گهواره دید شیراز
- ...
- ...
- تعداد کلمات
آیا می‌دانستید در بلندترین نقطه شیراز هم می‌توان آثار تاریخی پبدا کرد؟ گهواره یا گهبانه دید شیراز، سازه‌ای تاریخی است که بر روی قله کوه چهل‌مقام واقع شده است. این بنا به فرمان عضدالدوله دیلمی ساخته شد تا مکانی برای دیده‌بانی و ارسال پیام‌های اضطراری باشد. در این مطلب با یکی از بهترین چشم‌اندازهای شیراز آشنا می‌شوید.
گهواره دید شیراز ممکن است در لیست جاهای دیدنی شیراز جایی نداشته باشد، اما قطعا بهترین مقصد برای افرادی‌ست که دوست دارند دور از هیاهوی شهر به تماشای آن بنشینند. این بنای گنبدی‌شکل که بر روی قله کوه چهل‌مقام قرار دارد، در حدود هزارسال پیش توسط یکی از بزرگ‌ترین امرای خاندان آل‌بویه ساخته شد تا محلی برای دیده‌بانی باشد. اما امروز جایی‌ست که می‌توان لحظاتی از شلوغی و ازدحام شهر فاصله گرفت و همه‌چیز را از بلندترین نقطه شهر تماشا کرد. در ادامه با این بنای تفریحی‌تاریخی بیشتر آشنا می‌شوید.
آنچه راجع به گهواره دید در این مطلب می‌خوانید:
بنای تاریخی گهواره دید شیراز
بنای تاریخی گهواره دید، با بیش از یک‌هزارسال قدمت، به دستور یکی از بزرگ‌ترین امرای وقت به نام عضدالدوله دیلمی بر بالاترین نقطه کوه‌چهل مقام ساخته شده است. گفته می‌شود که کار ساخت این سازه، درست بعد از اتمام ساخت دروازه قرآن شروع شد تا محلی برای دیده‌بانی و ارسال پیام‌های اضطراری (با بوق، انعکاس نور، آتش و دود) باشد.
گهواره دید، گهبانه دید، گهواره دیو، گهواره زید و گنبد عضد، نام‌هایی هستند که این سازه تاریخی را با آن می‌شناسیم. این بنا یک چهارطاق مربعی با سقف مخروطی است که 16 مترمربع مساحت و تقریبا 7 متر ارتفاع دارد. علت این‌که بنا با چهار طاق ساخته شده، دسترسی و دید راحت به تمام جهات بوده است. معماری بنای گهبانه دید به سبک ساسانی‌ست و مصالح به کار رفته در آن، سنگ و ساروج هستند.
چرا این بنای دیلمی به سبک معماری ساسانی‌ست؟
عضدالدوله دیلمی از امرای خاندان آل‌بویه (حکومتی ایرانی از دودمان دیلمی شیعه) در ایران و عراق بود. او برخلاف پیشینیان و هم‌عصرانش، بسیار به تمدن ایران پیش از اسلام علاقه‌مند بود و تصور نمی‌کرد که توجه و تحسین او با عقاید شیعی او مغایرت داشته باشد. یکی از کتیبه‌های به‌جامانده در تخت جمشید شیراز به دستور این پادشاه ایرانی نوشته شده است. او حتی نسب خود را به یکی از پادشاهان ساسانی به نام بهرام گور پنجم نسبت می‌داد. در سکه‌هایی که در این دوره ضرب شده‌اند، عضدالدوله را با لباس و تاج ساسانی می‌بینیم. دلیل این‌که گهواره دید به سبک ساسانی ساخته شده هم همین است.
گهواره دید در حال حاضر
بنای تاریخی گهواره دید شیراز، در 5 دی ماه سال 1352 (با شماره 961) در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. در کنار این بنا، قبور پاک چند شهید گمنام نیز به چشم می‌خورد که چند سال پیش در این مکان به خاک سپرده شدند. گهواره دید در روزهای جمعه، میزبان افرادی‌ست که برای قرائت دعای ندبه در نزدیکی قبور شهدا دور هم گرد می‌آیند.
در اطراف این بنا نیز، فضای سبز و دلچسبی برای پیاده‌روی وجود دارد که می توان در آن به گشت‌وگذار پرداخت و از طبیعت و هوای دلپذیرش لذت برد.
گهواره دید شیراز کجاست؟
- آدرس: استان فارس، شیراز، 300 متر بالاتر از دروازه قرآن، پارک کوهپایه، قله کوه چهل‌مقام
گهواره دید در بالای کوه چهل‌مقام، در شرق دروازه قرآن واقع شده و از آنجا می‌توان تمام شهر را در زیر پا مشاهده کرد. برای رسیدن به این جاذبه تفریحی‌تاریخی باید از پله‌هایی که در پارک کوهپایه قرار دارند، استفاده کنید. 300 متر بالاتر از دروازه قرآن، غرفه‌های نارنجی‌رنگی را مشاهده می‌کنید که مشخصه پارک کوهپایه هستند.
جاهای دیدنی نزدیک گهواره دید
بنای تاریخی گهواره دید، در نزدیکی جاذبه‌های تاریخی و تفریحی زیادی قرار گرفته که در ادامه به معرفی این مکان‌ها می‌پردازیم.
پارک کوهپایه
اشاره کردیم که برای رسیدن به گهواره دید، باید از پله‌های ایجادشده در دامنه کوه چهل‌مقام استفاده کنید. این پله‌ها در پارکی که در دامنه کوه ساخته شده و با نام کوهپایه شناخته می‌شود، قرار دارند. این پارک را با غرفه‌های نارنجی‌رنگش می‌شناسند. اغلبِ این غرفه‌های کوچک برای فروش مواد غذایی و خوراکی هستند. فضای سبز گسترده در دامنه کوه، آبنمایی موزیکال در مرکز پارک، امکانات رفاهی و تفریحی مناسب، وسایل ورزشی و بازی برای کودکان و بزرگسالان، از امکانات این پارک مفرح هستند.
چاه مرتاض علی
2 کیلومتر دورتر از بنای تاریخی گهواره دید به دخمه‌ای برمی‌خورید که با عنوان چاه مرتاض علی شناخته می‌شود. در کنار این چاه، چند اطاق و دو آب‌انبار وجود دارد و معروف است که روزگاری محل زندگی و عبادت درویشی به نام مرتاض علی‌شاه بوده است. ایوان‌های این بنا با طاق‌های کوتاه ساخته شده و بر روی کاشی‌کاری‌هایش، آیات قرآن و احادیث نوشته شده است. روبه‌روی ایوان‌ها به چاه برمی‌خوریم که می‌توان با چند پله به درون آن راه پیدا کرد.
بعد از گذر از 15 پله و یک راهرو، فضایی را می‌بینید که یک سنگ یادبود در وسط آن نصب شده است. بر روی این سنگ یادبود نقش یک شمع دیده می‌شود که درون آن عبارت «یا هو، ای تو را با هر دلی راز دگر» نوشته شده است. بر بالای این شمع نیز نوشته دیگری به این مضمون به چشم می‌خورد:
حضرت مرتاض علی شاه که در قرن دوم هجری دراین مکان به وصال معشوق رسید.
در زیر این جمله نیز غزل «گلعذاری ز گلستان جهان ما را بس» از حافظ به نگارش در آمده است.
به لحاظ معماری، این مکان در مقایسه با دیگر جاذبه‌های تاریخی شیراز حرف زیادی برای گفتن ندارد. با این وجود از قدیم‌الایام جایگاه خاصی در فرهنگ بومی شیراز داشته و مقدس شمرده می‌شود. در باورهای مردم، اگر شخصی چهل شب جمعه یا شنبه را در این مکان چله بگیرد و به عبادت مشغول شود، بعد از هفته چهلم به آرزوی خود می‌رسد.
شواهد تاریخی نشان می‌دهد که این مکان در گذشته‌های دور، آتشکده‌ای ساسانی بوده است. مصالح به‌کاررفته در سازه و نوع معماری بنا، گواهی بر این فرضیه هستند. به عقیده عده‌ای دیگر، این بنا، مهرابه (پرستش‌گاه مهرپرستان) بوده است.
تنگ الله اکبر
شمالی‌ترین نقطه شیراز که می‌توان از آنجا نمای کلی شهر را از نظر گذراند، تنگ الله اکبر نام دارد. این منطقه دره‌ایی طبیعی‌ست که در طول زمان عریض شده و بین کوه‌های شمال شرق شیراز قرار گرفته است. تنگه الله اکبر تنها راه ورود به شیراز از شمال شهر است و به همین دلیل دروازه قرآن را در این مسیر ساخته‌اند. دلیل نام‌گذاری این دره نیز روایت جالبی دارد. گفته می‌شود در گذشته افرادی که به جلگه شیراز می‌رسیدند، با دیدن منظره بدیع و فرح‌بخش شهر ناخودآگاه ذکر الله اکبر را به زبان می‌آوردند.
جاهای دیدنی معروف در نزدیکی گنبد عضد
- دروازه قرآن
- حافظیه شیراز
- باغ و موزه هفت‌تنان شیراز
- باغ دلگشا شیراز
- آرامگاه سعدی
- شهربازی لونا پارک شیراز
عکس گهواره دید شیراز
