خانه زینت الملک قوامی
- ...
- ...
- تعداد کلمات
خانه زینت الملک که به نام خانه زینت الملوک هم شناخته می‌شود، از همان عمارت‌های شاهانه‌ای است که در مجموعه‌های تلویزیونی و سینمایی می‌بینید. جذاب‌ترین جاهای این عمارت، تالار آینه و زیرزمین آن هستند و صدالبته موزه‌ای که به موزه مادام توسو شیراز معروف شده است. اگر کنجکاوید که درباره این خانه زیبا بیشتر بدانید، تا پایان این مقاله همراه ما باشید.
خانه زینت الملک یا خانه زینت الملوک قوام، عمارتی بسیار زیباست که از دوره قاجار برای ما به یادگار مانده است. این عمارت در غرب باغ نارنجستان قوام شیراز واقع شده و در حقیقت اندرونی عمارت نارنجستان محسوب می‌شده است. به این معنی که فقط محارم و اهل خانه به آن راه داشتند. جالب است بدانید که این دو عمارت با یک راهرو زیرزمینی به یکدیگر راه دارند.
همانطور که حدس می‌زنید این خانه سال‌ها محل زندگی بانویی به نام زینت‌الملک بوده است. اما زینت‌الملوک شیراز کیست؟ چه چیزی بازدید از این بنا را جذاب می‌کند؟ ساعت کاری آن چگونه است؟ ماجرای موزه مادام توسو در این خانه چیست؟ در این مقاله با یومگی‌ها همراه شوید تا سفر کوتاهی به یکی دیگر از خانه های تاریخی شیراز را تجربه کنیم.
آنچه در مقاله خانه تاریخی زینت‌الموک می‌خوانید:
- خانه زینت الملوک شیراز کجاست؟
- اطلاعات بازدید خانه زینت الملوک
- زینت الملوک شیراز کیست؟
- داستان خانه زینت الملک
- معماری خانه تاریخی قوام‌ها
- موزه خانه زینت الملک
خانه زینت الملوک شیراز کجاست؟
خانه زینت‌الملک قوام در خیابان لطفعلی‌خان زند و در مجاورت باغ نارنجستان قوام واقع شده است. در محله‌ای که مردم شیراز آن را با نام گود عرب‌ها می‌شناسند. بین خانه زینت‌الملک و نارنجستان قوام، به اندازه یک کوچه فاصله است که در همان کوچه می‌توانید درب ورودی خانه تاریخی زینت‌الملوک را پیدا کنید. این جاذبه تاریخی از مسجد نصیرالملک شیراز تنها 5 دقیقه فاصله دارد.
- آدرس: استان فارس، شیراز، خیابان لطفعلی‌خان زند، محله گود عرب‌ها، ضلع غربی باغ نارنجستان قوام
- شماره تلفن: 07132234181
دسترسی با مترو:
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به این مکان، ایستگاه وکیل‌الرعایاست. از آن‌جایی‌که مترو شیراز هنوز با یک خط فعالیت می‌کند، می‌توانید در نزدیک‌ترین ایستگاه به خودتان سوار مترو شوید و در ایستگاه وکیل از خط پیاده شوید. از آن‌جا پیاده به سمت میدان ولیعصر حرکت کنید تا به کوچه سنگ دقاقی‌ها برسید. این کوچه را تا انتها ادامه دهید. از ایستگاه مترو وکیل تا خانه زینت‌الملوک، 10 دقیقه پیاده‌روی نیاز است.
دسترسی با اتوبوس:
نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس به این مکان، ایستگاه اتوبوس ولیعصر است که در نزدیکی میدان ولیعصر قرار دارد. برای رفتن به خانه زینت‌الملوک، مسیر خود را به سمت خیابان زند ادامه دهید تا به کوچه سنگ دقاقی‌ها برسید. با 10 دقیقه پیاده‌روی به این خانه تاریخی زیبا می‌رسید.
اطلاعات بازدید خانه زینت الملوک
ساعت بازدید خانه زینت‌الملوک
- همه‌روزه حتی جمعه‌ها از ساعت 8 صبح تا 7 عصر
- ایام تعطیل: ایام سوگواری همگانی مانند تاسوعا و عاشورا
هزینه بلیط ورودی
- گردشگر ایرانی: 4 هزار تومان
- گردشگر خارجی: 50 هزار تومان
تفریحات خانه زینت‌الملک
- بازدید از موزه فارس‌شناسی و دیدن مجسمه‌های مومی افراد مشهور
- لذت‌بردن از فضا و نوشیدنی‌های کافه
- عکس انداختن با لباس‌های قجری
جاهای دیدنی نزدیک
- نارنجستان قوام (فقط چند قدم)
- خانه نصیرالملک (2 دقیقه با خودرو)
- مسجد نصیرالملک (2 دقیقه با خودرو)
- باغ دلگشا شیراز (10 دقیقه با خودرو)
- سعدیه شیراز (13 دقیقه با خودرو)
- حافظیه شیراز (15 دقیقه با خودرو)
زینت الملوک شیراز کیست؟
زینت‌الملک قوام که به زینت‌الملوک هم معروف است، دختر قوام‌الملک چهارم (حبیب‌الله خان قوام) و همسر فروغ‌الملک بود. خاندان قوام از خانواده‌های دیوان‌سالار قاجار بودند که قدرت و نفوذ بسیار زیادی در دربار و در شیراز داشتند. نسل خانواده قوام به حاج ابراهیم کلانتر، صدراعظم آقامحمد خان قاجار برمی‌گردد.
از زینت‌الملک به عنوان بانویی مومن و خَیر یاد می‌کنند؛ بانویی که درِ خانه‌اش همیشه به روی نیازمندان باز بود. مراسم عزاداری محرم و سفره‌های خیریه هر سال در عمارت او برپا می‌شد و به همت او بود که زیرزمین خانه را که محل نگه‌داری آذوقه بود، تبدیل به سرپناهی برای تهی‌دستان کردند. علاوه بر این‌ها، زینت‌الملوک در امور خیریه برای بانوان هم فعال بود.
داستان خانه زینت الملک
عمارتی زیبا، با فاصله کم، در سمت چپ باغ نارنجستان وجود دارد که به دلیل سکونت زینت‌الملوک قوام، به این نام معروف شده است. این خانه در واقع اندرونی باغ نارنجستان محسوب می‌شود؛ جایی که محل رفت‌وآمد اهالی خانه و محارم بود. جالب است بدانید که عمارت زینت‌الملک با یک راه زیرزمینی به عمارت نارنجستان راه پیدا می‌کند. این مسیر در حال حاضر تبدیل به موزه‌ای از مجسمه‌های مومی افراد نامی شیراز شده است.
ساخت این عمارت تاریخی زیبا در سال 1252 شمسی آغاز شد و 12 سال بعد به پایان رسید. کار ساخت بنا را در ابتدا محمدخان قوام (قوام‌الملک دوم) برعهده داشت اما در نهایت محمدرضاخان (قوام‌الملک سوم) آن را به سرانجام رساند. این عمارت سال‌ها محل زندگی و فعالیت‌های خیرانه زینت‌الملوک شیراز بود. جالب است بدانید که خانه زینت‌الملک در سال‌های جنگ تحمیلی، پناهگاه امنی برای مردم بود.
متاسفانه عمارت در این سال‌ها آسیب‌های زیادی دید. تا این‌که در سال 1373 به همت بنیاد فارس‌شناسی و با کمک سازمان میراث فرهنگی، تعمیر و مرمت آن آغاز شد. یک‌سال بعد، از زیرزمین عمارت به عنوان نگارخانه بهره‌برداری و در آن آثار هنرمندان ایرانی و خارجی به نمایش گذاشته شد. در حال‌حاضر نیز همانطور که اشاره کردیم موزه‌ای از مشاهیر استان فارس است.
عمارت زینت‌الملک هم‌اکنون محل استقرار بنیاد فارس‌شناسی و انجمن‌های زیر است:
- انجمن دوست‌دارن محیط‌زیست فارس
- انجمن هنرمندان جوان فارس
- انجمن دوست‌داران میراث فرهنگی فارس
- انجمن فرهنگ و ادب فارس
- انجمن حمایت از حقوق کودکان
- انجمن عکس و گرافیک
یک کتابخانه تخصصی تاریخ و هنر نیز در این عمارت قرار دارد.
معماری خانه تاریخی قوام‌ها
عمارت زینت‌الملوک، نمونه‌ای عالی از یک خانه با تمامی اِلمان‌های معماری سنتی ایرانی است. در کنار تمامی المان‌های ایرانی، در بعضی از اتاق‌ها نقاشی‌هایی از زنان و کودکان اروپایی نیز دیده می‌شود که نشان‌دهنده تاثیرپذیری معماری قاجار از هنر اروپایی هستند.
خانه در مساحتی برابر با 3300 مترمربع و با زیربنایی برابر با 2700 مترمربع ساخته شده و بیش از 20 اتاق دارد. جالب است بدانید که تمامی این اتاق‌ها به هم راه پیدا می‌کنند. عمارت زینت‌الملک در محور طولی ساخته شده؛ به‌طوری‌که درب ورودی آن در شرق قرار دارد. دو سکوی معرق‌کاری‌شده جلوی در ورودی دیده می‌شود که در کنار آن‌ها دو سرباز هخامنشی، نیزه به دست ایستاده‌اند. مثل هر خانه سنتی ایرانی دیگر، درب ورودی خانه به یک هشتی باز می‌شود که می‌توانید بلیط ورودی خود را از آن‌جا تهیه کنید.
پس از طی‌کردن راهرو هشتی، وارد حیاط باصفای خانه می‌شوید که دو باغچه زیبا در آن خودنمایی می‌کنند. در سمت راست خود می‌توانید ورودی زیرزمین و موزه فارس‌شناسی و در سمت چپ، ایوان شرقی را ببینید که اکنون به کافی‌شاپ و فضای استراحت بازدیدکنندگان تبدیل شده است. تالار اصلی (شاه‌نشین) روبهروی شما و در غرب عمارت قرار می‌گیرد که مزین به پنجره‌های اُرُسی و آینه‌کاری‌های بی‌نظیری است. در دوطرف عمارت هم دو پنج‌دری و طاق‌ها و ایوان‌های گچ‌کاری‌شده دیده می‌شود.
تالار اصلی | تالار شاه‌نشین یا تالار آینه
جذاب‌ترین قسمت خانه زینت‌الملوک، تالار آینه است که در ضلع غربی واقع شده است. تمام دیوارها و سقف این اتاق آینه‌کاری و نقاشی شده و پنجره‌های اُرُسی سراسری با شیشه‌های رنگی‌شان جلوه سحرآمیزی به اتاق داده‌اند. جلوی ساختمان غربی یک حوض بزرگ خودنمایی می‌کند و بر پیشانی‌‌‌اش یک هلالی شبیه هلالی‌های عمارت باغ ارم شیراز مزین به کاشی‌های هفت‌رنگ دیده می‌شود. بر روی هلالی زیبای عمارت، نقش‌هایی از شیر و خورشید و دو فرشته به تصویر در آمده و آیه‌ی «نصر من الله و فتح قریب» در وسط آن نوشته شده است.
ایوان شرقی | تالار تابستانه
در سمت چپ درگاه ورودی خانه، درست روبهروی ساختمان اصلی، تالار تابستانه قرار گرفته است. تالار تابستانه ایوان باصفایی با دو ستون چوبی است که مثل تالار اصلی، آینه‌کاری‌های بسیار زیبایی دارد. روبهروی ایوان شرقی هم مانند تالار اصلی، یک حوض زیبا جای گرفته که فضا را مطبوع‌تر و دل‌نشین‌تر می‌کند. در حال‌حاضر این ایوان زیبا تبدیل به کافی‌شاپ شده است. می‌توانید دقایقی در تالار تابستانه این عمارت تاریخی بنشینید و محو آینه‌کاری‌های باظرافتش فالوده شیرازی نوش‌جان کنید.
شمال و جنوب عمارت
در شمال و جنوب عمارت دو ساختمان به موازات و قرینه هم ساخته شده است که در مرکز آن‌ها ایوان‌هایی با پنج طاق و پنج در خودنمایی می‌کند. ایوان‌ها با کاشی آبی رنگ فرش شده‌اند و دیوارها گچ‌بری‌ها و نقاشی‌های دل‌فریبی دارند. سقف ایوان و اتاق‌های پنج‌دری مانند بقیه اتاق‌های عمارت با چوب ساخته شده و تمام آن نقاشی شده است. طرح بعضی از نقاشی‌های موجود در اتاق‌ها، تصویر زنان و کودکان اروپایی است که در آن از هنر و معماری کشورهای اروپایی تاثیر گرفته‌اند.
جالب است بدانید که تمامی اتاق‌های عمارت به هم راه دارند و می توان بدون قدم گذاشتن به حیاط از اولین اتاق پنج‌دری شمالی به آخرین اتاق پنج‌دری جنوبی دسترسی داشت.
زیرزمین
پیش از این گفتیم که خانه زینت‌الملوک با یک راهرو از طریق زیرزمین به عمارت نارنجستان قوام راه دارد. این زیرزمین در سرتاسر عمارت واقع شده و می توان نورگیر‌های مشبک آن را در کف ساختمان مشاهده کرد. ورودی زیرزمین درست در سمت راست درگاه ورودی خانه واقع شده و خروجی هم موازی با آن، در ساختمان روبه‌رو قرار دارد.
در گذشته بخش آجرکاری‌شده زیرزمین اسلحه‌خانه بود و اتاق‌های دیگر برای نگه‌داری مواد غذایی استفاده می‌شد. بخش میانی زیرزمین هم در فصل تابستان برای استراحت استفاده می‌شد. با هم خواندیم که بانو زینت‌الملک بعدها زیرزمین عمارت را به کارهای خیریه و میزبانی از نیازمندان اختصاص داده بود.
در حال حاضر این زیرزمین به میزبانیِ مجسمه‌های مومی افراد نامی اختصاص داده شده که در ادامه به توصیف آن می‌پردازیم.
موزه خانه زینت الملک
یکی از هیجان‌انگیزترین موزه‌های شیراز در زیرزمین خانه زینت‌الملک واقع شده است. در این موزه مجسمه‌های مومی افراد مشهور فارس در دوره‌های مختلف به نمایش درآمده و بیننده را با این شیوه جذاب با تاریخ و فرهنگ فارس آشنا می‌کند. این موزه را با نام موزه مادام توسو هم می‌شناسند. (موزه مادام توسو در لندن، بزرگ‌ترین موزه از مجسمه‌های مومی افراد مشهور و تاثیرگذار است.)
مجسمه زینت‌الملوک در همان ابتدای ورود به موزه به استقبال بازدیدکنندگان ایستاده است و دو سرباز قاجاری در دو طرف او ایستاده‌اند. پس از آن، مجسمه‌ها از عهد هخامنشیان شروع می‌شوند و سیر تاریخی به ترتیب دوره ادامه پیدا می‌کند. یکی از دیدنی‌ترین مجسمه‌ها، تندیس عشایر فارس است که آن‌ها را در عکس زیر مشاهده می‌کنید.
این موزه میزبان بیش از 50 مجسمه و سردیس است که هر کدام از آن‌ها جزئیات بسیار جالبی را به نمایش می‌گذارند. این را هم باید بگوییم که منتظر دیدن مجسمه حافظ در این موزه نباشید. به دلیل جایگاه عرفانی حافظ در میان مردم، تندیسی از او ساخته نشده است. با این حال یک بخش از موزه را به این شاعر بزرگ اختصاص داده‌اند.
جان‌کلام
خانه زینت‌الملوک یکی از زیباترین عمارت‌های تاریخی شیراز است که متاسفانه بین مردم و مسئولان مهجور واقع شده است. اگر به مردم‌شناسی و تاریخ فارس علاقه دارید، اگر عاشق نگاه‌کردن به اُرُسی‌ها و عکس گرفتن زیر نورهای رنگی آن‌ها هستید، اگر به دنبال کشف و تجربه‌ی بودن در یک عمارت شاهانه قاجاری هستید، به خانه زینت‌الملک سری بزنید. درب خانه او از 200 سال پیش تا به امروز همیشه به روی مردم باز بوده است.
