جت لگ یا پرواززدگی

اگر به سفرهای هوایی طولانی‌مدت علاقه‌مند باشید یا سفری دور و دراز بر فراز آسمان را تجربه کرده باشید، حتما با پدیده جت لگ یا همان پرواززدگی مواجه شده‌اید. در این مقاله قصد داریم تا درباره جت لگ و راهکارهای مقابله با آن برایتان بگوییم. پس این مطلب یوتراوز را از دست ندهید.

جت لگ یا پرواززدگی چیست؟

جت ‌لگ یا پرواززدگی وضعیتی فیزیولوژیک است که در صورت تغییرات در ریتم شبانه‌روزی بدن اتفاق می‌افتد. دلیل بروز و به‌ نوعی ابتلا به این عارضه، عمدتاً به‌ واسطه‌ی مسافرت‌های هوایی طولانی است. منظور از مسافرت‌های طولانی، سفرهایی است که فرد از شرق زمین به غرب آن می‌رود یا بالعکس. یکی از علل بروز جت ‌لگ یا پرواززدگی همین به هم خوردن ریتم شبانه‌روزی بدن است که بیشتر به‌واسطه‌ی اختلاف ساعت در طول سفرهای هوایی به وجود می‌آید. از آن‌جایی که سفرهای طولانی عمدتاً با هواپیما انجام می‌شوند، می‌توان مؤثرترین عامل ابتلا به جت ‌لگ را سفر با هواپیما دانست و دلیل آن هم کاملا مشخص است. چون به لطف هواپیماهای مدرن و پیشرفته، مسافتی را از یک منطقه زمانی به یک منطقه زمانی دیگر در مدت کوتاهی طی می‌کنید و این سفر، ریتم شبانه‌روزی بدن را به‌ هم می‌ریزد و پرواززدگی را به وجود می‌آورد.

تغییرات زمانی بدن چگونه رخ می‌دهند؟

مهم‌ترین عامل‌ جت لگ زمانی دیده خواهد شد که ساعت بدن از حالت طبیعی خود خارج شود. همه‌ی ما انسان‌ها در بدن خود ساعتی داریم که اصطلاحاً به آن ساعت بیولوژیک بدن گفته می‌شود. ساعتی که با شبانه‌روز منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم تنظیم شده است. مثال ساده‌ی ساعت بدن، بیدار شدن هر روز ما مثلاً در ساعت 9 صبح و خوابیدن رأس ساعت 9 شب است. حالا چه می‌شود که ساعت بدن به‌ واسطه‌ی جت لگ دچار تغییر شده و به قولی تنظیماتش به هم می‌ریزد؟

مستقیم برویم سر اصل مطلب؛ ملاتونین هورمونی است که مسئولیت ساعت بیولوژیک و زیستی انسان را بر عهده دارد. زمانی که ترشح این هورمون در بدن ما کم شود، باعث می‌شود تا ساعت خواب‌ و بیداری ما دچار اختلال گردد و این اختلال در ساعت بیولوژیک بدن هم یکی از دلایلی است که ما را دچار پرواززدگی می‌کند.

ارتباط مسیر سفر در ابتلا به جت ‌لگ

مسیر سفر اهمیت بسیاری در ابتلای افراد به جت ‌لگ دارد و معمولاً در این بین، مسیرهای طولانی بیشتر مورد نظر هستند. حال به‌ راستی مسیر سفر چه ارتباطی با جت لگ دارد؟
معمولاً افرادی که قصد سفر با هواپیما را دارند و مقصدشان شمال به جنوب است، دچار کمترین مشکلات می‌شوند و این به خاطر آن است که معمولاً فرد از منطقه زمانی خارج نمی‌شود. در واقع زمان در یک خط عمودی کمتر دچار تغییرات می‌شود. البته امکان هم دارد که فرد از طرق دیگری مانند مشکلات پرواز، خورد و خوراک یا فرهنگ مقصد اذیت شود؛ اما اگر پرواز از سمت غرب به شرق و یا به‌ طور کلی به سمت شرق باشد، فرد بیشتر در معرض ابتلا به جت ‌لگ قرار می‌گیرد و بیشتر با تبعات آن دست‌وپنجه نرم می‌کند و این به خاطر آن است که فرد در سفر به شرق، از منطقه زمانی خارج می‌شود.

عواملی که خطر جت ‌لگ را افزایش می‌دهند

حتما برای شما هم پیش آمده که در دل زمستان قصد بیرون رفتن داشته‌اید و به‌واسطه‌ی همان، حسابی خودتان را پوشانده و به قولی گرم‌پوش کرده‌اید. خب این کار طبیعی است؛ اما آیا تا به‌ حال به این فکر کرده‌اید که چرا این کار را انجام می‌دهید؟ پاسخ آن واضح است؛ به خاطر آنکه خطر ابتلا به سرماخوردگی را کاهش دهید و حتی به صفر برسانید. حال قصد ما چیست؟ قصد ما ذکر عواملی است که خطر ابتلا به جت لگ را افزایش می‌دهد و باید حواسمان به این عوامل باشد تا در صورت لزوم آن‌ها را کنترل کنیم:

سفرهای متعدد و طولانی

از جمله عواملی که خطر ابتلا به جت ‌لگ را در افراد افزایش می‌دهد، سفرهای متعدد و طولانی‌مدت است. به‌طور مثال ممکن است فردی ماهی دو بار به‌ واسطه‌ی شرایط کاری خود، از توکیو به مادرید سفر کند. این مدل سفر و با این حجم از زمان، ممکن است فرد را بیشتر در معرض ابتلا به جت لگ قرار دهد.

مشکلات و بیماری قبلی

برخی از مشکلات یا بیماری‌های قبلی هم ممکن است که فرد را بیش از دیگران در معرض ابتلا به جت ‌لگ قرار دهد و او را دچار مشکل کند. به‌طور مثال بی‌خوابی یا اختلالات خواب، استرس و … ازجمله این موارد هستند.

سن بالا یا به‌ اصطلاح مسن بودن

مورد دیگر که خطر ابتلا به جت ‌لگ را افزایش می‌دهد، مسن بودن است. در واقع افراد مسن بیش از هر کس دیگری در معرض ابتلا به جت ‌لگ قرار دارند و همچنین در صورت ابتلا به این مسئله ممکن است طول درمان آنها بیشتر از سایر افراد باشد.

شرایط پرواز

یکی دیگر از جدی‌ترین عوامل موثر بر بروز جت لگ، شرایط پرواز است. به‌طور مثال یکنواختی در پرواز، بی‌حرکتی، ارتفاع و فشار داخل کابین و … ازجمله مواردی است که به شرایط پرواز و خطر ابتلا به جت ‌لگ مربوط می‌شود.

علائم جت لگ

علائم پرواززدگی بسته به شرایط جسمی و سن‌وسال افراد ممکن است تفاوت داشته باشد. اما به طور کلی نشانه‌های جت لگ شامل موارد زیر می‌شوند:

• اختلال در خواب، کم خونی، احساس سستی، خستگی مفرط و سردردهای سنگین و سرگیجه
• تحریک پذیر بودن، احساس سردرگمی و نداشتن تمرکز
• بی‌میلی و نداشتن اشتها
• اختلالات گوارشی مثل اسهال یا یبوست

شاید با طرح یک سوال بهتر بتوانیم به نتیجه‌ای که می‌خواهیم برسیم. حال این سوال چیست؟ سوال این است که آیا در نشانه‌های جت ‌لگ، شدت و ضعفی وجود دارد؟ جواب به‌ طور مختصر «بله» است و اگر بخواهیم بیشتر به این مسئله بپردازیم، مجدداً بحث مناطق زمانی را خواهیم داشت. منظورمان چیست؟ منظور ما این است که اگر فردی به‌ طور مثال چهار منطقه‌ی زمانی را طی کند، نسبت به فردی که دو منطقه‌ی زمانی را طی کرده است، بیشتر درگیر نشانه‌های جت ‌لگ می‌شود. همچنین جهت پرواز هواپیما هم اهمیت زیادی در این مسئله دارد.

درمان جت لگ

همان‌طور که گفتیم موارد بسیاری بر بروز جت لگ موثر است؛ اما درمان قطعی برای این عارضا وجود ندارد. با این حال موارد بسیاری وجود دارد که به پیشگیری از بروز پرواززدگی منجر می‌شود. در ادامه یوتراوز شمارا با این عوامل آشنا می‌کند.

حفظ سلامت بدن

از جمله مواردی که در پیشگیری از ابتلا به جت ‌لگ نقش بسیار مؤثرى دارد، حفظ سلامت بدن هست. برای تحقق این امر، توجه به سه مورد بسیار اهمیت دارد که این سه مورد عبارت‌ند از:

• ورزش منظم
• تغذیه مناسب
• و استراحت کافی

هر کدام از این موارد به یک اندازه اهمیت دارند و توجه به آن‌ها به‌ نوعی تضمین ‌کننده‌ی سلامت بدن است و مهم‌تر این است که سبب می‌شوند تا ما در برابر جت ‌لگ و پرواززدگی ایمن‌ شویم.

برنامه‌‌ی خواب خود را تغییر دهید

بهترین راه پیشگیری از جت لگ، تغییر در برنامه‌ریزی و به‌ خصوص برنامه‌ی خواب است. به‌ طور مثال اگر قصد سفر به غرب را دارید، بهتر است که دیرتر به رختخواب بروید و اگر هم که قصد سفر به شرق را دارید، بهتر است که زودتر از همیشه به رختخواب بروید. این کار به شما کمک خواهد کرد تا بتوانید، خودتان را با شرایط زمانی مقصد که یکی از مهم‌ترین عوامل جت لگ است عادت دهید.

نوشیدن آب در طول پرواز

مورد دیگری که فرد را کمتر در معرض ابتلا به جت ‌لگ قرار می‌دهد، نوشیدن آب به‌ قدر کافی است. از آنجایی‌ که نوشیدن آب باعث می‌شود تا اثرات هوای خشک داخل هواپیما خنثی شود یا کاهش پیدا کند، سلامت ما را کمتر تهدید می‌کند و خطر ابتلا به جت لگ را نیز کاهش می‌دهد.

کفش و لباس راحت بپوشید

بد نیست بدانید که پوشش راحت برای سفر و پروازهای طولانی از نان شب واجب‌تر است. بسیار مهم است که از کفش و لباسی استفاده کنید که با آن احساس راحتی کرده و در طول پرواز اذیت نشوید. ضمن آنکه باید به مقصد موردنظر خود و آب‌وهوای آنجا نیز توجه داشته باشید.

آرامش خود را حفظ کنید

داشتن آرامش و به‌ طور کلی حفظ آرامش ازجمله مواردی است که در حالت‌ها و اشکال مختلف به افراد کمک بسیاری خواهد کرد. این نیز در پیشگیری و عدم ابتلا به جت لگ هم صادق است و کمک خواهد کرد تا فرد کمتر در معرض ابتلا به جت ‌لگ قرار بگیرد. البته صرفاً حفظ آرامش منظور ما نیست؛ بلکه استرس نداشتن هم ازجمله شروط عدم ابتلا به پرواززدگی است که با حفظ آرامش محقق خواهد شد.