کلیساهای اصفهان
- ...
- ...
- تعداد کلمات
کلیساهای اصفهان هرکدامشان داستان و سرگذشتی متفاوت و شنیدنی را روایت میکنند. بازدید از کلیساهای اصفهان شما را از نزدیک با دین مسیحیت و فرهنگ ارمنیهای ایران آشنا میکند. در این مقاله از یوتراوز سفری مجازی به کلیساهای اصفهان داریم، از این سفر جا نمانید.
کلیساهای اصفهان از جذابترین جاهای دیدنی اصفهان هستند. اما تابهحال از خودتان پرسیدهاید که چرا در اصفهان نسبت به سایر شهرها کلیساهای بیشتری وجود دارد؟ برای پاسخ به این سوال باید بهسراغ کتابهای تاریخی برویم. براساس آنچه در این کتابها نوشته شده است؛ در دوران پادشاهی شاه عباس اول صفوی، گروهی از ارامنه با هدف پیشگیری از ویرانی حمله عثمانیها (که در تعقیب شاه عباس صفوی به این مناطق رسیده بودند) به منطقهی جلفای اصفهان مهاجرت کردند. با گذشت زمان این مهاجران ارمنی زندگی خودشان را در همین منطقه سر و سامان دادند و کلیساهای مختلفی را برای برگزاری مراسمهای مذهبیخودشان برپا کردند.
کلیساها هم مانند سایر جاذبههای تاریخی داستآنهای زیادی را از زمآنهای گذشته در دل خود پنهان کردهاند. این روزها در قلب اصفهان کلیساهایی آرام گرفتهاند که زمانی پناهگاهی امن برای عدهای بودهاند. هر یک از این کلیساها داستانی متفاوت دارند. اگر شما نیز عاشق آشنایی با مکآنهای مذهبی ادیان دیگر و شنیدن داستآنهایی جذاب آنها هستید با ما در این مطلب از مجله گردشگری یوتراوز همراه شوید.
درباره کلیساهای اصفهان میخوانید:
- کلیسای وانک اصفهان
- کلیسای گئورگ اصفهان
- کلیسای بیت لحم اصفهان
- کلیسای مریم و هاکوپ اصفهان
- کلیسای استپانوس اصفهان
- کلیسای هوانس اصفهان
- کلیسای نرسس اصفهان
- کلیسای کاتارینه اصفهان
- کلیسای سرکیس مقدس اصفهان
- کلیسای میناس مقدس اصفهان
- کلیسای نیکوغایوس اصفهان
- سایر کلیساهای اصفهان
کلیسای وانک اصفهان
کلیسای وانک معروفترین و بزرگترین کلیسای محله جلفای اصفهان است. بازدید از این کلیسای جذاب تقریباً در تمام تورهای اصفهان دیده میشود. ما در مقاله کلیسای وانک اصفهان بهصورت کامل درباره این مقاله صحبت کردهایم. اگر میخواهید اطلاعات بیشتری درباره این کلیسا بهدست بیاورید، پیشنهاد میکنیم مقاله کلیسای وانک اصفهان را مطالعه کنید.
- کلیسای وانک اصفهان آدرس: اصفهان، چهارراه حکیم نظامی، خیابان نظر شرقی، کوچه کلیسای وانک
- ساعات کاری (غیر از تعطیلات): از ساعت 08:30 الی 13:30 و 16:00 الی 18:30
کلیسای گئورگ اصفهان
کلیسای گئورگ مقدس اصفهان یکی از دیدنیترین کلیساهای این شهر است. بر اساس مستندات تاریخی به دست آمده از سنگنوشتههای موجود در کلیسا، این بنای تاریخی در سال ۱۶۱۱ میلادی توسط بازرگان معروف جلفا به نام «خواجه نظر» ساخته شد. به همین علت کلیسای گئورگ به «کلیسای خواجه» نیز شهرت دارد.
درباره این کلیسا روایت میشود که: شاهعباس صفوی همواره در تلاش بود تا ارمنیان را در اصفهان نگه دارد. او که از اعتقادات مذهبی ارامنه آگاه بود، دستور تخریب کلیسای «اجمیادزین» را صادر کرد. پس از تخریب کلیسای اجمیادزین (کلیسای مهم ارمنیان جهان) چند قطعه سنگ از نقاط مختلف آن شامل محراب جدا شده و به کلیسای گئورگ مقدس منتقل شد.
این سنگها در نقاط مختلف کلیسا یعنی جلوی محراب، صحن شمالی و... قرار گرفت. پس از آن اتفاق کلیسای گئورگ به زیارتگاه ارمنیان ایران تبدیل شد. این کلیسای ارمنیان اصفهان در بین ارامنه جایگاه ویژهای دارد. روایاتی که درباره معجزات گئورگ مقدس وجود دارد باعث شده تا این مکان یکی از زیارتگاههای مهم ارامنه باشد. این کلیسا تا کلیسای معروف وانک تنها پنج دقیقه (۳۰۰ متر) پیاده فاصله دارد.
- آدرس: اصفهان، خیابان حکیم نظامی، بین چهارراه حکیم نظامی و پل فلزی، محله میدان کوچک جلفا
کلیسای بیت لحم اصفهان
کلیسای بیت لحم یا «بتقحم» را میتوان یکی از قدیمیترین کلیساهای اصفهان دانست. این کلیسا که قدمت آن به دوران صفویه برمیگردد با شماره ۷۶۴۳ در لیست آثار ملی ایران ثبت شد. کلیسای بیت لحم توسط تاجری معروف به نام «خواجه پطرس ولیجانیان» ساخته شده است و هماکنون میتوانید تصویر او را روی دیوار کلیسا ببینید.
معمولاً اکثر اوقات نوای آواز کلیسا از فضای داخلی بیت لحم به گوش میرسد، همین امر نیز فضای این مکان را بیشازپیش روحبخش و معنوی میکند. نقاشیهای کشیده شده روی گنبد و دیوارهای داخلی هریک برگرفته از وقایع کتاب مقدس هستند.
جالب است بدانید در حیاط این کلیسا خواجه بطروس ولیجانیان و چند تن از اعضای خانوادهاش دفن هستند. بازدید از این کلیسای آرامشبخش را به هیچعنوان از برنامه سفر اصفهان حذف نکنید. کلیسای بیت لحم زیباییهایی دارد که فقط از نزدیک قابل لمس است. بر اساس مقاله منتشر شده در روزنامه دیلی تلگراف در سال ۲۰۱۶ این کلیسا در بین ۲۳ کلیسای زیبای جهان قرار گرفته است.
معماری کلیسا بیت لحم اصفهان
در معماری حیرتانگیز و بینظیر این کلیسا ترکیبی از معماری اسلامی و معماری کاتولیک به کار رفته است. در گوشه گوشه این کلیسا از نقاشیها و طلاکاریها گرفته تا کاشیکاریهای آن تأثیر فرهنگ ارامنه بهوضوح حس میشود. این کلیسا در دوطبقه بنا شده و در ساخت آن مصالحی همچون آجر و خشت به کار رفته است.
کلیسای بیت اللحم پلانی مستطیل شکل دارد. ناقوسخانه کلیسا در قسمت ورودی اصلی ساختمان واقع شده است. تقریباً هیچ جای کلیسا را خالی از نقاشیهای زیبا نمیبینید. در قسمتی از کلیسا سرگذشت حضرت مسیح و ولادت وی نقاشی شده و قسمتی دیگر نیز به نقاشیهای بهشت و دوزخ اختصاص دارد.
مسیر دسترسی کلیسای بیت لحم اصفهان
برای بازدید این کلیسا باید به سمت خیابان نظر شرقی و میدان بزرگ جلفا بروید. خوشبختانه این منطقه دسترسی راحتی از طریق وسایل نقلیه عمومی دارد. پس نزدیکترین ایستگاه مترو اطراف خود را پیدا کنید. سوار مترو شده و در ایستگاه سیوسهپل یا ایستگاه شریعتی پیاده شوید. سپس با استفاده از تاکسی خودتان را به کلیسای بیت لحم برسانید. این کلیسا تا ایستگاه مترو شریعتی حدوداً ۲ کیلومتر و تا ایستگاه مترو سیوسهپل ۱.۸ کیلومتر فاصله دارد.
اطلاعات بازدید کلیسای بیتاللحم
- آدرس: اصفهان، چهارراه حکیم نظامی، خیابان نظر شرقی، کلیسای بیت اللحم
- ساعات بازدید: همه روزه از ساعت 8:30 الی 17:30
- هزینه بازدید: به ازای هر نفر ۱۰ هزار تومان
- شماره تلفن: 03136280264
کلیسای مریم و هاکوپ مقدس اصفهان
بر اساس مستندات تاریخی کلیسای هاکوپ (کلیسای یعقوب مقدس) لقب قدیمیترین کلیسای اصفهان را به خود اختصاص داده است. این کلیسا که قدمت آن به سال ۱۶۰۷ میلادی برمیگردد با کلیسای مریم مقدس در یک مجموعه قرار گرفتهاند. کلیسای هاکوپ که نمایی کاهگلی دارد در سال ۱۶۰۷ نمایی صلیب شکل داشت. اما پس از تخریب قسمتی از کلیسا، طرح صلیبی آن از بین رفت و به شکلی که هماکنون میبینید درآمد. مردم این منطقه برای کلیسای هاکوپ بهعنوان اولین کلیسای ساخته شده در جلفا احترام و توجه خاصی قائل هستند.
کلیسای نسبتاً کوچک هاکوپ فضای کافی برای برگزاری مراسمهای مذهبی نداشت. به همین دلیل با به اوج رسیدن ساختوسازهای صفویان در شهر اصفهان، کلیسای مریم مقدس، با کمک یکی از بزرگان ارامنه در نزدیکی کلیسای هاکوپ ساخته شد.
- آدرس: اصفهان، محله نو جلفا، خیابان نظر شرقی، خیابان توحید جنوبی، اولین کوچه سمت راست، کلیسای مریم مقدس و کلیسای هاکوپ
معماری و فضای داخلی کلیسای هاکوپ اصفهان
این کلیسا نیز یکی از قدیمیترین و زیباترین کلیساهای اصفهان به شمار میآید که به سبک معماری ارمنی ساخته شده است. در فضای داخلی این کلیسا تصاویر و نقش و نگارهای زیبا از کتاب مقدس وجود دارد که هر کدام حکایتی از کتاب مقدس را روایت میکنند. دیوارهای خارجی نیز با کاشیکاریهای زیبا مزین شدهاند.
کلیسای استپانوس اصفهان
کلیسای استپانوس یکی از بزرگترین کلیساهای اصفهان است که در محله هاکوبجان اصفهان قرار دارد. دو گنبد کوچک در دو طرف گنبد اصلی این کلیسا قرار گرفتهاند و ۸ نورگیر نیز در این کلیسا وجود دارد. این کلیسا برخلاف کلیساهایی مانند کلیسای مریم مقدس نقاشی چندانی ندارد. محراب کلیسای استپانوس در بخش شرقی، ناقوسخانه در بخش شمال شرقی و نمازخآنهای به نام نمازخانه مریم مقدس در حیاط جنوبی ساختمان قرار گرفته است. در ساخت این بنای تاریخی مصالحی همچون خشت و آجر استفاده شده است. جالب است بدانید در آذربایجان نیز کلیسایی با همین نام (کلیسای سنت استپانوس) وجود دارد.
- آدرس: اصفهان، قینان، خیابان حکیم نظامی، نظر غربی، خیابان یعقوب خان
کلیسای هوانس اصفهان
این کلیسا مانند بسیاری از کلیساهای این شهر یادگاری از دوران صفوی است. نام زیبای این کلیسا برگرفته از نام یکی از حواریون حضرت عیسی (یوحنا) است. این کلیسا موقعیت جغرافیایی بسیار خوبی دارد به همین دلیل هر ساله میزبان گردشگران زیادی از سراسر دنیاست. خوشبختانه کلیسای «هوانس مگردیج» یا «کلیسای یوحنا اصفهان» یکی از کلیساهای تاریخی اصفهان است که از آسیبهای ناشی از گذر زمان مصون مانده به همین دلیل هنوز مانند سابق پر رفت و آمد است.
قدمت این کلیسا به قرن ۵ و ۶ میلادی میرسد. این کلیسای تاریخی در دهم خردادماه ۱۳۸۲ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران معرفی شده و در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. طراحی و ساخت هنرمندانه این بنا را دو معمار فرانسوی و روسی انجام دادهاند. البته کلیسای هوانس طی سالها چندین بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است، به همین دلیل شاید ظاهر آن نسبت به ظاهر اولیهاش کمی تغییر کرده باشد.
معماری و بخشهای مختلف کلیسای هوانس اصفهان
فضای داخلی این کلیسا سادگی و آرامش وصفناپذیری دارد. سه ورودی کلیسا با خشت و آجر ساخته شدهاند. دیوارهای داخلی با گچ پوشیده شده و دیوارهای خارجی کاهگلی هستند. اگر به قسمت داخلی گنبد و محراب کلیسای هوانس دقت کنید، نقاشیهایی را میبینید که بسیار زیبا هستند. اغلب این نقاشیها از کتاب مقدس الهام گرفته شدهاند. گنبد اصلی کلیسا چندین نورگیر دارد و فضای داخلی را بسیار زیبا کرده است.
در قسمتی از حیاط، چند ساختمان یک طبقه متروکه دیده میشود که در زمان گذشته از آنها استفاده میشده است اما در حالحاضر کاربردی ندارند. نمازخآنهای کوچک نیز در گوشهای دیگر از کلیسا وجود دارد تا بازدیدکنندگان در آنجا به عبادت مشغول شوند. دو راه پله ایوان کلیسای هوانس شما را به برج ناقوس ۱۲ متری این ساختمان میرساند.
اطلاعات بازدید کلیسای هوانس اصفهان
- آدرس: اصفهان، محله چهارسو، کلیسای هوانس
- ساعات بازدید: همه روزه از ساعت 8:30 الی 13:30 و 16:00 الی 19:00
کلیسای نرسس اصفهان
کلیسای نرسس مقدس یا «کلیسای سورپ» یکیدیگر از کلیساهای اصفهان است که در محله کوچر (کوچه سنگتراشها) قرار دارد. این بنا در دوران صفویه و سال ۱۶۶۱ میلادی ساخته و در سال ۱۳۸۲ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شده است. در حقیقت این کلیسا یادبودی برای شخصی به نام «اوتیک دیلانیان» بود؛ اما پس از قرارگیری هدایایی منسوب به نرسس مقدس نام این کلیسا به کلیسای نرسس مقدس تغییر پیدا کرد. کلیسای بغوس (کلیسای پروتستان اصفهان) و کلیسای کاتولیک مریم مقدس نیز در نزدیکی این کلیسا قرار دارند.
- آدرس: اصفهان، محله نو جلفا، سنگتراشها، کوچه سنگتراشها، کلیسای نرسس مقدس
نحوه دسترسی
خوشبختانه این بنای تاریخی دسترسی راحتی از طریق وسایل حملونقل عمومی دارد. نزدیکترین ایستگاه اتوبوس به کلیسای نرسس مقدس ایستگاه اتوبوس سنگتراشها است. این ایستگاه تا کلیسای نرسس مقدس تقریباً 5 دقیقه پیاده فاصله دارد.
معماری کلیسای نرسس مقدس
ظاهر کنونی این بنا نسبت به سالهای قبل بسیار تغییر کرده است. و دلیل اصلی این تغییر نیز مرمتهای متعددیست که طی سالها روی این بنا انجام شد. کلیسای نرسس ظاهر سادهای دارد و در ساخت آن مصالحی همچون خشت و آجر به کار رفته است. فضای داخلی فاقد نقاشی بوده و دیوارهای آن با گچ پوشیده شدهاند.
کلیسا دارای دو گنبد است که یکی از آنها از دیگری بزرگتر است. گنبد کوچکتر بدون نورگیر و گنبد بزرگتر ۸ نورگیر دارد. محراب کلیسا در قسمت شرقی و برج ناقوس در قسمت جنوب غربی ساختمان قرار گرفتهاند. مهمترین ویژگی این کلیسا را میتوان سادگی و عدم وجود تزیینات دانست. همین امر نیز کلیسای نرسس مقدس را از سایر کلیسای جلفا اصفهان متمایز کرده است.
کلیسای کاتارینه اصفهان
«کلیسای کاتارینه» معروف به «کلیسای کاتارینیان» در سال ۱۶۲۳ میلادی به دستور تاجری معروف و ثروتمند به نام «خواجه یغیازار لغزاریان» ساخته شد. این کلیسا صومعهای برای خواهران راهبه بود. در کلیسای کاتارینه بخشهای مختلفی شامل آشپزخانه، سالن غذاخوری، کلاس درس و حجرههای اقامتی وجود داشت.
با گذشت سالها، این کلیسا مانند سایر بناهای تاریخی نیاز به مرمت پیدا کرد تا اینکه در سال ۱۸۴۲ میلادی فردی به نام «هاکوپ پطروسیان» مرمت این کلیسا را به عهده گرفت و تالاری بزرگ را به بنای اصلی افزود.
- آدرس: اصفهان، جلفا، خیابان خاقانی، کوچه چهارسوقیها
معماری و فضای داخلی کلیسا کاتارینیان
نقاشیهای موجود از اولین راهبههای دیر در کلیسای کاتارینیان یکی از جذابترین قسمتهای این کلیسا است. بر اساس روایات تاریخی تاگوهی، رویسانا و هریپسیمه اولین راهبههایی هستند که در زمان شاهعباس صفوی به ایران و شهر اصفهان آمدند. در فضای داخلی کلیسا تصاویری از این افراد نقاشی شده است. در معماری این بنای تاریخی ترکیب هنرمندآنهای از معماری ایرانی و معماری ارمنی دیده میشود.
اگر بخواهیم دقیقتر بگوییم، در نمای بیرونی این کلیسا سبک و سیاق معماری ایرانی بهوضوح پیداست؛ این در حالیست که در فضای داخلی ساختمان معماری ارمنی به کار رفته است. اگر به طاقهای کلیسا کاتارینا خوب دقت کنید متوجه میشوید که این طاقها شباهت زیادی به مساجد مسلمانان دارند. این کلیسای کوچک و ساده دریچهای به روزگاران گذشته است. بازدید از کلیسا کاتارینه شما را با محل زندگی راهبههای آن زمان آشنا کرده و حال و هوای آن زمان را به شما منتقل میکند.
کلیسای سرکیس مقدس اصفهان
با تخریب کلیسای سرکیس در سال ۱۸۵۰ میلادی و انتقال وسایل آن به کلیسای امناپرکیچ اصفهان، نام این کلیسا به کلیسای سرکیس تغییر پیدا کرد. کلیسای سرکیس یکیدیگر از کلیساهای بهجا مانده از دوران صفوی است که قدمت آن به سال ۱۶۵۹ میرسد. این کلیسا در اسفندماه سال ۱۳۸۱ (با شماره ثبت ۷۶۴۵) بهعنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد.
- آدرس: اصفهان، جلفا محله ایروان، خیابان خاقانی، کوچه نمازخانه ایروان
معماری کلیسای سرکیس مقدس اصفهان
این کلیسا دو گنبد دارد که هر یک از آنها دارای ۸ نورگیر است. گنبد کوچکتر دقیقاً بالای محراب قرار دارد. فضای کنونی کلیسا ساده است و دیوارها فاقد نقاشی هستند. البته دیوارهای پوشیده شده با گچی که الان میبینید زمانی نقاشیهای زیادی داشتند اما بهمرور زمان و با مرمتهای متعدد، این نقاشیها از بین رفته و اثر از آنها باقی نمانده است. فقط نقاشیهای قسمت گنبد از عوامل محیطی جان سالم به در بردهاند.
از دیگر بخشهای این کلیسا میتوان به برج ناقوسخانه در بخش جنوب غربی و نمازخانه «استپانوس مقدس» در قسمت جنوبی ساختمان اشاره کرد.
کلیسای میناس مقدس اصفهان
این کلیسا در زمان صفوی و توسط ارمنیهایی که به جلفا آمده بودند بنا گردید. این کلیسا در ابتدا در ابتدا کلیسای «مریم مقدس» نام داشت، اما بعدها به «کلیسای میناس مقدس» تغییر پیدا کرد. در سالهای اولیه ساخت این بنا نوشتههایی در رابطه با بنای کلیسا وجود داشت که با گذر زمان و مرمتهای متعدد از بین رفت.
خوشبختانه قبل از نابودی کامل این نوشتهها، آنها را بر روی سنگهای مرمر حک کرده و روی ستونهای داخل صحن قرار دادند. در سال ۱۷۱۳ میلادی نمازخآنهای زیبا و کوچک به نام «مریم مقدس» در بخش جنوبی کلیسا بنا شد. در سفر به شهر زیبای اصفهان بازدید از کلیسای میناس مقدس در محله تبریزیها را از دست ندهید.
اطلاعات بازدید کلیسای میناس مقدس
- آدرس: اصفهان، جلفا، محل تبریزیها، کوچه تبریزیها، کلیسای میناس مقدس
- ساعات بازدید: از ساعت 8:00 الی 18:00
کلیسای نیکوغایوس اصفهان
این کلیسا را نیز مهاجران ارمنی بنا کردهاند. کلیسای نیکوغایوس فضای ساده و دوستداشتنی دارد. نام این کلیسا از شخصی با همین نام الهام گرفته شده است؛ شخصی که نزد مسیحیان جایگاه ویژهای دارد. نمای بیرونی کلیسا خشتی بوده و روی گنبدش ناقوسخانه قرار دارد. مصالح به کار رفته در این کلیسا هم مثل کلیسای بیت اللحم اصفهان خشت و آجر است. بهطورکلی هزینه قابل توجهی در ساخت کلیسای نیکوغایوس صرف نشده و محوطه داخلی نیز با گچ پوشیده شده است. در نمای بیرونی حداقل تزیینات ممکن به چشم میخورد، بهطوریکه در کمتر کلیسایی چنین سادگی را پیدا میکنید.
سایر کلیساهای اصفهان
تا اینجای مقاله آدرس کلیساهای اصفهان و اطلاعات بازدید از کلیساهای فعال را در اختیارتان گذاشتیم. سایر کلیساهای پابرجای این شهر به شرح زیر است:
کلیسای کاتولیکها
این کلیسا قبل از ساخت کلیسای گریگور در تهران، جامعترین کلیسای کاتولیکها در کشورمان بود.
- آدرس: اصفهان، محله جلفا، خیابان حکیم نظامی، کوچه کاتولیکها
کلیسای گریگور
کلیسای «لوساووریچ مقدس» در اصفهان معروف به کلیسای «گریگور» در دوران صفویه و در سال ۱۶۳۳ میلادی ساخته شد. این روزها تنها بخشی از این کلیسا باقی مانده است.
- آدرس: اصفهان، محله جلفا، خیابان خاقانی، کوچه میدان کوچک
خلاصه اینکه:
در این مقاله کلیساهای اصفهان را به شما همراهان همیشگی یوتراوز معرفی کردیم. همانطور که خواندید در اصفهان و بهخصوص محله جلفا اصفهان کلیساهای زیادی وجود دارد که اکثر آنها در زمان حکومت صفویه ساخته شدهاند. در حال حاضر دربهای کلیساهایی مانند وانک هنوز مانند سابق به روی علاقهمندان باز است تا این افراد برای دعا و نیایش و بازدید به آنجا بروند . امیدواریم در سفر به اصفهان از این جاذبه گردشگری تاریخی و ارزشمند دیدن کنید و لذت ببرید.
مطمئناً سفر به شهر توریستی اصفهان یکی از بهترین و ماندگارترین سفرهای شما خواهد بود. سفر به شهری که هر نقطه از آن سفر به ادوار مختلف تاریخ است. اگر شما نیز قصد سفر به اصفهان را دارید، برای رزرو هتل، خرید بلیط هواپیما ارزان و قطار روی ما را حساب کنید. تنها کافیست از طریق سایت معتبر یوتراوز تاریخ سفرتان را قطعی کرده و بلیط خود را رزرو کنید. جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره تلفن ۱۵۴۸ (پشتیبانی ۲۴ ساعته یوتراوز) تماس بگیرید.
سوالات متداول
کلیسای فعال اصفهان کدامند؟
کلیسای وانک، کلیسای بیت لحم، کلیسای میناس مقدس، کلیسای نیکوغایوس
کلیسای بزرگ اصفهان کدام است؟
کلیسای وانک لقب بزرگترین کلیسای ایران را به خود اختصاص داده است.
زیباترین کلیساهای اصفهان کدامند؟
کلیسای وانک، بیت لحم و کلیسای هاکوپ مقدس از نظر نقاشیها و تزئینات داخلی زیباترین و باشکوهترین کلیساهای اصفهان هستند.
وجه تمایز کلیسای بیت لحم نسبت به سایر کلیساها چیست؟
گنبد بزرگ کلیسای بیت لحم وجه تمایز آن با سایر کلیساها است.
کدام کلیسای ارامنه اصفهان در طول زمان از بین رفتهاند؟
کلیسای سارگیس مقدس، کلیسای نازارت پرانشن، کلیسای تومای مقدس، کلیسای آنانیای مقدس، کلیسای روح القدس کلیسای میناس مقدس، کلیسای سورب آنانیا آراکل، کلیسای خانه خواجه شفراز و کلیسای هریشتاگابدانتس مقدس