راهنمای بازدید از حافظیه شیراز؛ همه آن‌چه باید قبل از سفر بدانید

حافظیه، آرامگاه ابدی شاعر بلندآوازه ایرانی، خواجه شمس‌الدین محمدحافظ شیرازی، از معروف‌ترین و محبوب‌ترین جاهای دیدنی شیراز است. مزار حافظ که امروز، پاتوق دوست‌داران فرهنگ و ادب به‌شمار می‌رود، تا به روزگار ما برسد، روزگار پرفرازونشیبی را پشت‌سر گذاشته‌است. مقاله پیش‌رو، راهنمای جامع بازدید از حافظیه است، شامل؛ آدرس، نقشه، ساعت بازدید، قیمت بلیط و اطلاعاتی درباره تاریخچه و معماری. 

آنچه در این مقاله درباره حافظیه شیراز می‌خوانید:

• آرامگاه حافظ کجاست؟
• ساعت بازدید حافظیه
• هزینه ورودی حافظیه
• آرامگاه حافظ در گذر زمان
• معماری حافظیه شیراز
• آشنایی با بخش‌های مختلف حافظیه
• حافظیه عکس ها

آرامگاه حافظ کجاست؟

📌 آدرس حافظیه شیراز: منطقه 3، خیابان حافظیه، بین چهارراه ادبیات و چهارراه حافظیه، روبه‌روی ورزشگاه حافظیه

📞 شماره حافظیه شیراز: 07132284552

• رفتن به حافظیه با مترو: سوار خط یک مترو شوید و در ایستگاه مترو حافظیه شیراز، یعنی ایستگاه «زندیه» پیاده شوید. سپس با اتوبوس‌های پایانه شهید دستغیب (بولوار نارنجستان)، خودتان را به آرامگاه حافظ برسانید.
• رفتن به حافظیه با اتوبوس: ازطریق خطوط پایانه شهید دستغیب (بولوار نارنجستان) یا پایانه نمازی (میدان گلستان)، خودتان را به ایستگاه حافظیه برسانید. همچنین می‌توانید ازطریق خطوط میدان کلبه-میدان ارم و پایانه ولیعصر (رکن‌آباد) به ایستگاه چهارراه حافظیه بروید.

ساعت بازدید حافظیه

پیش از راهی شدن به سمت آرامگاه حافظ شیراز، ابتدا باید از باز بودن مجموعه مطمئن شوید. ساعات بازدید از حافظیه شیراز به قرار زیر است:

⏰ ساعات کاری حافظیه در بهار: 08:30 تا ۲۱:۳۰

⏰ ساعات کاری حافظیه در تابستان و پاییز: 08:30 تا 21:00

⏰ ساعات کاری حافظیه در زمستان: 07:۳۰ تا ۱۷:۳۰ 

هزینه ورودی حافظیه

قیمت بلیط حافظیه شیراز در سال 1403، به قرار زیر است:

• ورودی حافظیه برای گردشگر داخلی: 30هزار تومان
• ورودی حافظیه برای گردشگر خارجی: 250هزار تومان

روش‌های خرید بلیط حافظیه

بلیط ورودی حافظیه را می‌توانید به دو روش‌ حضوری و آنلاین تهیه کنید: 

• مراجعه به سامانه فروش اینترنتی بلیط اماکن گردشگری به آدرس bilit.tafrihati.com
• مراجعه حضوری به حافظیه و خرید بلیط از طریق دستگاه‌های اتوماتیک یا گیشه‌های فروش بلیط

آرامگاه حافظ در گذر زمان

حافظ تمام عمر را در شیراز محبوبش گذراند و همان‌جا هم از دنیا رفت. داستان جالبی از به خاک سپردن او سینه‌به‌سینه روایت شده‌است. گفته می‌شود در زمان دفن حافظ، عده‌ای با این توجیه که اشعار او در مورد می‌گساری است، از دفنش با آیین مسلمانی جلوگیری کردند. 

گروهی دیگر با استناد به حافظ قرآن بودن شاعر، او را مسلمان معتقدی می‌دانستند. در‌نهایت تصمیم بر این شد که تفألی به دیوان حافظ بزنند که این بیت آمد: «دم دریغ مدار از جنازه حافظ/ که گرچه غرق گناه است، می‌رود به بهشت.» این بیت تأثیر خودش را گذاشت و سرانجام حافظ را به شیوه مسلمانان و با احترام به خاک سپردند. تاریخچه حافظیه را در ادامه بخوانید.

• تیموریان: تا 65سال پس از درگذشت حافظ، آرامگاهی بر فراز قبر او وجود نداشت. در زمان تیموریان، فرماندار فارس به وزیرش، دستور داد آرامگاهی بر روی قبر حافظ بنا کند. 
• صفویان: هم‌زمان با سلطنت شاه عباس صفوی، بنای آرامگاه حافظ به‌سازی و تعمیر شد. بعدها در دوره افشاریان نیز آرامگاه حافظ را به دستور نادرشاه مرمت کردند.
• زندیه: به‌دستور کریم‌خان، محوطه حافظیه را بزرگ‌تر کردند و دورش را دیوار کشیدند. هم‌چنین سنگ قبری از جنس مرمر سفید روی مزار حافظ قرار دادند که همان سنگ مزار امروزی است. 
• قاجاریه: در سال 1235، حاکم فارس «میرزا مویدالدوله»، آرامگاه حافظ را بازسازی کرد. حاکم بعدی فارس هم دستور داد ضریحی از چوب و آهن در اطراف قبر حافظ بنا کنند.
• پهلوی: در سال 1310، «فرج‌الله بهرامی»، استاندار اصفهان و فارس، تلاش‌هایی برای بازسازی حافظیه انجام داد؛ ساخت سردر سنگی دیوار جنوبی، احیای نارنجستان در قسمت شمالی حافظیه و احداث خیابان «خراباتی» -گلستان امروزی- در جلوی حافظیه. بنای کنونی حافظیه، درنهایت به‌همت وزیر آموزش‌وپرورش وقت، ساخته و بعد از 6 سال در سال 1316، افتتاح شد. 

معماری حافظیه شیراز

طراحی آرامگاه کنونی حافظ، به‌دست «آندره گُدار»، معمار، باستان‌شناس و شرق‌شناس فرانسوی و با الهام از عناصر معماری زندیه انجام گرفت. گدار که از دانشکده هنرهای زیبای پاریس فارغ‌التحصیل شده‌بود، در سال 1307 (دوره پهلوی اول) به دعوت دولت وقت به ایران آمد. فعالیت‌های او شامل شناسایی و ثبت آثار فرهنگی، بنیان‌گذاری و مدیریت دانشکده هنرهای زیبا در تهران و معماری چند بنای مهم دیگر در کنار حافظیه بود.

طبق طرحی که گدار برای حافظیه درنظر داشت، چهار ستون ساخته‌شده در زمان کریم‌خان زند برجای خود ماند و 16 ستون دیگر نیز اضافه شد. به این ترتیب، عمارت به تالاری با 56متر طول و 20 ستون سنگی تبدیل شد. بر روی مزار حافظ نیز گنبدی با هشت ستون به سبک یک عمارت کلاه‌فرنگی قرار گرفت که نمادی از کلاه قلندران و آسمان است.  

به‌طورکلی آرامگاه حافظ را نمادی از خورشید می‌دانند اما معانی دیگری نیز در دل آن نهفته است. برای مثال، رنگ‌های به‌کاررفته آرامگاه هریک یادآور مفهوم خاصی است؛ آبی فیروزه‌ای، خاطره آسمان را در ذهن بیدار می‌کند و نماد بهشت است. رنگ سرخ ارغوانی نماینده شراب الهی است. رنگ‌های سیاه و سفید، نشان‌دهنده شب و روزند و قهوه‌ای سوخته نمادی از خاک در نظر گرفته می‌شود.

آشنایی با بخش‌های مختلف حافظیه 

مجموعه حافظیه شیراز، مجموعا 2هکتار وسعت دارد که به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود. بخش جنوبی که ورودی اصلی در آن قرار دارد، رو به نارنجستان باز می‌شود و بخش شمالی، محل جای‌گیری مزار حضرت حافظ است. در بخش‌های غربی و شرقی حافظیه، قبور شعرا و آرامگاه خاندان‌های برجسته شیراز قرار دارد که پیش‌تر امکان بازدید عمومی از آن‌ها وجود نداشت.

• محوطه جنوبی حافظیه
• رواق یا تالار حافظیه
• محوطه شمالی حافظیه
• بنای آرامگاه
• مقبره‌های موجود در حافظیه

محوطه جنوبی حافظیه

اولین جایی که پس از ورود به حافظیه می‌بینید، محوطه جنوبی است که از درِ ورودی شروع می‌شود و تا تالار ادامه پیدا می‌کند. این حیاط با 150متر طول و 80متر عرض، حدودا یک هکتار وسعت دارد و با 18 پله به تالار میانی متصل می‌شود. یک باغچه بلند و باریک در وسط این محوطه، بیننده را به رواق باشکوهی هدایت می‌کند. در دو طرف باغچه، دو حوض به موازات هم قرار دارد که با کاج‌ها و سروهای برافراشته محصور شده‌اند.

پس از ورود به این محوطه زیبا، مشام‌تان از بوی بهانارنج‌ها پر خواهدشد. این بوی خوش از دو سمت محوطه به مشام می‌رسد؛ جایی که دو نارنجستان بزرگ، هر یک به ابعاد 35 در 70متر جلوه‌ای زیبا به حیاط بخشیده‌اند.

رواق یا تالار حافظیه

رواق حافظیه، تالاری است با 20ستون که 5متر ارتفاع و 56متر طول دارد. تالار میانی، حافظیه را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند و طرح آن از معماری هخامنشیان و زندیان الهام گرفته شده‌است.

دو اتاق در دو سمت تالار به چشم می‌خورند که دفتر سازمان میراث فرهنگی و دفتر آرامگاه در آن‌ها واقع شده‌است. بر سردر این اتاق‌ها غزلی از حافظ می‌بینید. بر پیشانی نمای خارجی تالار که روبه‌روی ورودی قرار می‌گیرد، کاشی‌های لاجوردی نصب و بر آن‌ها غزلی با این مطلع نوشته شده‌است: «گلعذاری ز گلستان جهان ما را بس/ زین چمن سایه آن سرو روان ما را بس.» جالب است بدانید یک آب‌انبار نیز در زیر این رواق ساخته شده‌است.

محوطه شمالی حافظیه

با گذر از تالار به صحن شمالی وارد می‌شویم که در میانه آن، مزار گنبدی‌شکل حافظ خودنمایی می‌کند. این مکان در گذشته یک قبرستان عمومی بود که طی بازسازی‌های صورت‌گرفته، قبور آن صاف شده‌‌است. در پیرامون محوطه، باغچه‌هایی از سرو و کاجْ آرامگاه حافظ را دربر گرفته‌اند. در دو سوی ضلع جنوبی محوطه نیز به دو حوض مستطیل‌شکل برمی‌خوریم که توسط درختان نارنج محاصره شده‌اند. 

در انتهای صحن چند ساختمان مشاهده می‌کنید که یکی از آن‌ها کتابخانه‌ای است با بیش از 10هزار جلد کتاب و کاربریِ مرکز حافظ‌شناسی. در شرق کتابخانه، یک فروشگاه محصولات فرهنگی و در غرب آن یک چای‌خانه سنتی قرار دارد.

بنای آرامگاه

در مرکز حیاط شمالی و بر فراز سنگ مرمرین مزار حافظ، گنبدی سبز وجود دارد که در طراحی آن از کلاه درویشان الهام گرفته‌ شده‌است. نمای خارجی گنبد با ورق‌های نازک مس پوشیده شده و دلیل سبزرنگ دیده شدنش، واکنش فلز مس با آب و اکسیژن در گذر زمان است. نمای داخلی سقف با کاشی‌های معرق رنگی پوشیده شده که زیبایی سحرآمیزی به سقف بخشیده‌اند.

هشت ستونی که گنبد بر آن‌ها استوار است، نشان‌دهنده عدد قرنی است که حافظ در آن می‌زیست. ستون‌ها، 5متر ارتفاع دارند. سطح آرامگاه هم یک متر از زمین فاصله دارد و پنج ردیف پله مدور، بازدیدکنندگان را به درون آن هدایت می‌کنند. در زیر سقف و دورتادور گنبد، غزلی با این مطلع به خط ثلث نوشته شده‌است: «حجاب چهره جان می‌شود غبار تنم/ خوشا دمی که از آن چهره پرده برفکنم.»

مقبره‌های موجود در حافظیه

همان‌طور که بالاتر اشاره کردیم، در بخش‌های غربی و شرقی حافظیه، مزار مشاهیر مختلفی وجود دارد. 

• شمال غربی حافظیه: آرامگاه خاندان قوام‌السلطنه
• محوطه غربی حیاط شمالی: لطفعلی صورتگر (شاعر)، مهدی حمیدی شیرازی (شاعر)، رسول پرویزی (نویسنده)، جواد مصلح (فیلسوف)، سیدابوطالب فنایی (نویسنده، مترجم و شاعر)، عبدالوهاب نورانی وصال (استاد دانشگاه)، علی‌محمد مژده (استاد ادبیات)، حمید دیرین (موسس انجمن خوشنویسان فارس)، نورالدین رضوی سروستانی (از بزرگان آواز و موسیقی اصیل ایرانی)
• محوطه شرقی حیاط شمالی: آرامگاه خاندان‌های «فربد» و «معدل»، از فئودال‌های فارس

حافظیه عکس ها

اگر تا این قسمت مقاله همراه ما بوده‌باشید، حالا می‌دانید که دقیقا آرامگاه حافظ شیرازی کجاست؛ چه فراز و فرودهایی پشت سر گذاشته‌است و چه بخش‌هایی دارد. پاداش همراهی قدم‌به‌قدم‌تان با این مقاله، تصاویری تماشایی است که حظ‌تان از وصف حافظیه را دوچندان کند.

آرامگاه حافظ در شب

نمای داخلی سقف حافظیه

کتاب‌فروشی حافظیه

نمایی جالب از داخل مقبره حافظیه

آرامگاه حافظ در زمان قاجار

آرامگاه حافظ در زمان زندیه

سخن آخر

در مقاله پیش‌رو سعی کردیم به جای‌جای حافظیه شیراز یا به قول خود شاعر، «گلگشت مصلا»ی او بپردازیم و داستان تاریخی‌اش را برای‌تان روایت کنیم؛ با این امید که گردش پُرمعناتری از مزار پاک و آرامگاه عرفانی این شاعر بزرگوار داشته‌باشید. اگر از حافظیه دیدن کرده‌اید، حس‌وحال‌تان را با یوتراوزی‌ها به اشتراک بگذارید. یوتراوز، آماده و مشتاق همراهی شما در سفرتان است. برای تهیه بلیط هواپیما و قطار و رزرو هتل با شماره تلفن 24ساعته 1548 تماس بگیرید.

سوالات متداول

آرامگاه حافظ شیرازی در کجاست؟

آدرس آرامگاه حافظ به این‌ترتیب است: منطقه 3، خیابان حافظیه، بین چهارراه ادبیات و چهارراه حافظیه، روبه‌روی ورزشگاه حافظیه.

آیا حافظیه جمعه ها باز است؟

بله، حافظیه در تمام روزهای هفته -به‌جز ایام سوگواری- باز است.

ساعت کار حافظیه شیراز به چه ترتیب است؟

حافظیه در بهار از ساعت 08:30 تا ساعت ۲۱:۳۰، در تابستان و پاییز از ساعت 08:30 تا ساعت 21:00 و در زمستان از 07:۳۰ تا ۱۷:۳۰ باز است.

هزینه ورودی حافظیه در سال 1403 چقدر است؟

ورودی حافظیه در سال جاری، برای گردشگران داخلی، 30هزار تومان و برای گردشگران خارجی، 250هزار تومان است.

چه کسانی در حافظیه دفن هستند؟

ازجمله مشاهیر مدفون در حافظیه می‌توان اشاره کرد به؛ خاندان قوام‌السلطنه، نورالدین رضوی سروستانی (آوازخوان)، مهدی حمیدی شیرازی (شاعر) و رسول پرویزی (نویسنده).