معبد هندوها بندرعباس؛ جلوه‌گاه هنر و تاریخ شرق

در قلب شهر بندرعباس و در میان آفتاب سوزان جنوب و تاریخ پر‌رمز‌و‌راز خلیج‌فارس، بنایی منحصر‌به‌فرد با نام معبد هندوها بندرعباس جای گرفته است. این اثر تاریخی با ساختاری متفاوت نگاه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند و ترکیبی از معماری بومی و سبک شرقی هندی است. بنای معبد شامل اتاق مرکزی چهارگوش و گنبدی بر‌فراز آن است. در ساخت این گنبد مقرنس‌دار از معابد سنتی هند الهام گرفته شده است.

مصالح به‌کاررفته در ساخت معبد هندوها بندرعباس همچون سنگ‌های لاشه‌ای، ملات گِل، ساروج و قطعات مرجانی با شرایط اقلیمی این شهر هماهنگ است. در مطلب حاضر، هرآنچه باید درباره معبد هندوها بندرعباس بدانید، برایتان شرح می‌دهیم؛ پس تا پایان با ما همراه باشید.

تاریخچه معبد هندوها بندرعباس

پایه‌گذاری این پرستشگاه به سال ۱۳۱۰ قمری بازمی‌گردد؛ زمانی که محمدحسن‌خان سعدالملک بر بندرعباس حکم می‌راند. ساخت معبد هندوها بندرعباس هم‌زمان با دورانی بود که ایران و هند در اوج روابط تجاری و سیاسی و فرهنگی خود قرار داشتند. در آن ایام، حضور تاجران و مهاجران هندی در بندرعباس امری رایج بود و برخی از آنان در این شهر اقامت دائمی یافتند.

در بین کشمکش‌های منطقه‌ای با ازبک‌ها و عثمانی‌ها و هم‌زمان با ورود پرتغالی‌ها به جنوب ایران و تصرف هرمز، موجی از مهاجرت هندی‌ها به کشور شکل گرفت. این جریان حتی پس‌از بازپس‌گیری هرمز نیز ادامه یافت. هندوها برای انجام مناسک مذهبی‌شان، ابتدا از کاروان‌سراها استفاده می‌کردند؛ اما در ادامه، دو تن به نام‌های شول رام و دده رام این معبد را بنا کردند که نام آن‌ها بر کتیبه معبد نیز حک شده است.

اگر می‌خواهید ازطریق هوایی از پایتخت کشورمان به بندرعباس بروید و از معبد هندوها بازدید کنید، با خرید بلیط هواپیما تهران به بندرعباس از یوتراوز به‌راحتی می‌توانید به این هدف برسید.

هزینه‌های ساخت معبد هندوها بندرعباس از محل نذورات و کمک‌های مالی جامعه هندو تأمین شد و مردم محلی به‌دلیل باورهای خود، این بنا را «بت‌گوران» نامیدند؛ زیرا واژه «گور» در آن زمان به‌معنی «بی‌دین» یا «ملحد» به کار می‌رفت. در معبد، تندیس‌هایی از خدایان هندو نظیر ابرهما و شیوا و وشینو دیده می‌شد و فضا برای انجام آیین‌های مذهبی تجهیز شده بود. با گذشت زمان و به‌ویژه در سال ۱۳۴۴، هندوهای مقیم ایران این سرزمین را ترک کردند و مجسمه‌ها و دیگر نمادهای مقدس خود را نیز با خود بردند. از آن زمان، کاربری این معبد دگرگون شد و اکنون به‌عنوان یکی از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری بندرعباس در کانون توجه بازدیدکنندگان قرار دارد. با خرید بلیط اتوبوس یزد بندرعباس از یوتراوز، می‌توانید خودتان را از دل کویر به دل دریا برسانید.

معماری معبد هندوها بندرعباس

ازلحاظ ساختاری، معبد هندوها بندرعباس طراحی خاص و درخورتأملی دارد. در مرکز بنا، اتاقی با چندین طاقچه و قاب‌های سنتی قرار دارد که پیرامون آن چهار راهرو تعبیه شده است. این راهروها فضایی برای گردش و زیارت در اطراف اتاق اصلی فراهم می‌کرده‌اند. درون این راهروها، حجره‌های کوچکی برای اقامت و آموزش پیروان مکتب برهمنی در نظر گرفته شده بود.

بخش‌هایی از دیوارهای داخلی معبد هندوها بندرعباس با نقاشی‌هایی مذهبی تزیین شده‌اند که بازتابی از اسطوره‌های هندو هستند. ازجمله این تصاویر، نقش کریشنا خدای نوازنده فلوت است که از نمادهای برجسته‌ آیین هندو به شمار می‌رود. راه‌پله‌های مارپیچ معبد به طبقات بالاتر و نهایتاً سقف بنا یا «ساق معبد» منتهی می‌شود. گنبد معبد که به‌صورت ذوزنقه‌ای طراحی شده است، با نقوش هندویی و چهار نورگیر در اطرافش، نور طبیعی را به درون معبد هدایت می‌کند.

از دیگر ویژگی‌های جالب معبد هندوها بندرعباس، وجود ۷۲ برجک کوچک در اطراف گنبد است که بخشی از سنت معماری معابد هندی را بازتاب می‌دهند. در قسمت شرقی گنبد، تالاری بزرگ قرار دارد که در گذشته محل برگزاری گردهمایی‌ها و مراسم جمعی پیروان این دین بوده است. دیوارهای این تالار نیز با نقاشی‌هایی آراسته شده‌اند که هریک بیانگر مفهومی عرفانی و آیینی هستند. اگرچه با گذشت زمان عوامل طبیعی همچون رطوبت و فرسایش آسیب‌هایی به ساختار این معبد وارد کرده‌اند، در سال‌های اخیر، بخشی از اصالت و زیبایی اولیه آن مرمت و بازآفرینی شده است.

بخش‌های مهم معبد هندوها بندرعباس

ازنظر فضاسازی و معماری آیینی، معبد هندوها بندرعباس بخش‌هایی با کارکردهای دقیق و نمادین دارد. قسمت مرکزی این بنا فضایی چهارگوش با گنبدی شاخص برفراز آن است که در گذشته، محل استقرار اصلی‌ترین نماد دینی، یعنی بت اعظم، به شمار می‌رفت. در چهار جهت اصلی این اتاق مرکزی، نورگیرهایی تعبیه شده‌اند که با هدایت نور طبیعی، فضا را روشن و روحانی می‌ساختند. دیوارهای داخلی با نقاشی‌های مذهبی و قاب‌های گچ‌بری‌شده و طاقچه‌هایی تزیین شده‌اند که هرکدام بخشی از جلوه‌های معنوی معبد را منعکس می‌کنند.

گرداگرد این فضا راهروهایی ساخته شده‌اند که زائران ازطریق آن‌ها می‌توانستند در حالت طواف‌گونه‌ای پیرامون اتاق اصلی حرکت کنند؛ حرکتی که در آیین‌های هندو نمادی از پیوستن به چرخه کیهانی است. در این راهروها و اتاقک‌های جانبی، طاقچه‌هایی برای قراردادن تندیس‌های مقدس یا نمادهای آیینی وجود دارد. بالای گنبد ۷۲ برجک کوچک به چشم می‌خورد که با ظرافت خاصی طراحی شده‌اند. این برجک‌ها صرفاً تزیینی نیستند؛ بلکه نشان‌دهنده باورهای هندویی درباره طبقات آسمانی و نیروهای محافظ و توازن جهان‌اند. در مرکز گنبد نیز، میله‌ای عمودی وجود دارد که به‌عنوان نماد «محور هستی» و پیوند زمین و آسمان شناخته می‌شود. اگر قصد دارید از بندرعباس به‌سمت کیش بروید، پیشنهاد می‌کنیم که مقاله نحوه رفتن از بندرعباس به کیش را بخوانید.

امکانات موجود در معبد هندوها

امروزه، معبد هندوها بندرعباس نه‌تنها بنایی تاریخی، بلکه مقصدی گردشگری با دسترسی آسان است. بازدیدکنندگان با وسایل نقلیه عمومی یا شخصی می‌توانند خود را به این مکان برسانند. قرارگرفتن معبد در منطقه‌ای پرتردد باعث شده است تا امکانات رفاهی مناسبی در اطراف آن فراهم شود.

در نزدیکی معبد هندوها بندرعباس، اقامتگاه‌هایی متنوع با قیمت‌های متفاوت وجود دارند که مسافران با توجه به نیازشان می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند. رستوران‌ها و کافی‌شاپ‌های محلی نیز در اطراف این جاذبه فعالیت می‌کنند که انواع غذاهای جنوبی و بومی را برای گردشگران سرو می‌کنند. پوشش تلفن‌همراه و اینترنت در این محدوده مطلوب است و گردشگران می‌توانند به‌راحتی مسیرها و اطلاعات مربوط به معبد یا تصاویر بازدید خود را با دیگران به اشتراک بگذارند.

مسیر دسترسی به معبد هندوها بندرعباس

برای رسیدن به این معبد، مسیرهای متعددی پیش روی بازدیدکنندگان قرار دارد. با‌این‌حال، استفاده از اتوبوس‌های شهری یکی از گزینه‌های آسان و مقرون‌به‌صرفه است. کافی است سوار یکی از اتوبوس‌هایی شوید که از مسیر بلوار شهیدبهشتی و ایستگاه دوهزار عبور می‌کنند. این مسیر دسترسی مستقیم و سریعی را به معبد فراهم می‌کند و برای گردشگران بدون وسیله نقلیه شخصی مناسب است. پس‌از بازدید از معبد هندوها، از امکانات تفریحی این بندر زیبا می‌توانید استفاده کنید. در مقاله تفریحات آبی بندرعباس، می‌توانید اطلاعات کاملی درباره آن‌ها کسب کنید.

ساعت و هزینه بازدید از معبد هندوها بندرعباس

این معبد همه‌روزه به‌جز روزهای تعطیل رسمی پذیرای بازدیدکنندگان است. روزهای جمعه و مناسبت‌های مذهبی خاص همچون تاسوعا، عاشورا، ۲۱ رمضان (شهادت امام علی)، ۲۸ صفر (رحلت پیامبر اسلام)، ۱۴ خرداد (رحلت امام‌خمینی) و ۲۵ شوال (شهادت امام جعفر‌صادق) جزو روزهای تعطیلی معبد هستند. در سایر روزها، بازدید از این معبد از ساعت ۸ تا ۱۸ امکان‌پذیر است.

هزینه ورودی معبد هندوها بندرعباس برای گردشگران داخلی ۴,۰۰۰ تومان است که در ابتدای ورود دریافت می‌شود. بازدیدکنندگان خارجی نیز باید مبلغ بیشتری بابت بازدید پرداخت کنند. این وجوه برای نگه‌داری و مرمت مستمر این بنای تاریخی هزینه می‌شود. با خواندن مقاله راهنمای سفر از بندرعباس به هرمز ۱۴۰۴، برای مسافرت به این جزیره زیبا می‌توانید بهتر برنامه‌ریزی کنید.

جاهای دیدنی نزدیک معبد هندوها

معبد هندوها بندرعباس به‌دلیل موقعیت مکانی‌اش، در نزدیکی چندین جاذبه مهم دیگر این شهر واقع شده است. به‌عنوان مثال، بازار سنتی بندرعباس فقط ۶۰۰ متر با این معبد فاصله دارد و دسترسی به آن با چند دقیقه پیاده‌روی امکان‌پذیر است. در فاصله ۱/۵ کیلومتری، حمام گله‌داری قرار گرفته است که یکی از بناهای قدیمی و ارزشمند شهر محسوب می‌شود. همچنین، برکه گرد یکی دیگر از دیدنی‌های اطراف معبد است. اگر تمایل دارید از طبیعت ساحلی بازدید کنید، «ساحل سورو» در فاصله ۶/۲ کیلومتری معبد گزینه‌ای مناسب برای گشت‌وگذار است.

هتل‌های نزدیک معبد هندوها بندرعباس

برای اقامت در نزدیکی این اثر تاریخی، گزینه‌های متعددی وجود دارند. برای مثال، هتل آتیلار که تنها ۱۰۰ متر با معبد فاصله دارد، یکی از گزینه‌های مناسب‌ است. هتل آپادانا و هتل کوثر نیز هر دو در یک‌کیلومتری معبد هندوها بندرعباس قرار دارند و امکانات رفاهی مناسبی ارائه می‌دهند. کمی دورتر، هتل هرمز، یکی از هتل‌های معروف‌ شهر، در فاصله دوکیلومتری معبد واقع شده است‌. همچنین مهمان‌پذیر ساحل با فاصله ۱/۵ کیلومتری از این اثر تاریخی، گزینه‌ای اقتصادی‌تر برای اقامت است.

کلام آخر

معبد هندوها بندرعباس نه‌تنها یادگاری از روابط تاریخی ایران و هند است؛ بلکه نمادی از هم‌زیستی مسالمت‌آمیز فرهنگ‌ها و ادیان در خاک ایران به شمار می‌رود. این بنای تاریخی با معماری منحصربه‌فرد، نقوش آیینی، گنبد مقرنس‌شکل و برجک‌های هندویی، جلوه‌ای از شکوه تمدن شرقی را در دل جنوب کشور به نمایش می‌گذارد. امروزه، معبد کارکرد مذهبی خود را از دست داده و به جاذبه‌ای گردشگری تبدیل شده است که بازدید از آن را به علاقه‌مندان به تاریخ و هنر و معماری توصیه می‌کنیم.

با دسترسی مناسب و امکانات رفاهی مطلوب و نزدیکی به سایر جاذبه‌های بندرعباس، معبد هندوها یکی از جاذبه‌های گردشگری فرهنگی مهم در جنوب ایران شناخته می‌شود. اگر قصد دارید به بندرعباس سفر کنید، بازدید از این معبد می‌تواند تجربه‌ای عمیق و متفاوت برایتان رقم بزند؛ تجربه‌ای که در دل آن، تاریخ و هنر و آیین درهم تنیده‌اند.

سوالات متداول