حافظیه شیراز
- ...
- ...
- تعداد کلمات
حافظیه شیراز از آن دسته جاهای دیدنی ایران است که نیاز به معرفی ندارد. نام و شعر حافظ چنان با فرهنگ و زبان فارسی گره خورده که از آن جدایی‌پذیر نیست. در این مقاله نگاه نزدیک‌تری به گوشه‌کنار آرامگاه حافظ داشته‌ایم و تمام اطلاعاتی که برای بازدید به آن نیاز دارید، در یک مطلب جمع‌آوری کرده‌ایم.
حافظیه شیراز را احتمالا همه ما می‌شناسیم و هر کسی که یک‌بار به شیراز رفته باشد به زیارت لسان‌الغیب هم رفته است. حافظیه آرامگاه ابدی شاعر و سخن‌ور بلندآوازه ایرانی، خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی است که یکی از بزرگ‌ترین شاعران ایران و جهان محسوب می‌شود. امروز تفالی به دیوانش زده‌ایم و قرعه فال به نام باغ آرامگاهش افتاده است. پس در این غزل با یوتراوز همراه شوید تا به قلب شیراز برویم و با یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی شیراز آشنا شویم.
آنچه در مقاله حافظیه شیراز می‌خوانید:
- حافظیه شیراز کجاست؟
- اطلاعات حافظیه شیراز
- قیمت و نحوه خرید بلیط حافظیه
- آرامگاه حافظ در گذر زمان
- معماری حافظیه و قسمت‌های مختلف آن
حافظیه شیراز کجاست؟
حافظیه شیراز (به انگلیسی: Tomb of Hafez) در فاصله 3 دقیقه‌ای از دروازه قرآن واقع شده است. فقط کافی‌ست پس از پشت سر گذاشتن دروازه قرآن وارد بلوار هفت‌تنان شوید و سپس در بلوار چهل مقام به سمت راست بپیچید. به چهارراه ادبیات که رسیدید، مجددا به سمت راست بروید تا درهای ورودی آرامگاه را در سمت راست خود ببینید. مجموعه حافظیه درست در مقابل ورزشگاه حافظیه واقع شده است. باغ جهان‌نما شیراز را نیز میتوانید در همان محدوده پیدا کنید. از باغ جهان‌نما تا حافظیه، با پای پیاده فقط ده دقیقه فاصله است.
- آدرس: استان فارس، شیراز، منطقه 3، خیابان حافظیه، بین چهارراه ادبیات و چهارراه حافظیه، روبه‌روی ورزشگاه حافظیه
مسیرهای دسترسی به حافظیه
اتوبوس
میتوانید از طریق خطوط پایانه شهید دستغیب (بلوار نارنجستان)، پایانه شهید دستغیب (پایانه نارنجستان) و یا پایانه نمازی (میدان گلستان)، خودتان را به ایستگاه حافظیه برسانید. همچنین میتوانید از طریق خطوط میدان کلبه – میدان ارم و پایانه ولیعصر (رکن‌آباد) به ایستگاه چهارراه حافظیه بروید.
مترو
در هر یک از ایستگاه‌های خط یک سوار مترو شوید و در ایستگاه زندیه از آن خارج شوید. سپس با استفاده از اتوبوس‌های پایانه شهید دستغیب (بلوار نارنجستان)، خودتان را به ایستگاه حافظیه برسانید.
اطلاعات حافظیه شیراز (تلفن + ساعت کار)
ابتدا بیایید با اطلاعات ضروری بازدید از حافظیه آشنا شویم و سپس به سراغ بخش‌های مختلف این مجموعه زیبا برویم و گشت‌وگذار کوتاهی در آن داشته باشیم.
شماره تلفن حافظیه شیراز
تلفن: 07132284552
ساعت کار حافظیه در ایام نوروز
- حافظیه یکی از محبوب‌ترین جاهای دیدنی شیراز محسوب می‌شود و در ایام نوروز بصورت 24 ساعته باز است.
ساعت کار حافظیه در شش ماه اول 1401
- از شنبه تا چهارشنبه: فروش بلیط از ساعت 8:30 الی 22:00 / پایان ساعت بازدید 22:30
- پنج‌شنبه و جمعه: فروش بلیط از 8:30 الی 23:00 / پایان ساعت بازدید: 23:30
قیمت و نحوه خرید بلیط حافظیه
قیمت ورودی حافظه در سال 1401
- ورودی حافظیه برای گردشگر داخلی: 5 هزار تومان
- ورودی حافظیه برای گردشگر خارجی: 100 هزار تومان
روش‌های خرید بلیط حافظیه
بلیط ورودی حافظیه را میتوانید به چند روش دریافت کنید. اولین روش مراجعه به سامانه فروش اینترنتی بلیط اماکن گردشگری است.
روش دوم خرید بلیط از نرم‌افزار‌های گردشگری مانند اپلیکشن تفریحانه و تاپ است.
علاوه بر اینها میتوانید در مراجعه حضوری خود به حافظیه، بلیط خود را از طریق دستگاههای اتوماتیک خرید بلیط یا گیشه‌های فروش بلیط، خریداری کنید.
آرامگاه حافظ در گذر زمان
با دیدن معماری منحصربه‌فرد آرامگاه حافظ به این فکر می‌افتیم که چه وقت، چگونه و چطور این بنای باشکوه بر فراز قبر حافظ ساخته شده است؟ چه شد که امروزه آن را با نام حافظیه می‌شناسیم و معمار این بارگاه کم‌نظیر کیست؟ اما ابتدا بیایید یک‌بار دیگر در چند سطر کوتاه با این شاعر پرآوازه ایرانی آشنا شویم و سپس سفر کوتاهی در دل تاریخ حافظیه داشته باشیم.
حافظ کیست؟
شمس‌الدین محمد، که همه ما او را با لقب خواجه حافظ شیرازی می‌شناسیم، شاعر و عارف بزرگ ایرانی است که در قرن هشتم زندگی می‌کرد. حافظ در بین مردم به عناوین دیگری چون لسان‌الغیب، ترجمان‌الاسرار، لسان‌العرفا و ناظم‌الاولیا نیز مشهور است. چراکه حکمت ناب غزل‌هایش هنوز هم، سال‌ها پس از وفات، گشایش‌دهنده است و به قلب‌هایمان آرامش می‌دهد. اشعار حافظ در قرن 18 و 19 میلادی به زبان‌های اروپایی ترجمه شدند و این‌چنین شد که اکنون نام او با فرهنگ و زبان ایرانی پیوند محکمی دارد. در تقویم خورشیدی، بیستم مهرماه به نام و بزرگداشت این شاعر بزرگ اختصاص یافته است.
روایتی از دفن حافظ
حافظ تمام عمر خود را در شیراز محبوبش گذراند و همان‌جا نیز از دنیا رفت. داستان جالبی از به خاک سپردن او سینه‌به‌سینه روایت شده است که خواندنش خالی از لطف نیست. گفته می‌شود در زمان دفن حافظ عده‌ای با این توجیه که اشعار حافظ در مورد می‌گساری است، از دفن او با آیین مسلمانی جلوگیری کردند. اما برخی دیگر با استناد به این که او حافظ قرآن بود، او را مسلمان معتقدی می‌دانستند. درنهایت تصمیم بر این شد که تفالی به دیوان او بزنند که این بیت آمد:
دم دریغ مدار از جنازه حافظ که گرچه غرق گناه است، می‌رود به بهشت
این بیت تاثیر زیادی در جمع آن افراد گذاشت و درنهایت حافظ را به شیوه مسلمانان و با احترام به خاک سپردند.
تاریخ و جغرافیای حافظیه
حافظ در شهر زادگاهش، در جایی که امروز آن را حافظیه می‌خوانیم، به خاک سپرده شده است. مقبره حافظ و پیرامون آن در گذشته به تکیه حافظ معروف بود. چنانکه در کتاب فارس‌نامه ناصری که در مورد تاریخ و جغرافیای فارس است، از مقبره حافظ با این نام یاد می‌شود. اولین کسی که این مکان را حافظیه نامید، اوحَدی بَلْیانی (شاعر و نویسنده ایرانی در دوره صفویان) بود. در کتاب رستمُ‌التَّواریخ اثر رستمُ‌الْحُکَما نیز به این نام برمی‌خوریم.
محوطه حافظیه در نزدیکی دروازه قرآن، در حاشیه شمالی شهر شیراز جای گرفته است. این جا همان مکانی است که در اشعار حافظ با نام گلگشت مصلا از آن یاد می‌شود و حافظ علاقه خاصی به آن داشت. همان‌طور که در این بیت می‌خوانیم:
اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را
بده ساقی می باقی که در جنت نخواهی یافت کنار آب رکن آباد و گلگشت مصلا را
دشت مصلا از شمال رودخانه خرم‌دره شروع می‌شود و تا کوه چهل‌مقام ادامه دارد. این مکان فقط موردتوجه حضرت حافظ نبود و مردم شیراز از قدیم‌الایام به آن احترام می‌گذاشتند. به‌طوری‌که مراسمات مذهبی خود، مانند نماز جماعت، نماز عید فطر و قربان را در این مکان برگزار می‌کردند. عده‌ای هم برای آمرزش درگذشتگان خود، آن‌ها را در این دشت به خاک می‌سپردند. این گورستان اکنون با نام خاک مصلی شناخته می‌شود.
اولین بارگاه حافظ | تیموریان
تا 65 سال پس از درگذشت حافظ، آرامگاهی بر فراز قبر او وجود نداشت. تا اینکه در زمان امپراطوری گورکانی (امپراطوری تیموری)، فرماندار فارس به وزیر خویش، شمس‌الدین محمد یغمایی، دستور داد تا آرامگاهی بر روی قبر حافظ بنا کند. یک حوض هم در جلوی باغ ساختند که آب رودخانه رکن‌آباد (رودی که در شعر حافظ به آن برخوردیم) به آن می‌ریخت.
در دوره صفویان و همزمان با سلطنت شاه عباس صفوی بنا بهسازی و تعمیر شد. در دوره افشاریان نیز آرامگاه را به دستور نادرشاه مرمت کردند.
شکوه حافظیه در دوران زند
در دوره زندیه و به دستور کریم‌خان زند، محوطه حافظیه را بزرگ‌تر کردند و دور آن را دیوار کشیدند. علاوه بر این، تالاری با همان سبک‌وسیاق کاخ دیوان‌خانه (قدیمی‌ترین بنای کاخ گلستان) در اطراف آرامگاه بنا کرد. این تالار چهار ستون در شمال و جنوب و دو اتاق در شرق و غرب داشت. به این صورت حافظیه به دو بخش تقسیم می‌شد. قسمت جلویی تالار، باغ و نارنجستان بود و قسمت پشتی به قبرستان اختصاص داشت که مقبره حافظ در وسط قبور دیگر قرار می‌گرفت.
سنگ مزار حافظ
به دستور کریم‌خان زند، بر روی قبر حافظ سنگی از جنس مرمر سفید قرار دادند که همان سنگی است که امروز بر مزار او می‌بینیم. حاج آقاسی بیگ افشار آذربایجانی با خط نستعلیق غزل‌هایی از دیوان حافظ را بر روی سنگ حکاکی کرده است. در دو گوشه بالایی می‌خوانیم:
بر سر تربت ما چون گذری همت خواه که زیارتگه رندان جهان خواهد بود
زیر عبارت "اَنتَ الْباقیُ و کُلُّ شَیْءٍ هالِکٌ" (فقط تو می‌مانی و همه‌چیز از بین می‌رود) غزل زیر نوشته شده است:
مژده وصل تو کو کز سر جان برخیزم طایر قدسم و از هر دو جهان برخیزم
در حاشیه این شعر نیز غزل «غلام شاه جهان» را می‌بینیم:
ای دل غلام شاه جهان باش و شاه باش پیوسته در حمایت لطف‌اله باش
تاریخ درگذشت را در گوشه پایینی سنگ در بیت «چراغ اهل معنی خواجه حافظ/ بجو تاریخش از خاک مصلی» در ماده‌تاریخ «خاک مصلی» پیدا خواهید کرد. ماده‌تاریخ کلماتی هستند که با حروف ابجد برابر با یک تاریخ مشخص قرار می‌گیرند. در این بیت خاک مصلی به سال 791 هجری قمری اشاره دارد.
نزاع‌ها بر سر ساخت بارگاه | قاجاریه
حافظیه شیراز از دوران زندیه تا قاجار به همان شکل باقی ماند و تغییری نکرد. تا این که در سال 1235 خورشیدی، حاکم فارس، میرزا مویدالدوله (تهماسب میرزا)، آرامگاه را مجددا بازسازی و تعمیر کرد. حاکم بعدی فارس، فرهاد میرزا معتمدالدوله نیز، ظریحی از چوب و آهن در اطراف قبر حافظ بنا کرد.
در سال 1278 اتفاق دیگری می‌افتد. فردی زرتشتی به نام ملا شاه‌جهان به زیارت مزار حافظ می‌رود، تفالی به دیوان او می‌زند و غزل زیر نمایان می‌شود:
ای صبا با ساكنان شهر یزد از ما بگو كای سر حق ناشناسان گوی میدان شما
گرچه دوریم از بساط قرب همت دور نیست بنده شاه شماییم و ثنا خوان شما
این غزل به حدی در ملا شاه‌جهان تاثیر می‌گذارد که با کسب اجازه از علمای شیراز، تصمیم به ساخت ظریح مجللی در اطراف قبر می‌گیرد. اما متاسفانه پیش از اتمام کار، یکی از روحانیون بانفوذ شیراز به نام سید علی‌اکبر فال اسیری به بهانه زرتشتی‌بودن او، دستور تخریب بنا را می‌دهد. این حرکت اعتراضات عمومی را برمی‌انگیزد و باعث می‌شود دولت مرکزی دستور بازسازی مقبره را بدهد. اما فال اسیری اعلام می‌کند هر بنایی که ساخته شود را ویران خواهد کرد و همین کار را هم انجام می‌دهد. نقل شده است که او در پایان ماجرا عصایش را بر قبر حافظ می‌کوبد و می‌گوید: «درویش! می‌خواستند تو را نجس کنند، نگذاشتم!»".
آثار این تخریب‌ها را میتوانید بر روی سنگ مزار حافظ ببینید.
آخرین بازسازی‌ها در دوران قاجار
حافظیه شیراز از آن زمان تا سال 1280 به صورت مخروبه‌ای رها شده بود. تا این که مَلِک منصور شُعاعُ‌السلطنه (دومین فرزند مظفرالدین شاه قاجار)، به دستور پدرش، بودجه‌ای برای ساخت ظریحی آهنی در اطراف قبر آماده کرد. طراح و سازنده این ظریح، میرزا علی‌اکبر خان مشهور به مزین‌الدوله (نقاش، موسیقی‌دان، مترجم و بنیانگذار تئاتر ایران) بود. کتیبه‌ای بر روی این ظریح قرار دادند که تاریخ و اسامی حامیان بر روی آن نوشته شده بود.
همچنین به دستور مزین‌الدوله، تالار کریم‌خان با سنگ‌های مرمر نما شد. عبدُالصَّمد لَله‌باشی که یکی از هنرمندان قاجار بود غزل زیر را بر روی این نما به خط میرعماد نسخه‌برداری کرد:
روضه خلد برین خلوت درویشان است مایه محتشمی خدمت درویشان است
ساخت آرامگاه کنونی | پهلوی
در سال 1310، فرج‌الله بهرامی دبیراعظم (استاندار اصفهان و فارس) تلاش‌هایی برای بازسازی حافظیه شیراز انجام داد. برای مثال سردری سنگی در دیوار جنوبی ساخت و دیوارها را تعمیر کرد. نارنجستانی که در شمال حافظیه قرار داشت نیز به همت او احیا شد. علاوه بر اینها خیابانی به نام خرابات در جلوی حافظیه احداث کرد که امروز در حد فاصل چهارراه حافظیه و ادبیات واقع شده و گلستان نام دارد. با این حال قبل از این که بازسازی‌ها به اتمام برسد به تهران منتقل و کار نیمه تمام رها شد.
در پایان همه این ماجراها، اقدام نهایی برای ساخت آرامگاهی شایسته برای این شاعر بزرگوار، به دست آموزش و پرورش استان فارس عملی شد. این ابتکار توسط علی‌اصغر حکمت، وزیر آموزش و پرورش وقت اجرا شد و علی سامی (باستان‌شناس و رئیس موسسه باستان‌شناسی تخت جمشید) بر اجرای پروژه نظارت داشت. ساخت بنای کنونی 6 سال طول کشید و در سال 1316 از آن بهره‌برداری شد.
معمار حافظیه شیراز
طراحی آرامگاه کنونی توسط آندره گدار (به فرانسوی: André Godard)، معمار، باستان‌شناس و شرق‌شناس فرانسوی و با الهام از عناصر معماری زندیه انجام گرفت. گدار از دانشکده هنرهای زیبای پاریس فارغ‌التحصیل شده بود و در سال 1307 (دوره پهلوی اول) به دعوت دولت وقت، به ایران آمد. فعالیت‌های او شامل شناسایی و ثبت آثار فرهنگی، بنیان‌گذاری و مدیریت دانشکده هنرهای زیبا در تهران و معماری چند بنای مهم دیگر در کنار حافظیه بود.
طبق طرحی که گدار برای حافظیه در نظر داشت، چهار ستون کریم‌خان زند بر سر جای خود ماند و 16 ستون دیگر نیز اضافه شد. به این ترتیب عمارت به تالاری با 56 متر طول و 20 ستون سنگی تبدیل شد. بر روی مزار حافظ نیز گنبدی با هشت ستون به سبک یک عمارت کلاه‌فرنگی قرار گرفت. به این ترتیب حافظیه به همان شکل قبل به دو محوطه مجزا (محوطه شمالی و جنوبی) تقسیم می‌شد. بخش جنوبی اولین جایی است که پس از ورود به حافظیه می‌بینید. سپس با گذر کردن از تالار به بخش شمالی و محل جای‌گیری مزار حافظ وارد می‌شوید.
معماری حافظیه و قسمت‌های مختلف آن
مجموعه حافظیه شیراز مجموعا دو هکتار دارد و از زمان کریم‌خان با یک تالار به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شده است. بخش جنوبی که ورودی اصلی در آن قرار دارد رو به نارنجستان باز می‌شود و بخش شمالی، محل جای‌گیری مزار حضرت حافظ است. در بخش‌های غربی و شرقی حافظیه، قبور شعرا و آرامگاه خاندان‌های برجسته شیراز قرار دارد که قبل از این در دسترس بازدید عموم قرار نداشتند.
اکثر ما وقتی برای بازدید از آرامگاه حافظ می‌رویم، از همان ابتدا چشم می‌چرخانیم تا آن گنبد معروف را پیدا کنیم. همه ما دوست داریم با یاد لحظاتی از زندگی‌مان که به حکمت شعرهای او گره خورده، دقایقی را در کنار مزار او سپری کنیم. این بار بیایید سری هم به گوشه‌کنار این باغ زیبا یا به بیان خود حافظ، «گلگشت مصلی»بزنیم و در فضای عرفانی‌اش که آکنده از عطر بهارنارنج‌هاست، غزلی بخوانیم.
- محوطه جنوبی حافظیه
- رواق یا تالار حافظیه
- محوطه شمالی حافظیه
- بنای آرامگاه
- آرامگاه خاندان قوام السلطنه
- قسمت غربی محوطه شمالی
- قسمت شرقی محوطه شمالی
محوطه جنوبی حافظیه
اولین جایی که پس از ورود به حافظیه می‌بینید، محوطه جنوبی است که از درب ورودی شروع و تا تالار ادامه پیدا می‌کند. این حیاط با 150 متر طول و 80 متر عرض، حدودا یک هکتار وسعت دارد و با 18 پله به تالار میانی متصل می‌شود. یک باغچه بلند و باریک در وسط این محوطه، بیننده را به رواق باشکوهی همراهی می‌کند. در دو طرف این باغچه، دو حوض به موازات قرار دارد که با کاج‌ها و سروهای برافراشته محصور شده‌اند.
پس از ورود به این محوطه زیبا، مشام‌تان از بوی بهانارنج‌ها پر خواهد شد. این بوی خوش از دو سمت محوطه به مشام می‌رسد. جایی که دو نارنجستان بزرگ هر یک به ابعاد 35 در 70 متر جلوه‌ای زیبا به حیاط بخشیده‌اند.
فلسفه معماری حیاط جنوبی
هر گوشه از حافظیه به معنایِ عمیقی از عرفان و الهیات گره خورده که دانستن این نمادها خالی از لطف نیست. قبل از ورود به حافظیه به اولین نماد آن برمی‌خوریم. حافظیه در مقابل ورزشگاه و در یکی از شلوغ‌ترین خیابان‌های شیراز جای گرفته است. با این حال نمی‌توانید آرامگاه را از خیابان ببینید. مفهومی که در این معماری پنهان شده به اسارت و گرفتاری دنیای مدرن اشاره دارد. چراکه نمی‌توانیم از آن جا به گنبد حافظ که چشمه جوشان معرفت و معنویت است، بنگریم.
محوطه جنوبی با زیبایی‌های حسرت‌برانگیزش، نمادی از دنیای مادی و ظواهر فریبنده آن است. هر چه به رواق بیست‌ستونی نزدیک‌تر می‌شویم، گویی از بند مادیات جدا می‌شویم. بالا رفتن از پلکان تالار، نمادی از عروج عرفانی است.
رواق یا تالار حافظیه
رواق حافظیه را اولین بار کریم‌خان با چهارستون بنا کرد و بعدها آندره گدار آن را گسترش و 16 ستون دیگر به آن اضافه کرد. این تالار با بیست ستون، 5 متر ارتفاع و 56 متر طول دارد. تالار میانی، حافظیه را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند و طرح آن از معماری هخامنشیان و زندیان الهام گرفته شده است.
دو اتاق در دو سمت تالار به چشم می‌خورند که دفتر سازمان میراث فرهنگی و دفتر آرامگاه در آن‌ها واقع شده‌اند. بر سر در این اتاق‌ها غزلی از حافظ می‌بینید. سه بیت از این غزل بر دیوار شرقی و سه بیت بر دیوار غربی نوشته شده است. بر پیشانی نمای خارجی تالار که روبه‌روی ورودی قرار می‌گیرد، کاشی‌های لاجوردی نصب شده که بر آن‌ها غزل زیر نوشته شده است:
گلعِذاری ز گلستان جهان ما را بس زین چمن سایه آن سرو روان ما را بس
بر نمای خارجی تالار که روبه‌روی مقبره قرار دارد نیز غزل زیر را می‌بینیم:
چو بشنوی سخن اهل دل مگو که خطاست سخن شناس نه ای دلبرا خطا اینجاست
جالب است بدانید یک آب‌انبار نیز در زیر این رواق ساخته شده است.
فلسفه معماری رواق
تالار حافظیه نماد خروج از دنیای مادی و گذشتن از ظواهر فریبنده آن و ورود به عالم ملکوت است. در هر دو سوی تالار، دو ردیف پله می‌بینیم که هر کدام 9 پله دارد. عدد 9 از اعداد مقدس به شمار می‌رود که به تعداد آسمان‌ها اشاره دارد. وقتی از پله‌های تالار بالا می‌رویم، گویی در حال عروج هستیم. درنهایت مزار گنبدی شکل حافظ در برابر چشمانمان نمایان می‌شود. پایین آمدن به سمت آرامگاه نمادی از تعظیم و احترام در برابر این خورشید تابان عرفان و حقیقت است.
محوطه شمالی حافظیه
با گذر از تالار به صحن شمالی وارد می‌شویم که در میانه آن، مزار گنبدی شکل حافظ خودنمایی می‌کند. این مکان در گذشته یک قبرستان عمومی بود که طی بازسازی‌های صورت گرفته، قبور آن صاف شده است. در پیرامون محوطه، باغچه‌هایی از سرو و کاج آرامگاه حافظ را در بر گرفته‌اند. در دو سوی ضلع جنوبی محوطه نیز به دو حوض مستطیل شکل برمی‌خوریم که توسط درختان نارنج محاصره شده‌اند. آب حوض اصلیِ مجموعه از این دو حوض تامین می‌شود.
در انتهای صحن چند ساختمان مشاهده می‌کنید که یکی از آن‌ها کتابخانه‌ای است که از آن به عنوان مرکز حافظ‌شناسی استفاده می‌شود. این ساختمان در گذشته به مقبره محمدقاسم خان والی(سفیر ایران در روسیه و حاکم گرگان) تعلق داشت و حالا بیش از 10 هزار جلد کتاب در آن یافت می‌شود. در شرق کتابخانه یک فروشگاه محصولات فرهنگی و در غرب آن یک چای‌خانه سنتی قرار دارد.
در سراسر این صحن غزل‌هایی از دیوان حافظ بر روی کاشی‌ها و تخت‌سنگ‌های مرمر به خوشنویسی عبدُالحمید مَلِکُ‌الکلامی (ملقب به امیرالکتاب) به خط ثلث دیده می‌شود.
بیت دیوار شمالی:
سحرم هاتف میخانه به دولت خواهی گفت باز آی که دیرینه این درگاهی
بیت دیوار جنوبی:
چو بشنوی سخن اهل دل مگو که خطاست سخن‌شناس نه ای جان من خطا اینجاست
بیت دیوار شرقی:
مزرع سبز فلک دیدم و داس مه نو یادم از کشته خویش آمد و هنگام درو
بیت دیوار غربی:
بیا که قصر امل سخت سست بنیاد است بیار باده که بنیاد عمر بر باد است
فلسفه معماری محوطه شمالی
صحن شمالی را به دلیل وجود آرامگاه حافظ، نمادی از عالم ملکوت و معنا می‌دانند. دنیای ملکوت جایگاهی است که انسان پس از مرگ در آن قرار می‌گیرد. هشت دری که در این صحن وجود دارد به هشت در بهشت اشاره دارد.
بنای آرامگاه
در مرکز حیاط شمالی و بر فراز سنگ مرمرین مزار حافظ، گنبدی سبز وجود دارد که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. جالب است بدانید معماری این گنبد را از کلاه درویشان الهام گرفته‌اند. نمای خارجی آن نیز با ورق‌های نازک مس پوشیده شده است. دلیل این که امروز این پوشش را به رنگ سبز می‌بینیم، واکنش فلز مس با آب و اکسیژن است. نمای داخلی سقف نیز با کاشی‌های معرق رنگی پوشیده شده که زیبایی سحرآمیزی به سقف بخشیده‌اند.
هشت ستونی که گنبد بر آن‌ها استوار است، به تعداد قرونی است که حافظ در آن می‌زیست. ستون‌ها 5 متر ارتفاع دارند و به سبک و سیاق ستون‌های کریم‌خان ساخته شده‌اند. سطح آرامگاه یک متر از سطح زمین فاصله دارد و پنج ردیف پله مدور بیننده را به درون آن همراهی می‌کنند.
در زیر سقف و دورتادور گنبد غزل زیر به خط ثلث نوشته شده است:
حجاب چهره جان می‌شود غبار تنم خوشا دمی که از آن چهره پرده برفکنم
سنگ مزار حافظ به همت کریم‌خان زند بر روی قبر قرار گرفت و از آن زمان به همان شکل باقی مانده است. جزئیات آن را میتوانید در قسمت «آرامگاه حافظ در گذر زمان» بخوانید.
فلسفه معماری آرامگاه حافظ
به‌طورکلی آرامگاه را نمادی از خورشید می‌دانند اما همان‌طور که با هم خواندیم معانی دیگری نیز در دل آن نهفته است. برای مثال، گنبدِ آرامگاه نمادی از کلاه قلندران ترک است و به عنوان نمادی از آسمان نیز در نظر گرفته می‌شود. رنگ‌های به کار رفته درون آرامگاه نیز هر یک یادآور مفهوم خاصی است. آبی فیروزه‌ای خاطره آسمان را در ذهن بیدار می‌کند و نماد بهشت است، رنگ سرخ ارغوانی نماد شراب الهی، سیاه و سفید نماد شب و روز و قهوه‌ای سوخته نمادی از خاک در نظر گرفته می‌شود.
آرامگاه خاندان قوام‌السلطنه
در قسمت شمال غربی حافظیه و در سمت چپ رواق، اتاقی بزرگی وجود دارد که قوام‌السلطنه (نخست وزیر ایران) به همراه خانواده‌اش در آن به خاک سپرده شده‌اند. اتاق‌های دیگری در کنار این آرامگاه وجود دارد که کارگاه نقاشی، معرق‌‌سازی و میناسازی هستند.
قسمت غربی محوطه شمالی
در محوطه غربی حیاط شمالی که پشت آرامگاه خاندان قوام‌السلطنه قرار دارد، فضای سبزی است که آرامگاه‌ها و مقبره‌های متعددی از افراد نام‌دار در آن قرار گرفته است. اشخاص زیر از مشهورترین افرادی هستند که در حافظیه دفن شده‌اند:
- دکتر لطفعلی صورتگر (شاعر)
- دکتر مهدی حمیدی شیرازی (شاعر و استاد دانشگاه)
- رسول پرویزی (نویسنده و داستان‌نویس)
- استاد جواد مصلح (فیلسوف)
- دکتر سید ابوطالب فنایی (نویسنده، مترجم و شاعر)
- دکتر عبدالوهاب نورانی وصال (استاد دانشگاه)
- دکتر علی‌محمد مژده (استاد ادبیات)
- استاد حمید دیرین (موسس و رئیس انجمن خوشنویسان فارس)
- استاد نورالدین رضوی سروستانی (از بزرگان آواز و موسیقی اصیل ایرانی)
قسمت شرقی محوطه شمالی
در سمت راست محوطه شمالی، دیواری با 14 طاق‌نما می‌بینید. در پشت این دیوار، آرامگاه خاندان فربد و معدل (از خاندان‌های فئودالی فارس) قرار گرفته است.
حافظیه شیراز عکس
کلام آخر
در این مقاله سعی کردیم به جای‌جای حافظیه شیراز یا به قول خود حافظ، گلگشت مصلای او بپردازیم و داستان تاریخی‌اش را برایتان روایت کنیم. با این امید که گردش پُرمعناتری از مزار پاک و آرامگاه عرفانی این شاعر بزرگوار داشته باشید. اگر از حافظیه دیدن کرده‌اید، حس‌وحال خود را با یوتراوزی‌ها به اشتراک بگذارید. اجازه دهید مقاله را با تفالی که به دیوان حافظ زده بودیم، به پایان برسانیم.
دست از طلب ندارم تا کام من برآید یا تن رسد به جانان یا جان ز تن برآید
بگشای تربتم را بعد از وفات و بنگر کز آتش درونم دود از کفن برآید
بنمای رخ که خلقی واله شوند و حیران بگشای لب که فریاد از مرد و زن برآید
جان بر لب است و حسرت در دل که از لبانش نگرفته هیچ کامی جان از بدن برآید
از حسرت دهانش آمد به تنگ جانم خود کام تنگدستان کی زان دهن برآید
گویند ذکر خیرش در خیل عشقبازان هر جا که نام حافظ در انجمن برآید
سوالات متداول
حافظیه شیراز باز است؟
بله. حافظیه شیراز باز است و امکان بازدید از آن با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، برای گردشگران امکان‌پذیر است.
چگونه بلیط حافظیه را بخریم؟
برای خرید بلیط حافظیه میتوانید به سایت «تفریحاتی» مراجعه کنید. از طریق اپلیکیشنهای «تفریحانه» و «تاپ» نیز میتوانید بلیط خود را تهیه کنید. علاوه بر اینها با مراجعه حضوری و از طریق دستگاههای الکترونیکی فروش نیز میتوانید بلیط خود را خریداری نمایید.
ساعت کاری حافظیه در نوروز 1401 چه زمانیست؟
حافظیه در ایام نوروز 1401 بهصورت شبانهروزی (24 ساعته) باز است.
ساعت کاری حافظیه در سال 1401 چگونه است؟
ساعت کاری حافظیه در روزهای شنبه تا چهارشنبه، از ساعت 8:30 الی 22:30 و در روزهای پنج‌شنبه و جمعه از ساعت 8:30 الی 23:30 است.
