قلعه رودخان، دژی نظامی در دل جنگل‌های گیلان

قلعه رودخان جزو قلعه‌های تاریخی باشکوه و زیبای ایران به شمار می‌رود. این قلعه که در دل جنگل‌های هیرکانی جاخوش کرده است، در لیست جاهای دیدنی شهرستان زیبای فومن قرار دارد. این دژ نظامی و تاریخی، حوادث گوناگونی را پشت سر گذاشته و امروزه همچنان مستحکم پابرجا مانده است. هرساله شهرستان فومن میزبان گردشگران زیادی است که از نقاط مختلف دنیا برای تماشای دیدنی‌های آن می‌آیند. گردشگران برای رفتن به قلعه رودخان باید خود را برای یک پیاده‌روی حسابی در دل جنگل آماده کنند و در این میان از آب‌وهوای مطلوب و تماشای مناظر چشم‌نواز طبیعت بکر گیلان لذت ببرند. کوله‌پشتی‌های خود را آماده کنید و با یومگ همراه شوید تا گشتی در قلعه رودخان بزنیم.

آنچه در ادامه از قلعه رودخان خواهید خواند:

• درباره‌ی قلعه رودخان
• تاریخچه قلعه رودخان
• علت نام‌گذاری قلعه رودخان
• چگونگی معماری قلعه رودخان
• آدرس و مسیردسترسی به قلعه رودخان
• قلعه رودخان در فصل‌های مختلف سال
• امکانات قلعه رودخان برای گردشگران
• چگونگی اقامت در قلعه رودخان
• توصیه‌های یومگ برای بازدید از قلعه رودخان

درباره‌ی قلعه رودخان

قلعه رودخان فومن یکی از دژهای مستحکم نظامی در ایران به شمار می‌رود که در گذشته دسترسی به آن برای دشمنان بسیار دشوار بوده است. این قلعه از گذشته تا به امروز حوادث پر فراز‌ونشیبی را پشت سرگذاشته اما اکنون همانند گذشته همچنان مستحکم برجا مانده و همه را در نگاه اول به شگفت می‌آورد. مساحت این قلعه عظیم آجری 6/2 هکتار برآورد شده است و دورتادور آن را دیوارهایی به طول 1500 متر احاطه کرده‌اند. در این قلعه عظیم مجموعا 65 برج و بارو قرار دارند.
این قلعه تاریخی در سال 1830 میلادی برای نخستین‌بار توسط پژوهشگری لهستانی به نام «آلکساندر شودزکو خچکو» (Aleksander Borejko Chodźko) کشف شد و در سال 1354 به عنوان یک اثر ملی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. تعداد دقیق پله‌های قلعه رودخان 935 عدد برآورد شده است، اما در حال حاضر گردشگران باید بیش از 1000 پله را طی کنند تا به داخل قلعه دسترسی پیدا کنند.

تاریخچه قلعه رودخان

در مورد قدمت قلعه رودخان تا به امروز نظرات گوناگونی مطرح شده است اما به صورت قطعی مشخص نیست که این قلعه به کدام دوران از تاریخ ایران تعلق دارد. یومگ به نظریه‌ای می‌پردازد که تا حدود زیادی از قطعیت برخوردار است. برخی مورخین معتقدند که بنای اولیه قلعه رودخان به دوران ساسانیان یا اوایل دوره اسلامی تعلق دارد. در عصر سلجوقیان قلعه رودخان مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت تا به عنوان یکی از پایگاه‌های اسماعیلیان در گیلان مورد استفاده قرار بگیرد.
قلعه رودخان در گذشته مرکز فرمانروایی بسیاری از فرمانروایان گیلان و رشت بوده و فعالیت خود را تا دوره فرمانروایی زندیه هم ادامه داده است. حتی در این قلعه هدایت‌خان (حاکم فومن) در سال 1175 در مقابل کریم‌خان قیام می‌کند و سپس به تعمیر این قلعه می‌پردازد.
در گذشته، بر سردر ورودی این قلعه کتیبه‌ای قرار داشته که اکنون در موزه‌ی گنجینه شهر رشت نگهداری می‌شود. در محتوای کتیبه این‌گونه بیان شده است که در سال‌های 918 تا 921 این قلعه برای حسام‌الدین مورد بازسازی قرارگرفته و بعدها شخصی دیگری به نام مظفرالسلطان در زمانی که تصمیم به مقاومت در برابر صفویان گرفته، این قلعه را بازسازی کرده است.

علت نام‌گذاری قلعه رودخان

علت نام‌گذاری قلعه رودخان به این دلیل است که در کنار رودخانه دژ رودگان یا روگان قرار دارد و به مرور زمان به قلعه رودخان تغییر پیدا کرده است. بنابراین رودخان مخفف کلمه رودخانه است و قلعه رودخان به معنای قلعه‌ای در نزدیکی رودخانه است.در گویش تالشی به این قلعه، «قلعه روخون» و در زبان گیلکی «قلعه روخان» می‌گویند که شکل تغییر یافته‌ی رودخان است. قلعه رودخان دارای اسامی دیگری هم است که می‌توان به حسامی، هزارپله، سکسار، سگسار و سگسال اشاره کرد.

چگونگی معماری قلعه رودخان

قلعه رودخان از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است؛ این قلعه روی دو قله بنا شده و شامل بخش‌های شرقی، میانی و غربی می‌شود. بخش شرقی بیشتر جنبه نظامی داشته و شامل دروازه ورودی، زندان، در اضطراری، دو برج بزرگ و تعدادی واحدهای مسکونی بوده است. بخش میانی در قسمت پایین‌تر از سطح قلعه قرار دارد که شامل دروازه اصلی بوده است و در نهایت بخش غربی قلعه رودخان شامل قسمت‌های دروازه ورودی، آب‌انبار، آبریزگاه، سردخانه، شاه‌نشین و تعدادی واحدهای مسکونی است.
برای ورود به قلعه باید به سمت جنوب شرقی حرکت کنید که در چوبی بلندی در برابر شما ظاهر می‌شود. این در چوبی در واقع دروازه اصلی قلعه رودخان است که باید از این دروازه عبور کنید. در پشت این دروازه محلی برای پنهان شدن سربازها در نظر گرفته شده که امروزه به باجه تهیه بلیط اختصاص پیدا کرده است.
هنگامی‌که در قلعه رودخان قدم می‌زنید تا چشم کار می‌کند، فقط برج‌های دیده‌بانی گوناگون را می‌بینید که اطراف قلعه را احاطه کرده‌اند. این برج‌های دیده‌بانی استوانه‌ای شکل هستند، به گونه‌ای که در قسمت‌های پایین پر و در قسمت های بالا خالی هستند. اتاق‌های هشت ضلعی در بخش درونی بالای قلعه قرار دارند که با سقف‌های گنبدی شکل پوشیده شده‌اند. این برج‌ها ارتفاع زیادی دارند و شما هنگامی که داخل این برج‌ها هستید، تمام محیط قلعه رودخان را می‌توانید تماشا کنید. در برج‌ها، اجاق و دودکش برای گرم‌کردن تدارک دیده شده است.

شاه نشین مهم‌ترین بخش قلعه رودخان است که در بالاترین نقطه قلعه قرار دارد و دارای معماری متفاوتی است. معماری اتاق شاه‌نشین به صورت دو بخش بالا و پایینی به همراه یک تراس طراحی شده است که در تراس شاه‌نشین می‌توانید تمام منظره قلعه رودخان را در ارتفاعات جنگل تماشا کنید. همانطورکه از نام این اتاق پیدا است مخصوص استقرار حاکمان یا سرلشگران در گذشته بوده است.
ذخیره‌گاه آب یا آب‌انبار قلعه رودخان، بخشی دیگر است که در گذشته اهمیت زیادی داشته زیرا تامین‌کننده آب قلعه بوده است. پس از زلزله ویرانگر گیلان در سال 1369 دیگر در این آب‌انبار آبی وجود نداشته تا زمانی که توسط میراث فرهنگی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و امروزه دارای آب است.

آدرس و مسیردسترسی به قلعه رودخان

قلعه رودخان در استان گیلان، فاصله 25 کیلومتری جنوب غربی شهر فومن واقع شده است. برای رفتن به قلعه رودخان باید به سمت شهر فومن حرکت کنید و وارد شهر شوید. سپس از فومن عبور کنید تا به جاده قلعه رودخان برسید و روستاهای معروفی همچون کرد محله، ملسکام و سیدآباد را پشت سر بگذارید تا به روستا قلعه رودخان برسید.
وارد روستای قلعه رودخان شوید و از حیدرآلات عبور کنید تا به پارکینگ قلعه برسید. از آنجا به بعد باید خود را به صورت پیاده به قلعه رودخان برسانید. ساعت بازدید از قلعه رودخان هر روز از ساعت 8 صبح الی 17:30 بعد از ظهر است که باید برای ورود به قلعه هزینه بلیط ورودی بپردازید.

قلعه رودخان در فصل‌های مختلف سال

بهترین زمان برای بازدید از قلعه رودخان فصل‌های بهار و تابستان است. در فصل بهار سرسبزی و طراوت جنگل‌های گیلان دوچندان می‌شود و صدای دلنشین رودخانه در سراسر جنگل می‌پیچد. در فصل تابستان شهرستان فومن هرساله میزبان گردشگران زیادی است که برای بازدید از این قلعه تاریخی به فومن سفر می‌کنند.
در تابستان گردشگران برای رهایی از گرمای تابستان به جنگل‌های فومن می‌روند تا از دیدنی‌های طبیعی و تاریخی دیدن کنند. در فصل پاییز طبیعت فومن ظاهری رنگارنگ دارد و قلعه رودخان با برگ‌های پاییزی تزئین می‌شود. زمستان هوا سرد اما اگر سفر در فصل سرما را دوست دارید، خود را برای تماشای دانه‌های برف در جنگل‌های گیلان آماده کنید.

امکانات قلعه رودخان برای گردشگران

در اطراف قلعه رودخان امکانات زیادی برای گردشگران فراهم شده است تا اوقات خوشی را در سفر خود تجربه کنند. قبل از پله‌های قلعه امکاناتی همچون رستوران، فروشگاه صنایع‌دستی، سرویس بهداشتی، عکاس‌خانه و نمازخانه وجود دارد. در محوطه قلعه امکاناتی مانند آب آشامیدنی، سرویس بهداشتی و نمازخانه هم در نظر گرفته شده است.

چگونگی اقامت در قلعه رودخان

چنانچه به قلعه رودخان سفر کردید و قصد اقامت در آن را داشتید باید به سوئیت‌های اجاره‌ای که در پایین قلعه واقع شده‌اند، مراجعه کنید. همچنین در اطراف قلعه رودخان تعدادی هتل و خانه مسافر برای اقامت گردشگران در نظر گرفته شده است.یکی دیگر از راهکارهای شبمانی در قلعه رودخان کمپ‌زدن و چادرزدن است؛ اگر به صورت گروهی سفر می‌کنید، کمپ‌زدن در دل جنگل لحظات خاطره‌انگیزی را برای شما به ارمغان می‌آورد.

توصیه‌های یومگ برای بازدید از قلعه رودخان

• برای بازدید از قلعه رودخان حتما کفش مناسب پیاده‌روی بپوشید زیرا 1000 پله پیش رو دارید.
• وسایلی همچون کلاه، باتوم، بارانی، چتر و کوله‌پشتی همراه خود داشته باشید.
• وسایل غیرضروری با خود حمل نکنید چرا که هنگام بالارفتن از پله‌ها اذیت می‌شوید. همراه خود حتما آب آشامیدنی، دوربین عکاسی، چوب‌دستی یا عصای کوهنوردی، خوراکی (بادام‌زمینی، خرما، پسته و..)، مونوپاد، بارانی و یک دست لباس اضافه داشته باشید.
• برای خرید بلیط حتما پول نقد همراه داشته باشید زیرا باجه ورود به قلعه دستگاه کارت‌خوان ندارد.
• در طبیعت زباله‌های خود را رها نکنید و حتما در کوله‌پشتی پلاستیک زباله بگذارید.