هفت تنان شیراز
- ...
- ...
- تعداد کلمات
هفتتنان شیراز را به احتمال زیاد به‌عنوان موزه سنگ هفت تنان می‌شناسید. اما سنگ‌ها و کاشی‌های این باغ، فقط بخشی از جلوه‌های زیبای آن هستند. اگر شما هم کنجکاوید بدانید چرا به این مکان هفتتنان می‌گوییم و اصلا هفتتنان شیراز چه کسانی بودند، این مطلب را از دست ندهید.
هفتتنان شیراز باغ کوچک اما مرموزی است که در نزدیکی دروازه قرآن واقع شده و به عنوان موزه سنگ شناخته می‌شود. چراکه در آن سنگ‌هایی با ارزش تاریخی بسیار بالا به نمایش گذاشته شده‌اند. علاوه بر این‌ها، عمارت باشکوهی از دوران زندیه در این باغ به یادگار مانده است. اما چرا به این باغ هفتتنان می‌گوییم؟ هفتتنان شیراز چه کسانی بودند؟ در این مطلب از یومگ به این سوال‌ها پاسخ داده‌ایم. شاید برای بازدید بسیاری از جاهای دیدنی شیراز نیاز به راهنمایی نداشته باشید، اما پیشنهاد می‌کنیم دست پُر به دیدن این باغ تاریخی بروید.
آنچه در مقاله هفتتنان شیراز می‌خوانیم:
- هفتتنان شیراز کجاست؟
- راهنمای بازدید باغ هفتتنان
- آشنایی با باغ موزه هفتتنان شیراز
- معماری باغ هفتتنان
- موزه سنگ باغ هفتتنان
هفتتنان شیراز کجاست؟
باغ موزه هفتتنان را می‌توانید در همان ابتدای ورود به شهر و در 2 کیلومتری دروازه قرآن پیدا کنید. فقط کافی‌ست پس از عبور از دروازه قرآن، مسیر خود را به سمت بلوار هفتتنان ادامه دهید. موزه هفتتنان در سمت چپ بلوار قرار دارد، برای همین باید بعد از رد کردن موزه، از دوربرگردان به سمت راست بلوار تغییر مسیر دهید.
از دروازه قرآن تا باغ موزه هفتتنان با خودرو، فقط 5 دقیقه راه است. هفتتنان تا حافظیه شیراز هم همین اندازه فاصله دارد. اگر دوست دارید بعد از حافظیه سری به این باغ و موزه تاریخی بزنید، فقط کافی است خیابان چهل‌مقام را تا انتها ادامه دهید تا به خیابان هفتتنان برسید. موزه را روبه‌روی خیابان چهل‌مقام خواهید دید. محدوده اطراف این موزه یکی از قدیمی‌ترین محله‌های شیراز است که مردم شیراز آن را با نام محله هفتتنان می‌شناسند.
- آدرس: استان فارس، شیراز، بلوار هفتتنان، دامنه کوه چهل‌مقام
- شماره تلفن: 07132277877
راهنمای بازدید باغ هفتتنان
ساعت بازدید موزه هفتتنان
- همه‌روزه از ساعت 8:30 تا 18:00
- ایام تعطیل: روزهای سوگواری عمومی مانند تاسوعا و عاشورای حسینی، رحلت پیامبر، رحلت امام خمینی، شهادت امام علی و شهادت امام جعفر
هزینه بازدید
- بلیط ورودی برای گردشگر ایرانی: 4 هزار تومان
- بلیط ورودی برای گردشگر خارجی: 30 هزار تومان
جاهای دیدنی نزدیک
- حافظیه شیراز (5 دقیقه با خودرو)
- باغ جهان‌نما شیراز (6 دقیقه با خودرو)
- باغ دلگشا شیراز (6 دقیقه با خودرو)
- سعدیه شیراز (10 دقیقه با خودرو)
آشنایی با باغ موزه هفتتنان شیراز
در نزدیکی دروازه قرآن و در دامنه کوه چهل‌مقام، باغ کوچک و اسرارآمیزی وجود دارد که همه آن را با عنوان موزه سنگ‌‌های تاریخی هفتتنان می‌شناسند. بااین‌حال داستان‌های بیشتری در دل این باغ اسرارآلود وجود دارد. قدمت باغ هفتتنان شیراز به 3 قرن پیش و به قبل از دوران زندیه می‌رسد، اما عمارت آن یادگاری از دوران کریم‌خان زند است. این‌که چرا کریم‌خان این عمارت باشکوه را درون باغ ساخته، یکی از همین اسرار فاش نشده است. بااین‌حال برخی عقیده دارند که او قصد داشت بنایی شبیه دیوان‌خانه (بارگاه سلطنت) بسازد تا کنجکاوی مردم عادی را درباره این بنا از بین ببرد. چراکه در گذشته فقط افراد خاصی اجازه رفت‌وآمد در دیوان‌خانه را داشتند.
باغ هفتتنان در گذشته خانقاه* درویشان و سالکان بود و از لحاظ معنوی برای مردم شیراز اهمیت خاصی داشت. مردم از گذشته‌های دور به هنگام خشکسالی به این مکان مراجعه می‌کردند و در طلب باران دعا می‌خواندند. ممکن است نام باغ را با عنوان تکیه هفتتنان هم شنیده باشید. اگر به دنبال رد پاهای بیشتری از این باغ در تاریخ هستید، در سفرنامه‌های قدیمی جهانگردان توصیف‌های جالبی از آن پیدا می‌کنید. باغ هفتتنان امروزه به موزه بسیار جالبی از سنگ‌هایی با ارزشِ تاریخی بالا تبدیل شده است.
*خانقاه: خانقاه یا خانگاه محل فعالیت و زندگی صوفیان و درویشان است.
هفتتنان چه کسانی بودند؟
اما دلیل این که به این باغ، هفتتنان می‌گوییم چیست؟
هفت قبر بینامونشان و شبیه به هم در این باغ وجود دارد که هویت آنها هنوز هم بزرگ‌ترین معمای باغ است. این قبرها در محوطه جلوی عمارت، آن طرف حوض و در حصار درختان قرار دارند. این سنگ قبرهای بینامونشان، یک شکل و اندازه دارند و کریم‌خان دستور نصب آنها را داده است. به دلیل این که کسی از هویت این قبرها خبر نداشت، نوشته‌ای بر روی آنها حک نشده است.
قوی‌ترین روایتی که در مورد هویت این قبرها عنوان شده، در کتاب فارس‌نامه ناصری (کتابی در حوزه تاریخ و جغرافیای استان فارس) است. در این کتاب نوشته شده؛
گفته‌اند این هفت تن، از اولیا بودند. مردم در طلب باران و استجابت دعا به این مکان می‌روند.
این‌طور روایت شده که این هفت عارف در این باغ زندگی می‌کردند و به عبادت و ریاضت مشغول بودند. هنگامی که نفر اول از دنیا می‌رود، باقی اعضا او را به خاک می‌سپارند. نفر دوم تا ششم را به همین صورت در کنار هم دفن می‌کنند و فقط یک نفر از آنها باقی می‌ماند. هنگامی که نفر آخر از مرگ خود مطلع می‌شود، قبر خود را در پایین قبر نفر ششم حفر و غسال را باخبر می‌کند و به او می‌گوید:
از ما هفت‌نفر، شش نفرمان یکی‌یکی از دنیا رفتند و من تنها ماندم. حال که مرگ من فرا رسیده، تو را احضار کردم. بدن مرا غسل بده و در قبری که حفر کرده‌ام، دفن کن.
معماری باغ هفتتنان
هفتتنان، باغ کوچکی با دیوارهای آجری است که در انتهای آن یک عمارت دو طبقه باشکوه دیده می‌شود. در مرکز این عمارت یک ایوان بزرگ با دو ستون سنگی یکپارچه خودنمایی می‌کند. سقف این ایوان چوبی است و بر روی طاقچه‌های بالایی آن نقاشی‌های بی‌نظیری به تصویر کشیده است که در ادامه مفصل به داستان آنها می‌پردازیم.
روبه‌روی عمارت، حوض بزرگ و زیبایی به چشم می‌خورد که در گذشته از آب قنات رکن‌آباد پر می‌شده است. در دو طرف ایوانِ بزرگ عمارت، دو ایوان کوچک دیده می‌شود که پله‌های ورودی در آنها تعبیه شده است. قبر هفت عارف بزرگ و بی‌نام نیز در محوطه‌ی جلوی حوض قرار دارد. حیاط، سراسر پوشیده از درختان سرو و کاج و نارنج است و در جای جای آن مجسمه، تکه‌سنگ و کتیبه‌های تاریخی از هزاران سال قبل دیده می‌شود.
نقاشی‌های ایوان عمارت هفتتنان
نقاشی‌های رنگ روغن باشکوهی که بر روی دیوارهای عمارت می‌بینید، هنر دست «آقا صادق» استاد نقاش در عهد زندیه، هستند. این نقاشی‌های زیبا از ارزش بسیار بالایی برخوردارند. محمدباقر جهان میری، نقاش و کاشی کار شیرازی، در سال‌های 1336 و 1337 این نقاشی‌ها را مرمت کرده است. روایت‌های خواندنی‌ای که در پشت این نقاشی‌ها وجود دارد را در ادامه بخوانید.
درویش جوان
اولین تصویری که در سمت راست ایوان می‌بینید، تصویر درویشی چماق به دست است. برخی این تصویر را به سعدی و حافظ منتسب می‌کنند و برخی دیگر عقیده دارند او شاه عباس صفوی است. روایت‌هایی راجع به شاه عباس وجود دارد که می‌گویند او در دوران سلطنتش با لباس مبدل به میان مردم و به کمک فقرا می‌رفت.
برخی دیگر هم تصور می‌کنند این نقاشی بیانی از شروع سیر و سلوک درویشی است. در دست راست او یک چماق و بر روی دوش او یک بوق دیده می‌شود. دست دیگر درویش به سوی کشکول دراز شده است. مفهوم این نقاشی به این موضوع اشاره دارد که درویش برای این که واقعا درویش شود باید بوق (قیل‌وقال) و چماق (زور) را رها کند تا بتواند به کشکول (طریقت) دست پیدا کند.
ذبح اسماعیل
تصویر بعدی صحنه‌ای از قربانی‌کردن حضرت اسماعیل توسط حضرت ابراهیم است که همه ما با مفاهیم عمیق آن آشنا هستیم. هدف از به تصویرکشیدن این صحنه یادآوری این موضوع مهم است که برای رسیدن به سلوک باید مثل حضرت ابراهیم آماده گذشتن از همه‌چیز باشیم. همین‌طور مانند حضرت اسماعیل از امر و خواسته خداوند اطلاعت کنیم.
شیخ صنعان
در وسط ایوان، صحنه ابراز عشق شیخ صنعان به دختر نصرانی به تصویر کشیده شده است. داستان شیخ صنعان، حکایتی معروف از منطق‌الطیر عطار است. داستان از این قرار است که شیخ صنعان پیرمردی صاحب کمال و پیشوای مردم زمانه‌اش بود که مریدان زیادی داشت. او در حدود پنجاه بار حج رفته بود و در کشف اسرار الهی به مقام کرامت دست پیدا کرده بود. شیخ پس از این که چندبار خواب می‌بیند که به روم سفر کرده و بر یک بت سجده می‌کند، متوجه می‌شود که امتحانی الهی پیش‌رو دارد. برای همین با 400 نفر از مریدانش به روم سفر می‌کند و در آن جا با دختری ترسا (مسیحی) روبه‌رو می‌شود.
دختر ترسا با دیدن شیخ نقاب از صورت برمی‌دارد و تمام وجود شیخ با دیدن چهره او از عشق آتش می‌گیرد و تمام ایمانش فرو می‌ریزد. دختر برای قبول عشق شیخ صنعان 4 شرط برای او می‌گذارد؛ نوشیدن خمر، سجده کردن بر بت، سوزاندن قرآن و در نهایت دست‌شستن از ایمان و اسلام. شیخ تمام این شروط را انجام می‌دهد اما سرانجام با کمک یکی از مریدانش به ایمانش باز می‌گردد. این بار دختر ترسا خواب می‌بیند مسلمان شده و پی شیخ روان می‌شود. در آخر قصه دختر جوان با ایمان به اسلام از دنیا می‌رود.
در نقاشی، شیخ را می‌بینید که در جمع مریدانش به زانو افتاده و به جایگاه دختر چشم دوخته و دست‌هایش را به سمت او دراز کرده است.
حضرت موسی
تصویر بعدی در دیوار سمت چپ ایوان قرار دارد و حضرت موسی را در حال شبانی نشان می‌دهد. حضرت موسی در تمام عمر، چه قبل از رسیدن به پیامبری و چه بعد از آن، چوپانی می‌کرد، چیزی برای خودش نمی‌خواست و هرچه داشت برای خدا بود. مفهوم نقاشی این است که دستیابی به راه طریقت، از مسیر از خودگذشتگی و ساده‌‌زیستی می‌گذرد.
درویش پیر
در تصویر اول درویشی جوان را دیدیم که دستش را برای گرفتن کشکول دراز کرده بود. در آخرین تصویر، درویشی ریش سپید، کشکول و تبر به دست دیده می‌شود. گویی که درویش جوان پس از طی کردن مسیر درویشی، در نهایت به راه طریقت (کشکول) دست یافته است. برخی عقیده دارند این تصویر متعلق به شیخ صفی‌الدین اردبیلی است.
موزه سنگ باغ هفتتنان
مدتی است که سازمان میراث فرهنگی این باغ زیبا را تبدیل به موزه‌ای از سنگ‌ها و کاشی‌های تاریخی کرده است. سنگ‌هایی که قدمتشان به قرن سوم هجری برمی‌گردد. این سنگ‌ها در گوشه‌وکنار باغ و عمارت هفتتنان به چشم می‌خورند. برخی از این سنگ‌ها، کتیبه‌هایی هستند که به خط کوفی، ثلث، نستعلیق دیوانی، توقیع، نسخ و دیگر خطوط مزین شده‌اند.
در این موزه می‌توانید سنگ‌هایی از پاسارگاد شیراز، تخت جمشید شیراز، خانه زینت‌الملوک، تابوت‌های سنگی و سنگ‌قبرهای باستانی، پایه‌های آثار سنگی دوران ساسانی تا قاجار را ببینید.
