کنید. یکی از ویژگی‌های معماری در بناهای قاجاری، وجود مکانی به نام هشتی‌ست که کاربرد اصلی آن حفظ حریم شخصی خانه است. خانه سعادت برخلاف خانه‌های این دوره، فاقد هشتی‌ست و راهروی کوچکی، وظیفه حفظ محرمیت خانه را برعهده دارد.

حیاط

حیاط موزه خاتم به شکل چهارگوش ساخته شده و اولین بنای قاجاری‌ست که حوضی بیضی‌شکل دارد. این حوض در وسط باغ و در پناه چهار باغچه کوچک ساخته شده است. قسمت‌های مختلف خانه به شکل زیر دسته‌بندی می‌شوند.

• گوشواره (ضلع شمالی)
• ورودی و سرویس‌ بهداشتی (ضلع جنوبی)
• شاه‌نشین (ضلع شرقی)
• زمستان‌نشین (ضلع غربی)

ضلع شمالی

ضلع شمالی بنا به اتاق‌های هم‌کف، اتاق‌های ارسی پنج‌دری، ایوانی هشت‌ستونه و سایه‌انداز تقسیم‌ می‌شود. اتاق‌ها دارای تزیینات گچ‌بری و سقف چوبی هستند و شیشه‌های رنگی هم که جز جدایی‌ناپذیر خانه‌های قاجاری‌اند، در این بنا به‌کار رفته‌اند.

ضلع جنوبی

ورودی اصلی ساختمان در این ضلع قرار گرفته و در سمت راست آن نیز سرویس‌بهداشتی دیده می‌شود. درِ ورودی و توالت با دو پله، در سطح بالاتری از کف حیاط قرار گرفته‌اند. ضلع جنوبی مزین به طاق‌نماهایی‌ با طرح‌های مختلف است.

ضلع شرقی

شاه‌نشین یا تابستان‌نشین خانه در ضلع شرقی قرار گرفته و شامل اتاق‌های ارسی و یک ایوان بزرگ با چهار ستون برافراشته است. تزیینات گچ‌بری ستون‌ها در این ایوان بسیار جالب‌توجه‌تر و زیباتر از گچ‌بری ستون‌های ضلع‌شرقی هستند. ایوان چشم‌انداز زیبایی به حیاط خانه دارد و سقف آن نیز از جنس چوب است و طرح‌های هندسی ساده‌ای دارد.

بر روی ایوان این ضلع، سه شمسه (خورشیدی) دیده می‌شود که شمسه میانی (مشابه سایر بناهای قاجاری) بزرگ‌تر از دو شمسه کناری‌ست. شمسه‌ها، تزییناتی بودند که بر بالاترین قسمت ایوان اصلیِ بنا، به شکل چند نیم‌دایره ساخته می‌شدند و در واقع نمادی از خورشید به‌شمار می‌رفتند. درون این شمسه‌ها نیز نقش‌های پادشاهان، حیوانات، داستان‌های معروف و نمادها، با کاشی‌کاری‌های هفت‌رنگ به تصویر کشیده می‌شد. در خانه تاریخی سعادت شیراز هم می‌توان به تماشای این تزیینات دیدنی و نقش‌های زیبایش نشست.

ضلع غربی

ضلع غربی یا ضلع زمستان‌نشین خانه به اتاق‌های سه‌دری و اتاق‌های هم‌کف اختصاص یافته است. اتاق‌های هم‌کف شامل اتاق مستخدمان، مطبخ و طویله بود و از اتاق‌های سه‌دری هم معمولا به‌عنوان اتاق خواب استفاده می‌شده است. درحال‌حاضر این اتاق‌ها به کارگاه‌های آموزش و نمایش صنایع‌دستی ایرانی اختصاص یافته‌‌اند.

برای شما که عاشق معماری و هنرید

برای شما که عاشق هنر و معماری اصیل ایرانی هستید، خانه خاتم شیراز قطعه‌ای از بهشت است که در آن سمفونی چکش‌های هنرمندانه، هر روز تولد یک اثر هنری با تاریخی هزارساله را نوید می‌دهند. بازدید از این موزه ارزشمند به شما پیشنهاد می‌شود اگر:

• برای خرید صنایع‌دستی وسواس دارید و می‌خواهید بهترین‌ها را خریداری کنید
• عاشق هنر خاتم‌سازی و صنایع‌دستی اصیل ایرانی هستید
• کنجکاوید که راز ساخت این محصولات هنری شگفت‌انگیز را کشف کنید
• عاشق قدم‌زدن در بافت تاریخی شهر و کشف گذشته غنی شیراز هستید

پیشنهاد یومگ برای سفر به شیراز

در این مطلب با ریز و درشت جزئیات منزل سعادت شیراز یا همان موزه خاتم، آشنا شدید. در آخر پیشنهاد جذابی برای شما داریم. در سفر به شیراز، هتل خود را با تضمین کمترین قیمت و با تخفیف 200 هزارتومانی اولین خرید، رزرو کنید. چطور؟

وارد سایت یوتراوز شوید و شهر خود را جستجو کنید تا پیشنهادهای جذاب یوتراوز را برای رزرو هتل ببینید.

از طریق این سایت می‌توانید بلیط ارزان هواپیما و بلیط قطار خود را به شیراز یا هر مقصدی که دوست دارید، تهیه کنید. در یوتراوز، فرآیند استرداد بلیط بصورت 24 ساعته و کاملا آنلاین امکان‌پذیر است، بنابراین نیاز نیست نگران بهم‌خوردن برنامه سفرتان باشید. هر سوالی در رابطه با خرید بلیط یا رزرو هتل داشتید، در هر ساعت از شبانه‌روز می‌توانید با شماره‌گیری 1548، دغدغه‌تان را مطرح کنید. منتظر شنیدن صدای شما هستیم!