از کوچکترین موزه ایران چه می‌دانید؟

ایران نزدیک به ۶۰۰ موزه دارد که حدود ۵۰ مورد آن در استان اصفهان واقع شده است. هرکدام از این موزه‌ها خصوصیات و ویژگی‌های مخصوص به خود را دارند. «کوچک‌ترین موزه ایران» هم، که عصارخانه شاهی (Asaar Khane Shahi) نام دارد، در این استان بنا شده‌ است. مساحت این موزه تنها ۳۸۰ متر مربع است. به همین دلیل از آن به عنوان کوچک‌ترین موزه ایران یاد می‌شود. در این مقاله یومگ شما را با این موزه شگفت‌آور که از جاذبه‌های گردشگری شهر اصفهان به‌شمار می‌آید، بیش‌تر آشنا می‌کند.

آنچه در ادامه از کوچکترین موزه ایران می‌خوانید:

• معرفی کوچک‌ترین موزه ایران؟
• اهدا نشان جهانی ایکوم به کوچک‌ترین موزه ایران
• تاریخچه کوچکترین موزه ایران
• معماری بنای موزه
• جدیدترین بخش موزه (کافه عصار)
• نزدیک‌ترین جاذبه‌های گردشگری به عصارخانه شاهی
• چرا کوچک‌ترین موزه ایران، هنوز ناشناخته است؟
• مسیر دسترسی، ساعات بازدید و راه‌های ارتباطی؟

معرفی کوچک‌ترین موزه ایران

در روزگاران قدیم مکان‌هایی در ایران وجود داشتند که عملکرد آنها شبیه به کارخانه‌های روغن‌کشی امروزی بود. این اماکن عصارخانه نام داشتند. عصاری در واقع کشیدن عصاره دانه‌های روغنی است. در عصارخانه شاهی روغن دانه‌هایی مثل: برزک،‌ کنجد، خشخاش، پنبه و آفتابگردان را می‌گرفتند و از آن برای تهیه غذا، تولید صابون و روشنایی خانه‌ها و اماکن دیگر استفاده می‌کردند.
تا سال ۱۳۴۰ نیروی محرکه عصارخانه شاهی برای تولید روغن، حیوانات ۴ پا مثل: الاغ و شتر بوده است. از سال ۱۳۴۰تا ۱۳۴۹ از موتور برق به‌ جای حیوان، برای حرکت دادن سنگ‌های آسیاب و عصاره‌گیری استفاده می‌شد. بعد از آن با پیشرفت تکنولوژی و راه‌اندازی کارخانه‌های روغن‌‌گیری، متاسفانه عصارخانه شاهی به مدت ۳۰ سال تعطیل شد. تا اینکه در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان نوسازی و به‌سازی شهرداری اصفهان خریداری و مرمت شد.
بعد از مرمت، این بنای شگفت‌انگیز به موزه‌ای تبدیل شد تا آثار به‌ جامانده از روند عصاره‌گیری در ایران قدیم برای نسل‌های پی‌درپی محفوظ بماند. می‌توان گفت اولین آثار و تجهیزات تولید روغن در کوچک‌ترین موزه ایران قابل مشاهده است.

اهدا نشان جهانی ایکوم به کوچک‌ترین موزه ایران

در سال ۲۰۱۷ میلادی، نشان جهانی ایکوم (کمیته ملی موزه‌های ایران- International Council of Museums) به عنوان برترین موزه کوچک کشور، به عصارخانه شاهی اهدا شد. ناگفته نماند که موزه عصار‌خانه شاهی اصفهان، بر اساس شاخص‌های آموزش، پژوهش، حفظ و بقا و تعمیر و نگهداری بررسی و تایید شده‌است. در بازدید از کوچک‌ترین موزه ایران، گویی که زمان در همان سال‌هایی که عصار‌خانه شاهی رونق داشت متوقف شده‌ است. مجسمه‌هایی که شبیه مردمان قدیم با ظرافت و دقت ساخته شده‌اند و هرکدام مشغول به انجام مسئولیت خود هستند؛ گواه بر به‌سازی تخصصی و حرفه‌ای این بنا است.
در داخل موزه نام و کاربرد تمامی ابزار و وسایل موجود به‌صورت مکتوب قید شده‌است. در صورت تمایل می‌توانید از راهنمایان موزه هم، برای همراهی و کسب اطلاعات بیشتر کمک بخواهید.

تاریخچه کوچکترین موزه ایران

کوچک‌ترین موزه ایران متعلق به دوران صفوی است. این بنا در سال ۱۰۲۱ هجری قمری به دستور شاه عباس اول در میدان نقش جهان اصفهان ساخته شده است. همان‌طور که گفته شد در گذشته برای تامین روشنایی منازل و اماکن دیگر از روغنی که در عصارخانه‌ها به دست می‌آمد استفاده می‌شد. بنابراین شاه عباس صفوی ۴ عصارخانه در میدان نقش جهان برپا کرد. درآمد عصارخانه‌ شاهی صرف مخارج مساجد می‌شد. از این رو در دوران صفوی شغل عصاری جایگاه مقدس و والایی در بین مردم داشت.

معماری بنای موزه

همان‌طور که اشاره کردیم، مساحت کوچک‌ترین موزه ایران ۳۸۰ متر است. اما، در گذشته این بنا نزدیک به ۱۸۰۰ متر مربع وسعت داشته و در گذر زمان با افزایش جمعیت رفته‌رفته از متراژ اصلی آن کم شده‌است. در موزه عصارخانه شاهی بخش‌هایی مثل: شترخوان (محل نگه‌داری از شتر‌ها )،‌ بار‌انداز (محل تخلیه و نگه‌داری دانه‌ها) و پیشخوان (ورودی) که در بنای اصلی وجود داشته، حذف و تخریب شده‌اند.
ساختمان فعلی دارای یک طبقه با سقفی به بلندی ۱۱ متر است که تنها گرم‌خانه و تیر‌خانه (محل روغن‌گیری) را درخود جای داده است. در مسیر ورود به موزه باید از پله‌ها پایین بروید و وارد زیرزمین شوید. جایی که وسایلی مانند: سنگ، بشکه و ... که برای استخراج روغن بکار می‌رفته، توجه‌تان را جلب خواهد کرد. طراحی و معماری برترین موزه کوچک ایران، بسیار ماهرانه و استادانه است. سقف‌های بلند و گنبدی شکل آن به خنک‌سازی محیط کمک فراوانی کرده و مطلوب‌ترین هوا را برای سالم نگه‌داشتن روغن‌ها فراهم ‌آورده ‌است. نورگیر‌های سقف هم مسئولیت تامین روشنایی عصار‌خانه را به عهده داشته‌اند.

جدیدترین بخش موزه، کافه عصار

عصارخانه شاهی با این‌که کوچک‌ترین موزه ایران است، آنقدر زوایای مختلف و نکات درخور توجه دارد که، ممکن است شما را وادار کند چند ساعتی را به بازدید و گشت‌وگذار سپری کنید. بعد از یک بازدید فوق‌العاده کمتر کسی به یک فنجان چای داغ یا یک نوشیدنی خنک، نه می‌گوید! به همین منظور در سال جاری، کافه عصار به مجموعه موزه عصارخانه شاهی اضافه شده‌است.

نزدیک‌ترین جاذبه‌های گردشگری به عصارخانه شاهی

اماکن جذاب و دیدنی زیادی در اطراف این بنای تاریخی قرار دارند که شماری از آن‌ها به لحاظ قدمت، هم‌دوره‌های آن به شمار می‌آیند. از جمله ابنیه معروف: میدان نقش جهان، مسجد شیخ لطف‌الله، مسجد امام و بازار قیصریه را می‎توان نام برد. هم‌چنین می‌توانید درکافه گالری قیصریه یا کافه حاج میرزا که در نزدیکی این بنا قرار دارند و خود دارای معماری و دکوراسیونی تاریخی و فوق‌العاده منحصر‌به ‌فرد هستند، خستگی خود را در کنید.

چرا کوچک‌ترین موزه ایران، هنوز ناشناخته است؟

سوالی که شاید همین حالا برای شما به‌وجود آمده باشد این است که، چرا چنین بنا و اثر منحصربفردی تا این حد، نه تنها در بین هموطنان‌مان، بلکه در بین اصفهانی‌های عزیز هم ناشناخته مانده است؟ ساده‌ترین جواب این است که کوچک‌ترین موزه ایران در زیر سایه‌ی آثار شناخته‌شده‌تر میدان نقش جهان قرار دارد. به همین دلیل کمتر کسی توجه درخور به این بنا داشته است. البته شهرداری اصفهان در دو سال گذشته، اقدامات قابل‌توجهی را برای مطرح نمودن کوچک‌ترین موزه ایران انجام داده است. بدون‌شک این معرفی به‌جا منجر به لذت بردن افراد بیشتری از آن شده است.این مکان، یعنی خود عصارخانه و موزه‌ی آن، قبل از این بازه تبدیل به مکانی نسبتا متروکه شده بود که به گفته خانواده عصارزادگان، از دلایل اصلی کاهش شهرت این بنا است.

مسیر دسترسی، ساعات بازدید و بهای بلیط

مسیر دسترسی:

این موزه و عصارخانه مرتبط با آن، در استان اصفهان، شهر تاریخی اصفهان، میدان نقش‌جهان، کنار ورودی بازار قیصریه یا بازار عطارها، ورودی سرای مخلص قرار دارد.

ساعات بازدید:

ساعات بازدید از این مجموعه روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۸:۳۰ صبح الی ۱۳:۳۰و ۱۴:۳۰ الی ۲۰:۳۰ است. کوچکترین موزه ایران در روزهای پنج‌شنبه معمولا یک ساعت زودتر تعطیل می‌شود.

حرف آخر

موزه‌ها کانون سواد فرهنگی هستند. ما با بازدید از کوچک‌ترین موزه ایران، با زندگی پیشینیان و روند کسب‌وکارشان برای تولید یکی از مهم‌ترین مایحتاج آن‌ دوران، ارتباط برقرار می‌کنیم. یادمان باشد که بازدید از موزه آداب‌ورسوم خاص خودش را دارد با رعایت چند نکته ساده، لذت این تفریح علمی و تاریخی را برای خودمان و دیگران دو چندان کنیم. در محیط موزه ساکت باشیم، مانع بازدید سایر بازدیدکنندگان نشویم، تماس تلفنی برقرار نکنیم و ارسال عکس جدید در اینستاگرام را به زمان دیگری موکول کنیم!