با معروف‌ترین و مهجورترین مسجدهای اصفهان آشنا شوید

کسی هست که آوازه مسجدهای اصفهان به گوشش نخورده‌باشد؟ جلوه معماری در این بناهای شاخص نصف‌جهان از یک‌سو و ارزش میراثی‌ و تاریخی‌شان از سوی دیگر باعث شهرت‌شان نه‌تنها در ایران بلکه در جهان شده‌است. در مقاله پیش‌رو، از مجموعه جاهای دیدنی اصفهان، سراغ مسجدهای شاخص این شهر می‌رویم؛ اطلاعات جالبی درباره معماری‌شان می‌خوانیم و راهنمای بازدید از آن‌ها شامل آدرس، نقشه و هزینه ورودی را مرور می‌کنیم.

آن‌چه در این مقاله درباره مسجدهای اصفهان می‌خوانید: 

• لیست مسجدهای اصفهان
• مسجد جامع عتیق اصفهان
• مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان
• مسجد امام اصفهان
• مسجد حکیم اصفهان
• مسجد سید اصفهان
• مسجدهای کمترشناخته‌شده اصفهان

لیست مسجدهای اصفهان

پیش از این‌که به دیدار مساجد اصفهان برویم، نگاهی می‌اندازیم به لیست بلندبالای آن‌ها تا بتوانید براساس اولویت‌های‌تان، مسجدهای موردنظر را در برنامه سفرتان بگنجانید. سپس، هرکدام را با جزئیات معرفی می‌کنیم.

مسجد جامع عتیق اصفهان

مسجد عتیق اصفهان که به‌ نام‌های مسجد جامع و مسجد جمعه هم شناخته می‌شود، نمونه اعلای معماری ایرانی در دوره سلجوقیان است. این مسجد که در لیست یونسکو به‌عنوان میراث جهانی ثبت شده‌است، بخش‌های مختلفی برای تماشا دارد: شبستان، گنبد جنوبی، گنبد شمالی، ایوان درویش، ایوان صاحب، ایوان استاد، ایوان شاگرد، ایوان عمر، مسجد الجایتو، شبستان زمستانی بیت‌الشتاء و کتابخانه خواجه نظام‌الملک.

📌 آدرس مسجد عتیق اصفهان: میدان قیام، خیابان مجلسی، انتهای بازار بزرگ

🎫 هزینه بازدید: 10هزار تومان

⏰ زمان بازدید: از ساعت 09:00 تا 12:00 و 14:00 تا 16:30

معماری مسجد عتیق اصفهان

معماری مسجد عتیق اصفهان، با ایوان‌هایی خاص در اضلاع مختلف از سبک قدیمی اعراب فاصله گرفته و سبک جدیدی از معماری ایرانی را به‌رخ جهانیان کشیده‌است؛ سبکی که بعد از ساخت مسجد عتیق، ساختار بسیاری از مساجد داخل و حتی خارج از ایران را هم تحت‌الشعاع قرار داد و باعث ثبت الگویی جدید در تاریخ معماری مسجدهای جهان شد.

🔸در ضلع شمالی مسجد جامع که به «ایوان درویش» معروف است، کتیبه‌هایی از دوران سلجوقی و صفوی روی گچ و آجر به‌خط نستعلیق و کوفی به‌یادگار مانده‌است. محتوای این کتیبه‌ها، توضیحات آداب شرعی و فضیلت نماز است. به‌علاوه، یک سنگ ساعت برای اطلاع از زمان نماز در این ضلع قرار دارد. غسال‌خانه، گنبد خاکی یا خاج‌الملک هم در ضلع شمالی تعبیه شده‌اند.

🔸 در ضلع غربی که «ایوان استاد» در آن واقع شده، کتیبه‌هایی از شاه طهماسب صفوی بر روی دیوار خشتی نقش بسته‌است. این کتیبه‌های تاریخی علاوه‌بر جلوه بصری، از لحاظ قدمت تاریخی هم بسیار ارزشمند و غنی‌اند.

🔸 در ضلع شرقی که امروزه دروازه ورودی مسجد به‌شمار می‌رود، در گذشته مدرسه مظفری قرار داشته که محل آموزشی دینی بوده‌است. «ایوان شاگرد» هم در این ضلع قرار دارد. در ضلع جنوبی مسجد، «ایوان صاحب» و «گنبد خواجه نظام‌الملک» خودنمایی می‌کنند. 

مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان

وقتی حرف از مسجد معروف اصفهان به میان می‌آید، مسجد شیخ لطف‌ الله، اولین گزینه‌ای است که به ذهن خیلی‌های‌مان متبادر می‌شود. این مسجد که در سرشناس‌ترین نقطه اصفهان، میدان نقش جهان واقع شده‌، با قدمت تاریخی دورودراز و کاشی‌کاری‌های خیره‌کننده‌اش، هرساله پذیرای هزاران بازدیدکننده از سراسر جهان است. مسجد شیخ لطف‌الله، دقیقا روبه‌روی عمارت عالی‌قاپو قرار دارد و می‌توانید هر دو بنا را در یک روز ببینید.

📌 آدرس مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان: ضلع شرقی میدان نقش جهان

🎫 هزینه بازدید: 30هزار تومان

⏰ زمان بازدید: نیمه اول سال از ساعت 09:00 تا ۱۲:۳۰ و 14:00 تا 17:00 و در نیمه دوم سال از ساعت 09:00 تا ۱۱:۳۰ و 13:00 تا ۱۶:۳۰

معماری مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان

معماری مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان، هنر استاد «محمدرضا اصفهانی» است و نقطه قوتش، کاشی‌کاری‌های ظریف آن که هر بیننده‌ای را مسحور می‌کند. باشکوه‌ترین بخش مسجد، محرابش است که با حکاکی‌های بسیاری کاشی‌کاری شده و سازه‌ای رنگارنگ ایجاد کرده‌است.

🔸 مسجد شیخ لطف‌الله، فاقد مناره است کو در توضیحش چنین گفته می‌شود؛ این مسجد برای عموم مردم بنا نشده (مخصوص شاه‌عباس و خاندانش بوده‌است.) و از آن‌‎جایی‌که کاربرد مناره برای اقامه اذان است، در ساخت مسجد شیخ لطف‌‌الله نیازی به وجود مناره نبوده‌است.

🔸 رنگ نخودی گنبد مسجد شیخ لطف‌الله و طرح طاووس در فضای داخلی‌اش، یک نوآوری جسورانه به‌شمار می‌رود. در زمان ساخت این مسجد، استفاده از تصاویر حیوانات در بناهای مذهبی مشابه مرسوم نبوده‌است.

🔸 مسجد شیخ‌ لطف‌الله، یک راهروی زیرزمینی دارد که در گذشته محل عبورومرور زنان و درباریان بوده‌است. به‌لطف این خلاقیت در معماری، نمازگزاران می‌توانستند بدون گذر از شلوغی میدان، خودشان را به مسجد برسانند.

مسجد امام اصفهان

در لیست مسجدهای معروف اصفهان، مسجد امام (شاه) هم در رده‌های بالا می‌نشیند. این مسجد که با اسم‌های مسجد جامع عباسی و مسجد سلطانی هم شناخته می‌شود، به‌فرمان شاه‌ عباس صفوی و با هنرمندی استاد «محمدرضا اصفهانی» ساخته شد. یک سنگ ساعت که برای تعیین وقت نماز به‌کار می‌رفت، هفت سنگاب مرمری و آهنی که آب باران در آن‌ها جمع‌آوری می‌شده‌ و گنبد اصلی که خاصیت انعکاس صدایش جهانی شده‌است، از بخش‌های دیدنی این مسجد به‌شمار می‌روند.

📌 آدرس مسجد امام (شاه) اصفهان: ضلع جنوبی میدان نقش جهان

🎫 هزینه بازدید: 30هزار تومان

⏰ زمان بازدید: از ساعت 09:00 تا 12:00 و 14:00 تا ۱۶:۳۰

معماری مسجد امام اصفهان

یکی از جالب‌ترین ویژگی‌های ساختاری مسجد شاه این است که با زاویه 45درجه نسبت به قبله ساخته شده‌است و نمازگزاران به‌محض ورود به این مسجد، ناخودآگاه به‌سمت قبله متمایل می‌شوند.

🔸مسجد شاه، چهار مناره دارد؛ درحالی‌که اغلب مساجد ایران دو مناره دارند. این تمایز ساختاری که باعث جذابیت مسجد شده، درواقع به‌منظور حل مشکل محوریت قبله بوده‌ و نمایانگر خلاقیت معمارانش در مواجهه با چالش معماری است.

🔸 جلوخان مسجد رو به شمال قرار دارد و درنهایت سلیقه و دقت طراحی شده‌است؛ به‌طوری‌که بعد از عبور از تاریکی ناگهان وارد حیاط روشن و آفتابی خواهیدشد و نمایی خیره‌کننده از سردر شبستان می‌بینید. 

🔸 در مسجد شاه، کاشی‌هایی به رنگ‌های مختلف کنار هم قرار گرفته‌اند؛ این تکنیک، به کاشی‌کاری هفت‌رنگ معروف است. رنگ غالب در کاشی‌کاری هفت‌رنگ این مسجد، آبی است؛ نمادی از آسمان و معنویت.

مسجد حکیم اصفهان

مسجد حکیم یا مسجد جورجیر، یکی دیگر از مساجد اصفهان است که از عصر صفوی به‌یادگار مانده؛ البته خلاف بسیاری از آثار این دوره، به فرمان یا حمایت شاه‌عباس ساخته نشده‌است. پزشک مخصوص دربار، حکیم «محمد داوود» وقتی مورد بی‌مهری شاه قرار می‌گیرد، راهی هندوستان می‌شود. شهرت و مهارتش باعث می‌شود که در آن کشور، مال و منال بسیاری بیندوزد. حکیم، با بخشی از ثروت هنگفتش، سفارش می‌کند مسجدی به‌نام خود او در وطن بسازند.

📌 آدرس مسجد حکیم اصفهان: انتهای رنگرزان، خیابان حکیم نظامی

🎫 هزینه بازدید: رایگان

⏰ زمان بازدید: از ساعت 09:00 تا 20:00

معماری مسجد حکیم اصفهان

مسجد حکیم شاید از لحاظ بصری به زیبایی مسجد شاه و شیخ لطف‌الله نباشد اما از حیث مهندسی و هنر معمارانه، یکی از شاهکارهای مساجد ایرانی با سبکی خاص در دوران صفوی محسوب می‌شود.

🔸 از ویژگی‌های منحصربه‌فرد معماری مسجد حکیم اصفهان این است که مناره و گنبد برجسته ندارد. حکیم، از نوع مسجدهای چهارایوانی است و ایوان جنوبی به‌دلیل تزیینات بسیار زیبا، تماشایی‌ترین به‌شمار می‌رود.

🔸 شبستان مسقف مسجد با کاشی‌های هفت‌رنگ، محراب مرمر و فیروزه در شبستان اصلی، سردرهای مزین به مقرنس‌کاری، حوض‌خانه و سردر جورجیر -بازمانده هزارساله بنای مسجدی که مسجد حکیم روی سازه آن بنا شده‌‌است- از زیباترین بخش‌های این مسجد به‌شمار می‌روند.

🔸 مسجد حکیم، دو ساعت آفتابی دارد که یکی در زاویه شمال غربی و دیگری در بالای ایوان شمال غربی تعبیه شده‌است. یادتان باشد که در بازدید از مسجد، زیبایی تزیینات شمسه، ترنج و کاشی‌های فیروزه‌ای باعث نشود که از این دو ساعت‌ غافل شوید.

مسجد سید اصفهان

مسجد سید اصفهان، یادگار قاجاری نصف جهان است؛ مسجدی نیمه‌تمام با بیش از 8هزار مترمربع مساحت که دومین مسجد بدون مناره شهر به‌شمار می‌رود. وجه تسمیه این مسجد، به بانی آن برمی‌گردد؛ شخصی به‌نام «سیدمحمدباقر شفتی رشتی بیدآبادی» که در میانه‌های قرن سیزدهم هجری‌قمری، زمینی را در محله بیدآباد می‌خرد، دستور می‌دهد درختان بید آن را قطع و مسجدی بنا کنند.

📌 آدرس مسجد حکیم اصفهان: محله بیدآباد، خیابان مسجد سید

🎫 هزینه بازدید: رایگان

⏰ زمان بازدید: از ساعت 90:00 تا 12:00 و 14:00 تا 16:30

معماری مسجد سید اصفهان

مسجد سید از دو در اصلی، دو چهل‌ستون، دو شبستان بزرگ، یک گنبد، سه ایوان و 45 حجره تشکیل شده‌است. مقبره بانی مسجد، در ضلع شمال شرقی واقع شده‌است و روبه‌روی آن رواقی قرار داد مزین به کاشی‌کاری و گچبری‌های هنرمندانه.

🔸 کتیبه‌های موجود در سردر جنوب غربی مسجد سید با هنر دست شخصی به‌نام «محمدباقر شیرازی» تزیین شده‌ که یکی از شاخص‌ترین خطاط‌های عصر قاجار بوده‌است.

🔸 یکی از جالب‌ترین بخش‌های مسجد سید، چهل‌ستون است؛ محل تدریس بانی مسجد، آیت‌الله «شفتی» که معماری آن از کاخ چهلستون الهام گرفته شده‌است. این بخش، 9 ستون چوبی و تعدادی ارسی تماشایی دارد.

🔸 عجیب‌ترین قسمت مسجد، هشتی آن است. گفته می‌شود هنگام ساخت مسجد، معمار حین طراحی هشتی متوجه می‌شود تَرَک‌های آن منظم از آب درنمی‌آید و برای همین از صرافت ساخت می‌افتد. بعدها شخصی به‌نام استاد «علی ترابی»، تصمیم می‌گیرد این هشتی را اصلاح کند. او شش ماه وقت صرف می‌کند و بدون ابزارهای مدرن امروزی، می‌تواند مشکل هشتی مسجد سید را حل کند و آن را بسازد.

مسجدهای کمترشناخته‌شده اصفهان

دربین مساجد تاریخی اصفهان، مواردی وجود دارد که علی‌رغم قدمت و ارزش میراثی‌شان، مهجور مانده‌اند. این مساجد کمترشناخته‌شده، به‌دلیل غفلت از مرمت و بازسازی‌شان، رو به نابودی هستند. در ادامه، تعدادی از شاخص‌ترین مسجدهای کهن اصفهان را معرفی می‌کنیم که تا هنوز کم‌وبیش سرپا هستند، به دیدارشان بروید.

• مسجد شعیا اصفهان
• مسجد جارچی اصفهان
• مسجد لنبان اصفهان
• مسجد قطبیه اصفهان
• مسجد خیاط‌ها اصفهان
• مسجد دشتی اصفهان

مسجد شعیا اصفهان

قدمت مسجد شعیا اصفهان به زمان سلجوقیان برمی‌گردد و از آن به‌عنوان اولین مسجد در شهر اصفهان یاد می‌کنند. باستان‌شناسان می‌گویند که ساختمان اصلی بنای مسجد مربوط به زمان پیش از اسلام بوده و مناره و قسمت‌های دیگر در زمان حکومت سلسله سلجوقیان ساخته شده‌است. آجر از مصالح اصلی به‌کاررفته در مسجد شعیا است و یکی از شاخص‌ترین بخش‌های آن، گنبدی 20متری است با قطر سیزده‌و‌نیم‌متر که قدمتش به دوره صفویه می‌رسد.

📌 آدرس مسجد شعیا اصفهان: میدان امام علی، خیابان هاتف

مسجد جارچی اصفهان

مسجد جارچی اصفهان، در زمان حکومت صفویه بنا شد و ساخت‌وساز آن را شخصی به‌نام «ملک سلطان جارچی‌باشی» برعهده داشت. این مسجد، صحن و حیاط ندارد و فقط شامل شبستان می‌شود. به‌محض ورود به شبستان، تزئینات کاشی‌کاری فیروزه‌ای و لاجوردی‌رنگ آن‌ توجه‌تان را جلب می‌کند. 

مسجد جارچی، علی‌رغم مساحت کم، دو محراب دارد. درباره دلیل این موضوع گفته می‌شود که برای برطرف کردن اختلاف مذهبی نمازگزاران، دو محراب در مسجد ساخته می‌شود تا هر پیش‌نماز، مقتدایان خودش را داشته‌باشد. 

📌 آدرس مسجد جارچی اصفهان: خیابان عبدالرزاق، خیابان حکیم، کوچه باغ قلندرها، بازار گلشن

مسجد لنبان اصفهان

مسجد لُنبان، یادگاری از زمان حکومت صفویه است که درواقع، نسخه مرمت‌شده مسجدی به‌شمار می‌رود که در قرن هشتم هجری‌قمری بنا شده و در زمان صفویه به‌جز ویرانه‌ای از آن باقی نمانده‌بود. روی گنبد مسجد، با طرح‌های اسلیمی و گل‌وبوته‌های زیبا تزیین شده‌است. در این مسجد دو کتیبه هم وجود دارد که به خط ثلث سفید و به‌قلم «محمدرضا امامی» از خطاط‌های مشهور اصفهان مزین شده‌اند.

📌 آدرس مسجد لنبان اصفهان: خیابان بهشتی، کوی مسجد

مسجد قطبیه اصفهان

مسجد قطبیه هم یکی از قدیمی‌ترین مسجدهای اصفهان است که پیشینه ساختش مثل بیشتر مسجدهای شهر به زمان صفویه برمی‌گردد. سردر و کتیبه مسجد جزو مهم‌ترین و مشهورترین بخش‌های آن هستند اما در ساختمان فعلی، خبری از این دو نیست؛ از آن‌جایی‌که به‌دلیل عریض کردن خیابان طالقانی، امکان آسیب دیدن این بخش‌ها وجود داشت، آن‌ها را به کاخ چهل‌ستون انتقال دادند.

درطول زمان آسیب‌های زیادی به کاشی‌کاری‌های مسجد قطبیه اصفهان وارد شده‌است اما این بنا هنوز هم زیبایی‌هایی دارد که پیشنهاد می‌کنیم در سفرتان به اصفهان حتما سری به آن بزنید.

📌 آدرس مسجد قطبیه اصفهان: خیابان طالقانی، نرسیده به چهارراه شهید حجاریان

مسجد خیاط‌ها اصفهان

مسجد خیاط‌ها هم جزو آن‌دسته مساجد اصفهان است که در عصر صفویه ساخته شده و زمانی برای خودشان ارج و قربی داشته‌اند. مردم اصفهان به مسجد خیاط‌ها مسجد «پادرخت»، «پادرخت سوخته» و «پادرخت سوخته زنجانی» هم می‌گویند. در این مسجد یک کتیبه وجود دارد که به‌نام «ابوالفتح سلطان‌میرزا» پسر شاه‌طهماسب اول صفوی ثبت شده‌است.

📌 آدرس مسجد خیاط‌ها اصفهان: خیابان جمال الدین عبدالرزاق، کوچه شهید بهادری

مسجد دشتی اصفهان

مسجد دشتی اصفهان، به‌سبک معماری ایلخانیان ساخته شده‌است اما چون در آن خبری از کتیبه نیست، نمی‌توان تاریخ دقیق ساختش را تخمین زد. درباره مسجد دشتی همین‌قدر می‌دانیم که در زمان سلجوقیان، کنار آن مناره‌ای بنا کرده‌بودند. حدود 60سال پیش، مردم روستا مناره را تخریب و از آجرهای آن برای آبادانی روستا استفاده می‌کنند. معماری مسجد دشتی بسیار ساده است و چیزی که آن را خاص می‌کند، گنبد بسیار زیبای آجری‌اش است.

📌 آدرس مسجد دشتی اصفهان: ساحل جنوبی زاينده‌رود

سخن آخر

مساجد اصفهان، از باارزش‌ترین دارایی‌های این شهر به‌شمار می‌روند. آن‌چه آن‌ها را به جاذبه گردشگری محبوبی تبدیل کرده، ترکیبی است از تردستی‌های معمارانه، تاریخ پرفرازونشیبی که پشت‌سر گذاشته‌اند و روایت‌هایی شنیدنی که درباره‌شان نقل می‌شود. 

در مقاله پیش‌رو، 11 تا از برجسته‌ترین مسجدهای شهر اصفهان را به شما معرفی کرده‌ایم. اگر دیر یا زود، راهی نصف‌جهان هستید، روی همراهی ما حساب کنید. برای تهیه بلیط قطار، هواپیما و رزرو هتل با شماره تلفن 24ساعته 1548 تماس بگیرید.

سوالات متداول

تعداد مساجد شهر اصفهان چندتاست؟

طبق آخرین آمار مربوط به سال 1397، در استان اصفهان 5هزارو300 مسجد وجود دارد. تعداد مساجد این استان، به‌تفکیک شهر اعلام نشده‌است اما می‌دانیم که شاخص‌ترین مساجد تاریخی در شهر اصفهان واقع شده‌اند.

اسم مسجد تاریخی اصفهان که در دوره صفویه ساخته شده‌، چیست؟

تقریبا همه مسجدهای تاریخی و مهم شهر اصفهان در دوره صفویه ساخته شده‌اند؛ مسجد امام (شاه)، مسجد شیخ لطف‌الله، مسجد حکیم، مسجد جارچی، مسجد لنبان، مسجد قطبیه، مسجد خیاط‌ها و مسجد سید.

نام قدیمی ترین مسجد اصفهان چیست؟

مسجد جامع (عتیق) که در قرن دوم هجری‌قمری ساخته شده، یکی از قدیمی‌ترین مسجدهای اصفهان است.