حرم امام رضا (ع)

مشهد و به‌طورخاص حرم امام رضا (ع) از جمله مکان‌هایی است که سالانه گردشگران و زائران زیادی را به سمت خود جذب می‌کند. این مکان مذهبی - تاریخی، دارای بخش‌ها و نکات مختلفی‌ست که دانستن آن‌ها ما را در شناخت هرچه بهتر این مکان یاری می‌کند. در ادامه با مجله یوتراوز همراه باشید تا با بهترینِ جاهای دیدنی مشهد یعنی حرم امام رضا (ع) و نکات مربوط به بازدید آن آشنا شوید.

آنچه در این مقاله از حرم اما رضا می‌خوانید:

• درباره امام رضا
• تاریخچه حرم
• صحن‌ها، رواق‌ها و بخش‌های حرم
• مسجد جامع گوهرشاد
• مهمانسرای حرم
• موزه‌ آستان قدس رضوی
• آرامگاه اشخاص معروف و صاحب‌‌ نام در حرم
• خیابان‌ها، محله‌ها و آثار معروف اطراف حرم
• نزدیک‌ترین بازارها به حرم
• راه‌های دسترسی به حرم
• چه زمانی برای زیارت مناسب است؟

درباره امام رضا (ع)؛ هشتمین امام شیعیان

امام رضا (ع) هشتمین امام شیعیان در تاریخ 11 ذی‌القعده سال 148 پس از هجرت، در شهر مدینه و کشور عربستان متولد شد. امام رضا (ع) فرزند امام موسی کاظم (ع) هستند و فرزند ایشان هم امام جواد (ع) هستند. از القاب ایشان می‌توانیم به شاه خراسان و همچنین ابوالحسن ثانی اشاره کنیم.

دوره زندگی ایشان همزمان با حکومت عباسیان بوده است و غیر از آن دوره امامت ایشان با حکومت سه تن از خلفای عباسی همزمان بوده است. مأمون آخرین خلیفه عباسی پس از پیروزی در جنگ برابر امین، با قیام‌های گسترده شیعیان روبه‌رو شد. از این رو برای مقابله با این قیام‌ها و ساکت‌کردن شیعیان تصمیم گرفت تا امام رضا (ع) را در حکومت خود دخیل کند؛ به همین واسطه در سال 200 هجری قمری امام رضا (ع) را به پایتخت خود مرو در استان خراسان رضوی کنونی احضار کرد.

مأمون با این عمل قصد داشت تا علاوه بر ساکت‌کردن شیعیان و متوقف‌کردن قیام‌ها، امام رضا (ع) را با عنوان ولایتعهدی خود معرفی کند. البته نسبت به قبول کردن ولایتعهدی از جانب امام رضا (ع) باید خدمتتان عرض کنیم که این اتفاق رخ نداد و امام رضا (ع) از قبول ولایتعهدی استنکاف کردند.

با این‌حال امّا امام رضا (ع) به مرو و خراسان آمدند و در نهایت حضورشان در مرو با مرگ ایشان پایان یافت. نحوه مرگ ایشان مسمویت با زهری بود که مأمون برای ایشان تدارک دیده بود. پس از شهادت ایشان را در سناباد که در آن زمان به عنوان یکی از روستاهای توس شناخته می‌شد به خاک سپردند.

تاریخچه حرم امام رضا (ع)

حرم امام رضا (ع) محل و محدوده‌ای در مرکز شهر مشهد است که شهرت آن به دفن امام رضا (ع) در این مکان باز می‌گردد. در آن زمان این محل باغی از باغ‌ها سناباد بوده است که مالکیت آن در اختیار افراد و رجال دولتی بوده است و آن‌ها در زمان‌های مختلف در این باغ اقامت داشته‌اند. ساختمان حرم یا به عبارتی محل دفن امام رضا (ع) در این باغ، ارگی حکومتی بوده است و به مرور زمان در طول سالیانی دراز تاکنون، به شکل امروزی خود رسیده است.

چگونگی ساخت حرم امام رضا (ع)

اولین‌بار در دوره سامانیان محل دفن امام رضا (ع) توسط امرای سامانی تزئین شد.پس از آن در دوره دیلمیان، محل دفن امام رضا (ع) تعمیر شده و به تزئیناتی آراسته شد. در این دوره همچنین به مرور زمان اطراف حرم مطهر و بقعه امام رضا (ع) خانه‌های مسکونی بسیاری به وجود آمدند. در دوره غزنویان، محمود غزنوی بقعه‌ای که توسط پدرش تخریب شده بود را بازسازی کرد و بر روی آن بنایی زیبا را به وجود آورد. در همین دوره ابوالحسن عراقی معروف به دبیر که از رجال و دبیران دربار غزنوی بود، اولین بنا را به بنای اصلی افزود که امروزه آن را به نام «مسجد بالاسر» می‌شناسیم.

در دوره سلجوقیان تعمیراتی در محلی که امروزه به عنوان «روضه منوره» شناخته می‌شود انجام شد. همچنین بخشی از گنبد خانه حرم را با کاشی‌های زرین‌فام که به کاشی سنجری هم معروف است، تزئین کردند و امروزه همچنان این کاشی‌ها موجود هستند و وجود دارند.

در دوره خوارزمشاهیان تزئیناتی به شکل کتیبه با استفاده از کاشی‌های سنجری در گنبدخانه انجام شد. این تزئینات که در قالب دو کتیبه انجام شده است، همچنان وجود دارند و امکان مشاهده آن‌ها فراهم است.

در دوره‌ای که مغول‌ها به ایران و به‌طور خاص به شهر مشهد حمله کردند، به حرم امام رضا (ع) وارد شدند و ضمن ایجاد خسارت‌ها و صدماتی به آن، اموال و اثاثیه آن را غارت کردند امّا به خود حرم خسارتی نزدند. مدت‌ها بعد پس از حمله مغول‌ها به طوس و مشهد، حرم امام رضا (ع) دچار فرسودگی‌ها و ایراداتی شد که در دوره ایلخانیان بازسازی شد.

شاید اگر بگوییم آغاز بیشترین رشد و توسعه حرم امام رضا (ع) در دوره تیموریان بوده است دروغ نگفته باشیم. چراکه در این دوره بناهای مهمی چون مسجد گوهرشاد، مدرسه پریزاد، مدرسه دودر، مدرسه سابق بالاسر و دو رواق دارالحفاظ و دارالسیاده ساخته شده است.

با رسمیت‌یافتن مذهب تشیع در دوره صفویان، بناها و آثار زیادی به حرم امام رضا (ع) افزوده شد. علاوه بر اهدای اولین ضریح، به بازسازی و تذهیب گنبد و طلاکاری گلدسته کنار گنبد فرمان داده شد. همچنین در این دوران صحن انقلاب کنونی کامل شد و رواق‌ها و موارد بسیار دیگری به حرم امام رضا (ع) افزوده شد.

در دوره افشاریه ایوان تیموری با دستور نادرشاه طلاکاری شد. همچنین دیوارهای حرم امام رضا (ع) رنگ‌آمیزی شد و گلدسته شمالی صحن انقلاب بر فراز ایوان عباسی ساخته شده و همراه با ایوان جنوبی صحن عباسی طلاکاری شد. نادرشاه همچنین پس از به سلطنت رسیدن دستور ساخت مناره دوم را داد و طی آن این مناره در مدت 40 روز ساخته شد و ایوان آن طلاکاری شد. پس از آن نادرشاه دستور داد تا از هرات سنگاب یکپارچه‌ای از جنس مرمر را بیاورند و سپس فردی به نام اسماعیل‌خان را مامور کرد تا آن را بسازد.

در دوره قاجاریه سومین ضریح احداث شد و همچنین به تعداد رواق‌های حرم امام رضا (ع) افزوده شد و همچنین مدرسه‌ای به نام علی‌نقی میرزا ساخته شد که بعدها به رواق دارالذکر تبدیل شد. در دوره‌ی پهلوی طرح توسعه حرم امام رضا (ع) با نظارت عبدالعظیم ولیان استاندار خراسان و نایب‌التولیه آستان قدس رضوی به انجام رسید. همچنین از آن جایی که خشت‌های طلایی گنبد شفافیت خود را از دست داده بودند، پس از رنگ‌‌آمیزی مجدد با آب طلا در جای خود قرار دادند. ضمن اینکه در این دوره بناهای اطراف مجموعه تغییر کردند و به صحن‌های حرم امام رضا (ع) تبدیل شدند.و در نهایت در دوران حاضر حرم امام رضا (ع) روز‌به‌روز گسترده‌تر شد و به وسعت، امکانات و خدمات آن افزوده شد. از جمله می‌شود به گسترش صحن‌ها و رواق‌ها اشاره کرد.

صحن‌ها، رواق‌ها و بخش‌های مختلف حرم امام رضا (ع)

حرم امام رضا (ع) شامل صحن‌ها و رواق‌های مختلف و متعددی است. در ابتدا و پیش از معرفی این صحن‌ها و رواق‌ها، بهتر است که با تفاوت این دو آشنا شویم. صحن عبارت است از فضایی باز و محصور که رواق‌ها و ایوان‌ها در اطراف آن وجود دارند. رواق امّا برخلاف صحن فضایی بسته دارد و دارای سقف است. رواق‌ها معمولاً در دل صحن‌ها و داخل صحن‌ها قرار گرفته‌اند.

• صحن جامع رضوی
• صحن انقلاب
• صحن آزادی
• صحن کوثر
• صحن هدایت
• صحن قدس
• صحن جمهوری
• صحن غدیر

صحن جامع رضوی

صحن جامع رضوی بزرگترین صحن حال حاضر حرم امام رضا (ع) است و معمولاً مهم‌ترین مراسم مذهبی و رسمی در آن نیز برگزار می‌شود. این صحن همچنین از جمله صحن‌های جدیدی است که در حرم امام رضا (ع) ساخته شده است. زمان ساخت این صحن به پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران باز می‌گردد. این صحن از نظر موقعیت مکانی در جنوب روضه منوره ساخته شده است و حدود 70000 نفر ظرفیت دارد. ضمناً این صحن از 30 حجره و 46 غرفه تشکیل شده است.

🔔 رزرو هتل‌های مشهد باب‌الجواد با کمترین قیمت 🔔 

صحن انقلاب

صحن انقلاب (صحن عتیق یا صحن کهنه) اولین، قدیمی‌ترین و از جمله باشکوه‌ترین صحن‌های حرم امام رضا (ع) است. این صحن در دوران سلطان حسین بایقرا ساخته شده است و از نظر موقعیت مکانی در شمال مرقد امام رضا (ع) است. در این صحن پنجره فولاد از جمله بخش‌هایی است که زائرین و مسافرین بسیاری به آن جا می‌روند و در واقع مورد توجه افراد بسیاری است. همچنین در این صحن چهار ایوان معروف عباسی در شمال صحن، طلای نادری در جنوب صحن، نقاره‌خانه در مشرق و ساعت در مغرب قرار گرفته است.

صحن آزادی

صحن آزادی یا همان صحن نو که در پایین پای امام رضا (ع) قرار گرفته است، در قسمت شرقی مرقد امام رضا (ع) قرار دارد. این صحن همانند صحن انقلاب چهار ایوان دارد که نام آن‌ها ایوان طلا، ایوان باب‌الحکمه، ایوان ساعت و ایوان باب‌السلام است. این ایوان‌ها به ترتیب در غرب، شمال، جنوب و شرق نیز قرار گرفته‌اند. همچنین این صحن 56 غرفه فوقانی و تحتانی را در دو طبقه در دل جای داده است.

صحن کوثر

صحن کوثر در شمال شرقی صحن جامع رضوی قرار گرفته است و از جمله صحن‌های زیبای حرم امام رضا (ع) است. این صحن نمایی متشکل از سنگ، آجر و کاشی معرق دارد و زائرین برای ورود به این صحن می‌توانند از خیابان شهید نواب صفوی، صحن جامع رضوی و صحن هدایت وارد این صحن شوند.

صحن هدایت

صحن هدایت یکی از مهم‌ترین صحن‌های حرم امام رضا (ع) است و اهمیت آن به دلیل قرارگیری مراکز علمی و پژوهشی مختلف در آن و اطراف آن است. به‌طور مثال دانشگاه علوم اسلامی رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی و مدرسه علمیه از جمله مکان‌هایی هستند که در صحن و اطراف آن قرار گرفته‌اند. ضمناً نام جدید این صحن، صحن امام حسن مجتبی (ع) است.

صحن قدس

صحن قدس در حرم امام رضا (ع) و در جنوب مرقد ایشان و ما بین صحن مسجد گوهرشاد و صحن جامع رضوی قرار گرفته است. صحن قدس از جمله خاص‌ترین صحن‌های حرم امام رضا (ع) است و در این صحن، سقاخانه‌ای به شکل بیت‌المقدس ساخته شده است که زیبایی وصف‌ناپذیری دارد. همچنین صحن قدس کوچک‌ترین صحن حال حاضر حرم امام رضا (ع) است.

صحن جمهوری

صحن جمهوری از دیگر صحن‌های حرم امام رضا (ع) است که پس از انقلاب اسلامی ایران نیز ساخته شده است. این صحن در سال 1368 و تقریباً 11 سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و در بحبوحه جنگ ساخته شده است. صحن جمهوری هم همانند دو صحن دیگری که خدمتتان عرض کردیم، چهار ایوان دارد که نام آن‌ها عبارت است از ایوان باب‌الولایه، باب‌العلم، باب‌الغدیر و همچنین ایوان باب‌الشهاده؛ این ایوان‌ها به ترتیب در شرق، شمال، غرب و در نهایت جنوب صحن جمهوری قرار گرفته‌اند.

صحن غدیر

صحن غدیر از جمله صحن‌هایی است که در آن مراسم خاصی برگزار می‌شود. از جمله مراسمی که در این صحن برگزار می‌شود، سخنرانی‌ها یا مراسمی به زبان عربی است. موقعیت مکانی این ایستگاه به این صورت است که این صحن در شمال غربی صحن جامع رضوی قرار گرفته است. برای رسیدن به این صحن و حضور در آن می‌توانید از خیابان شیرازی و گذرگاه آیت‌الله واعظ طبسی استفاده کنید. ضمن اینکه همانطور که گفتیم می‌توانید از صحن جامع رضوی برای ورود به این صحن عبور کنید.

مسجد جامع گوهرشاد؛ نزدیک‌ترین مسجد به حرم امام رضا

مسجد گوهرشاد مشهد یکی از قدیمی‌ترین و در عین‌حال زیباترین مساجد ایران است. این مسجد که در جنوب مرقد امام رضا (ع) قرار گرفته است، در سال 821 هجری قمری به دستور گوهرشاد بیگم (گوهر شاد آغا) همسر شاهرخ تیموری ساخته شد. این مسجد شاهکار معماری ایرانی در دوره تیموری است و سالانه زائران و مسافران بسیاری از آن نیز دیدن می‌کنند. این مسجد همچنین از جمله معدود مساجدی است که در نزدیک‌ترین حالت ممکن به بقاع متبرکه قرار گرفته است.

نکته‌ی دیگری که در رابطه با این مسجد باید بدانید آن است که این مسجد به نوعی در مرکز حرم امام رضا (ع) قرار گرفته است و از هر جهتی به یکی از صحن‌ها و یا رواق‌های حرم مطهر امام رضا (ع) مشرّف است. به طور مثال این مسجد از شمال به مرقد امام رضا (ع)، از جنوب به صحن قدس و صحن جامع رضوی، از شرق به صحن آزادی و رواق امام خمینی و در نهایت از غرب هم به صحن جمهوری مشرّف است.

این مسجد دارای ایوان‌هایی است که در میان آن ایوان‌ها که البته کم هم هستند، ایوان مقصوره مهم‌ترین و در عین‌حال اصلی‌ترین ایوان این مسجد است. گنبد این مسجد حدوداً به بلندای 41 متر بالای ایوان مقصوره قرار گرفته است. همچنین در دو طرف این گنبد دو مناره وجود دارد که ارتفاع هر کدام از آن‌ها 43 متر است.

از جمله مواردی که در این مسجد بسیار موردتوجه قرار می‌گیرد، منبر صاحب‌الزمان و کتیبه‌های خاصی است که در آن نیز قرار گرفته‌اند. مسجد جامع گوهرشاد همچنین بار واقعه‌ای تاریخی را به دوش می‌کشد که آن نیز کشتار مردم در سال 1314 به دستور رضاشاه، به دلیل اعتراض به تغییر لباس و درست چندی پیش از واقعه کشف حجاب است.

مهمانسرا حرم امام رضا (ع)

از جمله مکان‌هایی که در حرم امام رضا (ع) مورد توجه بسیاری از افراد و به خصوص زائران آن حضرت قرار می‌گیرد، مهمانسرا حرم امام رضا است. این مهمانسرا که بخش اصلی آن در ورودی خیابان نواب یا پایین خیابان قرار گرفته است، امروزه دیگر به مانند گذشته نیست و دچار تغییراتی شده است.

برای دریافت فیش و بهره‌مندی از غذای تبرکی، راه‌های بسیاری وجود دارد. دو تا از آن راه‌ها که امروزه بسیار شناخته شده هستند، نذر خیرات و اهدای دام است. با این حال امّا امروزه سامانه‌ای به نام نعیم رضوان هم راه افتاده است که افراد با ثبت‌نام در آن و پس از قرعه‌کشی این امکان را دارند تا از غذای تبرکی بهره‌مند شوند.

موزه‌ آستان قدس رضوی در حرم امام رضا (ع)

قبل از معرفی موزه آستان قدس رضوی بهتر است بگوییم قرار است تا موزه‌های آستان قدس رضوی را به شما معرفی کنیم؛ موزه‌هایی که اکثر آن‌ها در یک نقطه و در یک مجموعه قرار گرفته‌اند. این مجموعه که موزه آستان قدس رضوی باشد، در سال 1324 هجری شمسی افتتاح شد.

بنا و نقشه این موزه را آندره گدار (André Godard) معمار و باستان‌شناس فرانسوی ترسیم کرده است و مهندس کنتراتیف (Kondratieff) و بیوک قهرمانی (Buick Ghahramani) اجرا آن را بر عهده داشته‌اند. ضمناً دکوراسیون داخلی و تجهیز این موزه توسط شرکت فرانسوی یانسن یا جانسن (Maison Jansen) انجام شده است. در این موزه اشیا متفاوتی وجود دارد که قالی، ظروف‌، سلاح‌ها و برخی از اشیا و اجزای معماری حرم مطهر امام رضا (ع) مانند وسایل روشنایی، بخش از آن‌ها هستند.

همچنین این موزه از ساختمان‌های مختلفی تشکیل شده است که ساختمان موزه مرکزی، ساختمان موزه فرش، ساختمان موزه قرآن و نفایس و حمام مهدی قلی بیگ نام آن‌ها است.

آرامگاه اشخاص معروف و صاحب‌‌ نام در حرم امام رضا (ع)

حرم امام رضا (ع) از جمله مکان‌هایی است که اشخاص و افراد معروفی در آن نیز دفن شده‌اند. نام برخی از این افراد برای ما آشنا است و نام برخی دیگر از آن‌ها برای ما آشنا نیست. در ادامه به برخی از این افراد که مقبره آن‌ها در حرم امام رضا (ع) قرار گرفته است اشاره خواهیم کرد.

شیخ حر عاملی

شیخ حر عاملی از دیگر دانشمندان معروف شیعه است که آرامگاه وی در حرم امام رضا (ع) قرار دارد. از جمله معروف‌ترین اثرهای وی می‌توانیم به وسائل‌الشیعه اشاره کنیم. آرامگاه وی هم اکنون در ضلع شمال شرقی صحن انقلاب قرار دارد.

شیخ بهایی

شیخ بهاءالدین محمد عاملی معروف به «شیخ بهایی» از دانشمندان بزرگ شیعه بوده است که در عصر عباسیان زندگی می‌کرده است. این دانشمند شیعه آثار بسیار زیادی را از خود به جای گذاشته است که می‌توان از آن آثار به کشکول و طراحی منار جنبان اشراه کرد. هم اکنون آرامگاه شیخ بهایی، این عالم و دانشمند شیعه در رواقی به نام خودشان در داخل حرم امام رضا (ع) قرار دارد.

شیخ طبرسی

از جمله افراد معروف و مشهور دیگر شیخ طبرسی است که ملقب به امین‌الاسلام است و آرامگاه وی در محلی به نام باغ رضوان، در داخل حرم قرار گرفته است و بهترین راه دسترسی به آن ورود به حرم امام رضا (ع) از بست شیخ طبرسی است. این بست که در خیابانی به همین نام قرار گرفته است، دقیقاً در کنار آرامگاه این عالم و فرزانه بزرگ است.

پیر پالاندوز

یکی دیگر از افراد معروف و مشهوری که آرامگاه ایشان در اطراف حرم امام رضا (ع) قرار دارد، پیر پالاندوز عارف دوران صوفیه است. آرامگاه پیر پالاندوز در کنار حرم امام رضا (ع) و در خیابان نواب واقع شده است. آرامگاه ایشان در ابتدا مدفن ابونصر عبدالله بن علی سراج طوسی عارف مشهور قرن چهارم هجری بوده است. اما به دلیل آن که پیر پالان‌دوز هم در همان محدوده و محل مدفون بوده‌اند، این آرامگاه به ایشان منسوب شده است.

خیابان‌ها، محله‌ها و آثار معروف اطراف حرم امام رضا (ع)

اطراف حرم امام رضا (ع) خیابان‌ها، محله‌ها و آثار معروف متعددی وجود دارد که علاوه بر حرم مطهر، گردشگران و زائران بسیاری را به سمت خود جذب می‌کند. این خیابان‌ها، محله و آثار معروف غالباً از نظر تاریخی با ارزش و مهم هستند. در ادامه به معرفی برخی این خیابان‌ها، محله‌ها و آثار معروف خواهیم پرداخت.

محله نوغان

یکی از قدیمی‌ترین محله‌های اطراف حرم امام رضا (ع) محله نوغان است. این محله به عنوان قدیمی‌ترین محله ایران شناخته می‌شود و تخصیص این عنوان به این محله به واسطه اسناد تاریخی است. طبق اسناد تاریخی موجود از زمان گذشته، نوغان حوالی قرن چهارم تا هفتم هجری قمری یکی از شهرهای مهم و تأثيرگذار ولایت توس بوده است که به مرور زمان، در دل شهر مشهد قرار گرفته و امروزه به یکی از محله‌های معروف اطراف حرم امام رضا (ع) تبدیل شده است. جالب است بدانید که نوغان در گذشته محلی برای خرید و فروش طلا، نقره، فیروزه، آهن، ظروف سنگی و ... بوده است و به عنوان قطب اقتصادی شرق کشور و ولایت توس شناخته می‌شده است.

محله و خیابان سرشور

از دیگر خیابان‌ها و محله‌های قدیمی اطراف حرم امام رضا (ع) محله و خیابان سرشور است. این محله و خیابان که حدوداً در قسمت جنوبی حرم امام رضا (ع) قرار گرفته است، علاوه بر دارا بودن آثار تاریخی و محل‌های تاریخی، بازاری دارد که بسیار معروف است و از نظر قدمت تاریخی بسیار مورد توجه است. همچنین این محله، خیابان و بازار موجود در دل آن را به پیچ‌درپیچ بودن کوچه‌ها و کوچک‌بودن خیابان‌های فرعی‌ آن می‌شناسند.

محله و خیابان پایین خیابان

از جمله خیابان‌های معروف اطراف حرم امام رضا (ع) می‌توان به خیابانی اشاره کرد که ملقب به پایین خیابان است. این خیابان به واسطه آن که در پایین پای امام رضا (ع) قرار گرفته است، به این نام شناخته می‌شود. این محله و خیابان همچنین آثار تاریخی زیبا و قابل‌توجهی را در دل خود جای داده است که شما می‌توانید با سفر به مشهد از آن‌ها نیز بازدید کنید. ضمناً امروزه این خیابان به خیابان نواب یا خیابان شهید نواب صفوی هم شناخته می‌شود. با این‌حال امّا همچنان نام پایین خیابان نامی است که بومی‌ها و ساکنین و کاسبین این خیابان، آن را به این نام می‌شناسند.

محله و خیابان بالا خیابان

از دیگر خیابان‌ها و محله‌های معروف اطراف حرم امام رضا (ع) محله و خیابان بالا خیابان است که امروزه آن را به نام خیابان آیت‌الله شیرازی هم می‌شناسند. این خیابان در انتها به میدان معروف شهدا منتهی می‌شود و چهارراه شهدا هم که یکی از معروف‌ترین چهارراه‌های مشهد است، در میانه این خیابان قرار گرفته است. دلیل نام‌گذاری این خیابان همانند پایین خیابان است. با این تفاوت که بالا خیابان محل و خیابانی است که بالا سر امام رضا (ع) قرار گرفته است.

آرامگاه نادرشاه افشار

از جمله آثار تاریخی نزدیک به حرم امام رضا (ع) می‌توان به آرامگاه نادرشاه افشار اشاره کرد که در بالاخیابان و یا همان خیابان شیرازی و در چهارراه شهدا قرار گرفته است. این آرامگاه علاوه بر مقبره نادرشاه افشار، شامل موزه و «مقبره محمدتقی خان پسیان» - سردار خراسانی - هم می‌شود.

مصلی قدیمی مشهد

از دیگر آثار تاریخی اطراف حرم امام رضا (ع) مصلی قدیمی مشهد است که در پایین خیابان و خیابان امروزی مصلی مشهد نیز قرار گرفته است. این مصلی کمی بعدتر از چهارراه مصلی به طرف حرم امام رضا (ع) قرار دارد و دارد و گذشته زمانی که مسافران به مشهد سفر می کردند، نمای این ساختمان از دوردست‌ها جلب توجه می‌کرده است. این مصلی امروزه به عنوان یکی از اثرهای ملی ایران نیز شناخته می‌شود.

مصلی تاریخی مشهد را در آپارات تماشا کنید!

گنبد خشتی

این اثر تاریخی و مذهبی که در خیابان طبرسی و نزدیک به میدان طبرسی مشهد واقع شده است، آرامگاه و مقبره یکی از نوادگان امام موسی بن جعفر (ع) است که در مجاورت کوچه سیاه آب قرار گرفته است. همانطور که اشاره کردیم، بیشترین نمایی که در این بنا جلب توجه می‌کند نمای خشتیِ گنبد آن است که بسیار زیباست؛ مخصوصاً اگر زیر گنبد قرار بگیرید و به سقف آن نگاه کنید.

حمام مهدی قلی بیک

یکی دیگر از آثار تاریخی اطراف حرم امام رضا (ع) حمام مهدی قلی بیک است که در حوالی بازار و محله سرشور قرار گرفته است. این حمام تاریخی که از دوران صفویه در مشهد قرار دارد، امروزه به موزه مردم‌ شناسی مشهد تبدیل شده و وقف آستان قدس رضوی است. 

نزدیک‌ترین و معروف‌ترین بازارها به حرم امام رضا (ع)

مشهد به واسطه آن که زائرپذیر است و سالانه مسافران زیادی به این شهر سفر می‌کنند، بازارها و مراکز خرید بسیاری دارد که مسافرین و زائرین برای خرید سوغاتی و سایر خریدهای خود به آن بازارها مراجعه می‌کنند. در ادامه برخی از این بازارها را به شما نیز معرفی خواهیم کرد.

بازار رضا

یکی از قدیمی‌ترین و معروف‌ترین بازارهای اطراف حرم امام رضا (ع)، بازار رضا مشهد است که در قسمت جنوبی حرم امام رضا (ع) قرار گرفته است و سالانه میزبان مسافران و زائرین بسیاری است که برای خریدهای خود به این بازار مراجعه می‌کنند. این بازار که نزدیک به یک کیلومتر طول دارد، دارای واحدهای تجاری بسیاری است که در دو طبقه قرار گرفته‌اند. ضمن اینکه راهرو و دالان‌های این بازار زیبایی بسیاری به آن داده است.

بازار مرکزی

از دیگر بازارهای معروف و قدیمی نزدیک به حرم امام رضا (ع) که در خیابان شیرازی یا بالا خیابان قرار گرفته است، بازار مرکزی مشهد است که شامل چهار طبقه و واحدهای تجاری بسیاری است. همچنین این بازار دارای پارکینگ است و قابلیت جای دادن 60 خودرو را در خود دارد. ضمناً بازار مرکزی مشهد دارای دو فاز است و این دو فاز در کنار یکدیگر نیز قرار گرفته‌اند.

بازارچه حاج آقاجان

از جمله بازارهای معروف و قدیمی خیابان طبرسی مشهد، بازارچه حاج آقاجان است که در نزدیک‌ترین حالت ممکن به حرم امام رضا (ع) قرار گرفته است. این بازارچه که از جمله بازارچه‌های قدیمی مشهد شناخته می‌شود، در طول خیابان آستانه پرست قرار دارد و از یک طرف به طبرسی و از طرف دیگر هم به خیابان شیرازی راه دارد.

بازار حضرتی

دیگر بازار نزدیک به حرم امام رضا (ع) و از جمله بازارهای قدیمی نزدیک به این مکان مقدس بازار حضرتی است. این بازار در ابتدای خیابان نواب یا پایین خیابان از طرف حرم امام رضا (ع) قرار گرفته است. بازار حضرتی به واسطه نزدیک بودن به حرم و مشتریان زیادی که غالباً زائرین و مسافرین هستند، از جایگاه خوبی برخوردار است.

مجتمع‌های تجاری هفده شهریور

شاید اگر بگوییم که در حال حاضر معروف‌ترین و شلوغ‌ترین بازارهای مشهد در بازار 17 شهریور مشهد و در مجتمع‌های تجاری این محدوده قرار گرفته است، دروغ نگفته باشیم. مجتمع‌های تجاری هفده شهریور مشهد که شامل پاساژ جواد، پاساژ کیمیا، پاساژ افشار، مرکز خرید آسمان و آکسون و سایر مجتمع‌های تجاری می‌شود، به نوعی قطب اقتصادی و قلب اقتصادی مشهد به حساب می‌آیند.

مرکز خرید آرمان

یکی دیگر از مراکز خرید معروف و در عین حال جدید و نزدیک به حرم امام رضا (ع) در مشهد، پاساژ آرمان مشهد است که در حوالی پنجراه و در خیابان نواب یا پایین‌خیابان قرار گرفته است. این مرکز خرید در نوع خود یکی از زیباترین و جذابترین بازارهای مشهد است که سازه سنگی مصنوعی و زیبای وسط آن بسیار جلب توجه می‌کند.

راه‌های دسترسی به حرم امام رضا (ع)

برای رسیدن به حرم امام رضا (ع) راه‌های دسترسی بسیاری وجود دارد که یکی از آن‌ها بزرگراه سلسله‌الذهب است. بزرگراه سلسله‌الذهب یکی از اصلی‌ترین ورودی‌ها و خروجی‌‌ها به مشهد است که در شرق مشهد نیز قرار گرفته است. این بزرگراه که به محور باغچه-مشهد متصل است، در ورود به مشهد به دو بزرگراه کلانتری و غدیر منتهی می‌شود. بنابراین برای دسترسی به حرم امام رضا (ع) دو مسیر پیش‌رو دارید که از این دو مسیر، مسیر بزرگراه کلانتری بهترین و در عین حال به صرفه‌ترین مسیر است.

برای تشرف به حرم امام رضا (ع) از این مسیر کافی است که در ابتدا از مسیر بزرگراه سلسله‌الذهب وارد بزرگراه کلانتری شوید. سپس مسیر بزرگراه کلانتری را به طرف میدان حافظ طی کنید و پس از رسیدن به این میدان به طرف خیابان کوشش و بلوار جمهوری بروید. پس از طی‌کردن این مسیر به اولین چهارراه که رسیدید، وارد خیابان جمهوری شوید و به طرف چپ مسیر خود را ادامه دهید. در انتهای مسیر به میدان پانزده خرداد یا فلکه ضد خواهید و رسید از آنجا که به طرف راست بروید، حرم امام رضا (ع) را خواهید دید.

مسیر دسترسی دیگر به حرم امام رضا (ع)، از طرف جاده مشهد-قوچان است و برای تشرف به حرم امام رضا (ع) از این مسیر می‌توانید وارد بزرگراه آزادی شده و پس از ورود به بزرگراه چراغچی در ادامه به بزرگراه شهید بابانظر برسید. در این بزرگراه با طی‌کردن مسیری به میدان فجر خواهید رسید که از این میدان می‌توانید به سمت حرم امام رضا (ع) مشرف شوید. برای رسیدن به حرم امام رضا (ع) از این میدان، باید مسیر بلوار طبرسی را پیش بگیرید.

دو مسیر دسترسی دیگر از طرف خیابان مصلی و بزرگراه غدیر و همچنین بلوار توحید و میدان فردوسی وجود دارد که با توجه به علائم موجود در طول مسیر، می‌توانید به راحتی به حرم امام رضا (ع) برسید.

ضمناً اگر قصد دارید با اتوبوس، هواپیما و یا قطار به مشهد سفر کنید، مسیر دسترسی به حرم امام امام رضا (ع) از این مسیرها بدین شرح است:

• برای تشرف به حرم امام رضا (ع) از فرودگاه، راه‌های متنوعی پیش‌روی شماست. اولین راه استفاده از سیستم حمل‌ونقل شهری است. اتوبوس، تاکسی و مترو از این دست هستند که در میان آن‌ها مترو بهتر و به صرفه‌تر است. برای تشرف به حرم امام رضا (ع) به وسیله مترو می‌توانید در فرودگاه سوار مترو شوید و در ایستگاه میدان بسیج پیاده شوید و از آن‌جا به طرف حرم امام رضا (ع) بروید.

• اگر با قطار به مشهد سفر کردید می‌توانید از تاکسی و مترو که بهترین راه‌های تشرف به حرم امام رضا (ع) هستند استفاده کنید. برای تشرف به حرم امام رضا (ع) با استفاده از مترو می‌توانید در ایستگاه راه‌آهن سوار مترو شده و در ایستگاه شهدا از قطار پیاده شوید. در ادامه، هم می‌توانید پیاده به طرف حرم امام رضا (ع) بروید و هم اینکه می‌توانید از خطوط اتوبوسرانی برای تشرف به حرم امام رضا (ع) استفاده کنید.

• اگر با اتوبوس به مشهد سفر کردید، می‌توانید با سوار شدن بر خطوط BRT به حرم امام رضا (ع) برسید و بدون دردسر زیارت کنید.

چه زمانی برای زیارت امام رضا (ع) مناسب است؟

از نظر آب‌ و هوا هر فصلی از سال برای سفر به مشهد و زیارت حرم امام رضا (ع) مناسب است. مگر آن که تمایل داشته باشید از هر نظر زمان بهتری را انتخاب کنید. در این صورت بحث چیز دیگری است، چراکه در برخی فصول و ماه‌ها از سال مشهد بسیار شلوغ است و همین مسئله باعث می‌شود تا نتوانید سفر خوب و دلچسب را تجربه کنید و جاذبه‌های دیدنی مشهد را آنطور که دوست دارید بازدید کنید.

بنابراین اگر ترجیح می‌دهید زمانی به مشهد سفر کنید که کمی خلوت‌تر باشد، ما به شما پیشنهاد می‌کنیم در فصل پاییز و ماه‌های مهر تا آذر به مشهد بروید. چرا که در این فصل از سال و در این ماه‌ها، مشهد مسافر کمتری دارد و به طبع آن خلوت‌تر است. ضمن اینکه آب و هوا هم در این فصل از سال و در این ماه‌ها مناسب است؛ ممکن است سرد باشد امّا قابل تحمل است.

البته همانطور که اشاره کردیم، هر فصلی از سال برای سفر به مشهد مناسب است و اگر قصد سفر به مشهد را دارید و خیلی به آب و هوا و شلوغی کاری ندارید، می‌توانید در هر زمان و ماهی به این شهر سفر کرده و حرم امام رضا (ع) را زیارت کنید.

سخن آخر

در این مقاله سعی کردیم هر آنچه که نیاز است تا درباره حرم امام رضا (ع) بدانید را به شما بگوییم. در نهایت امیدواریم که این مقاله باب میل شما بوده باشد و برای شما نیز مفید بوده باشد.