مسجد ایاصوفیه استانبول؛ راوی هزارو500سال تاریخ پرتلاطم!

مسجد ایاصوفیه استانبول (Hagia Sophia)، بنایی هزارو500ساله است که از دل فرازونشیب‌های فراوان، جان سالم به‌در برده و به یکی از شاخص‌ترین و تماشایی‌ترین جاذبه‌های استانبول تبدیل شده‌است. معماری باشکوه و هنرمندانه مسجد و قصه‌های شنیدنی‌اش، هرسال بیش از 3میلیون توریست‌ را به دیدار ایاصوفیه می‌کشاند. راهنمای کامل بازدید از این بنا را در مقاله حاضر بخوانید.

مسجد ایاصوفیه استانبول کجاست؟

📌 آدرس مسجد ایاصوفیه در استانبول: محله سلطان احمد، میدان ایاصوفیه

چگونه به مسجد ایاصوفیه استانبول برویم؟

مسجد ایاصوفیه، از جاهای دیدنی قسمت اروپایی استانبول به‌شمار می‌رود. راهنمای رسیدن به این یادگار تاریخی باشکوه را در ادامه ببینید.

• مسیر مترو مسجد ایاصوفیه استانبول: نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به مسجد ایاصوفیه، ایستگاه «سلطان احمد» در خط M2 است که حدود هفت دقیقه پیاده‌ تا مسجد فاصله دارد.
• مسیر تراموا مسجد ایاصوفیه: نزدیک‌ترین ایستگاه تراموا به مسجد ایاصوفیه، ایستگاه «سلطان احمد» در خط تراموا T1 است.
• مسیر مسجد ایاصوفیه از میدان تکسیم: فاصله مسجد ایاصوفیه تا میدان تکسیم، تقریبا شش کیلومتر است. اتوبوس، مترو و تاکسی از میدان به ایاصوفیه دردسترس است.

✈️ بلیط هواپیما استانبول ✈️

مسجد ایاصوفیه در یک نگاه

پیش از ملاقات با مسجد ایاصوفیه، شاهکار خیره‌کننده معماری ترکیه، نگاهی کلی به مشخصات این مسجد می‌اندازیم تا ببینیم چه چیزی درانتظارمان است.

ساعت کار مسجد ایاصوفیه استانبول	هر روز از 09:00 تا 19:30 (به‌جز زمان برگزاری نماز)
قیمت بلیط مسجد ایاصوفیه 2025	27 دلار
بهترین زمان بازدید از مسجد ایاصوفیه استانبول	ساعات اولیه صبح
شماره تلفن مسجد ایاصوفیه	902125221750+
مدت زمان لازم برای بازدید از ایاصوفیه	45 تا 60 دقیقه
وجه تسمیه ایاصوفیه	Hagia Sophia به‌معنی «حکمت مقدس» است که اشاره دارد به دومین شخص از تثلیث یعنی عیسی (ع)

🎥 بازدید مجازی از مسجد ایاصوفیه 🎥

داخل مسجد ایاصوفیه استانبول چه خبر است؟

حالا ما این‌جاییم؛ داخل مسجد ایاصوفیه شهر استانبول ترکیه و می‌خواهیم قدم‌به‌قدم به بخش‌های مختلفش سر بزنیم تا به راز جذابیت و محبوبیتش پی ببریم.

• گنبد مرکزی: گنبد ایاصوفیه، شاهکار معماری بیزانس، 31متر قطر و 55متر ارتفاع دارد و بر روی چهار پایه غول‌پیکر ازجنس سنگ خارا قرار گرفته‌است. 40 پنجره دورتادور گنبد، نور طبیعی را به داخل مسجد می‌کشانند.
• لژ سلطان: در طبقه دوم مسجد، سکوی مرتفع و زیبایی تعبیه‌ شده‌ که جایگاه اختصاصی سلطان بوده‌است برای تماشا و اشراف به مراسمات مذهبی.
• ستون آرزوها: در ضلع شمالی مسجد، ستونی قرار دارد که به‌اعتقاد مردم محلی قدرت برآورده کردن آرزوها و شفای بیماری‌ها دارد. بازدیدکنندگان انگشت شستشان را درون حفره ستون فرو می‌برند تا به خواسته‌شان برسند.
• محراب: محراب مسجد ایاصوفیه، طاقچه‌ای پرآذین است با تزیینات طلاکوب که ترکیبی از عناصر بیزانسی و اسلامی را در معماری پرزرق‌وبرقش مشاهده می‌کنید.
• منبر: در سمت راست محراب مسجد، منبر مرتفعی از جنس سنگ مرمر قرار گرفته‌است که حکاکی‌های چشم‌گیری دارد و قدمتش به قرن شانزدهم میلادی می‌رسد.
• موزاییک Deesis: در گالری جنوبی مسجد، موزاییک نقاشی‌شده‌ای قرار دارد که از قرن سیزدهم به‌جا مانده‌است. این تنها نقاشی ناتمام ایاصوفیه، درواقع تجسم صحنه آخر داوری کتاب مقدس است.

تاریخچه مسجد ایاصوفیه استانبول

بنای امروزی مسجد ایاصوفیه استانبول، بین سال‌های 532 تا 537 ساخته شده‌‌است. البته بنای اصلی مسجد خیلی پیش‌تر از این تاریخ احداث شده‌بود اما دوبار به‌طور کامل نابود شد؛ یک‌دفعه در سال 325 و بار دیگر در سال 532. درنهایت مسجد برای سومین‌بار ساخته شد و به عصر ما رسید.

🔸ایاصوفیه استانبول، در قرن ششم به‌فرمان امپراتور بیزانس، «ژوستینیان اول» به‌عنوان کلیسای جامع در قسطنطنیه ساخته شد و هزارسال در نقش کلیسای جامع باقی ماند.

🔸در قرن پانزدهم -وقتی قسطنطنیه به‌دست امپراطور عثمانی فتح شد- ایاصوفیه که تا آن زمان کلیسا بود، با بازسازی‌هایی ازجمله اضافه کردن مناره و منبر و حذف آثار هنری مسیحیت به مسجد تبدیل شد و به‌مدت 500 سال مسجد باقی ماند.

🔸سال 1935، دولت ترکیه به‌ریاست «مصطفی‌کمال آتاتورک»، تصمیم گرفت مسجد ایاصوفیه را به موزه تبدیل کند. بار دیگر تغییراتی در معماری ایاصوفیه ایجاد شد؛ فرش‌ها جمع و موزاییک‌ها حذف شدند و کف مرمرین مسجد بعد از قرن‌ها دیده شد. ایاصوفیه تا سال 2020، موزه ماند.

🔸سال 2020، ایاصوفیه بار دیگر دستخوش تغییر شد. رییس‌جمهور وقت ترکیه، «رجب طیب اردوغان» اعلام کرد که کاربری ایاصوفیه باید دوباره به مسجد تغییر پیدا کند.

معماری مسجد ایاصوفیه استانبول

پیش‌تر اشاره کردیم که پررنگ‌ترین نکته درباره مسجد ایاصوفیه در استانبول ترکیه، معماری آن است. حالا می‌خواهیم ببینیم دقیقا چه چیزی در ساختار این مسجد 6هزارمتری هست که منحصربه‌فردش کرده‌است.

🔸مصالح: «ژوستینیان اول» که ایاصوفیه را به‌عنوان کلیسا بنا کرد، دلش می‌خواست سازه بنا به‌نوعی نمایانگر تمام امپراطوری بیزانس باشد. به‌همین دلیل، دستور داد مصالح کلیسا را از سرتاسر قلمرو تحت فرمانش فراهم کنند؛ سنگ مرمر از آناتولی، آجرها از شمال آفریقا و… .

🔸پلان: پلان ایاصوفیه، تقریبا مربع‌شکل است. سه راهرو دارد که با تعدادی ستون‌ از یکدیگر جدا شده‌اند و هرکدامشان گالری موزاییک درخشانی دارند. قسمت بالایی گالری‌ها، 40 پنجره تعبیه شده‌است که تصور شناور بودن سقف روی هوا را القا می‌کند.

🔸گنبد: بالاتر، در بازدیدمان از محوطه داخلی مسجد، به گنبد مرکزی برخوردیم. ایاصوفیه، سه گنبد دارد؛ یک گنبد بزرگ در شبستان اصلی و دو نیم‌گنبد در ورودی و محراب. گنبد اصلی مسجد که به چهار ستون عظیم تکیه داده، بعد از کلیسای «سنت پیتر» رم، دومین گنبد آویزان بزرگ جهان است.

🔸ستون‌ها: ایاصوفیه 140 ستون دارد که از نقاط مختلف جهان آورده شده‌اند. مثلا ستون‌های ارغوانی‌رنگ مسجد -نماد اشرافیت امپراتوری بیزانس- از مصر آمده‌اند، ستون‌های سبزرنگ متعلق به معبد آرتمیس افه‌سوس هستند و… . روی سرستون‌ها، برگ‌ درختان خرما و آکانتوس حک شده‌است و مزین به پرتره‌هایی از امپراتور هستند.

نکات مهم در بازدید از مسجد ایاصوفیه

بازدید از مسجد ایاصوفیه در استانبول ترکیه، مثل اغلب بناهای مذهبی، قواعدی دارد که پیش از ورود باید از آن‌ها مطلع باشید.

• هنگام ورود به مسجد، باید کفش‌هایتان را دربیاورید.
• عرف پوششی ایاصوفیه، لباسی‌ست که شانه‌ها و زانوها را بپوشاند. برای زنان، داشتن حجاب سر الزامی‌ست.
• سروصدا کردن در محیط مسجد جایز نیست.
• از بردن مواد خوراکی به داخل ایاصوفیه پرهیز کنید.
• برای ورود به ایاصوفیه باید از بررسی امنیتی عبور کنید. برای صرفه‌جویی در زمان، از حمل کیف‌های بزرگ و وسایل تیز خودداری کنید.

واقعیت‌های جالب درباره مسجد ایاصوفیه استانبول

از عجایب مسجد ایاصوفیه استانبول همین بس که درطول عمر پرفرازونشیبش کاربری‌های مختلفی به خود گرفته‌است؛ کلیسای جامع ارتدکس شرقی، کلیسای جامع کاتولیک رومی، مسجد و موزه اما این تنها نکته جالب درباره ایاصوفیه نیست.

🔸ایاصوفیه، در مدت 5سال و 10 ماه و چهار روز ساخته شد؛ یک رکورد عجیب‌وغریب در زمانه‌ای که خبری از ابزارآلات پیشرفته و ماشین نبود. گفته می‌شود این پروژه عظیم را 10هزار کارگر با هدایت 100 استاد ناظر عملیاتی کردند.

🔸فضای داخلی ایاصوفیه با سنگ مرمرهایی پوشیده شده‌است که بعضی‌هایشان چنان نادرند که الان دیگر در هیچ‌کجای جهان یافت نمی‌شوند.

🔸دو سنگ مرمر مکعب‌شکل در ایاصوفیه وجود دارد که منشأ و کاربریشان رازآمیز است. بعضی از نظریات می‌گویند این سنگ‌ها چشمه‌ای بوده‌اند که عبادت‌کنندگان از آن‌ها می‌نوشیده‌اند اما هیچ سندی در این‌باره وجود ندارد.

🔸پیش‌تر گفتیم که ایاصوفیه هنگام تبدیل به مسجد، دستخوش تغییراتی شد. نکته جالب این‌که در زمان فرمانروایی سلطان محمد دوم، حاکم دستور داد که نقاشی‌های دیوارها به‌جای نابود شدن با گچ پوشانده شوند. در دوره‌های بعدی، این گچ‌ها زدوده و آثار هنری پنهان‌شده، نمایان شدند.

جاهای دیدنی نزدیک مسجد ایاصوفیه استانبول

بعد از ملاقات با مسجد دیدنی ایاصوفیه، اگر هنوز حوصله و فرصت خوش‌گذرانی داشتید، در همان حوالی سری بزنید به:

• کاخ توپکاپی: یک قصر باشکوه عثمانی است که به موزه تغییر کاربری داده‌است. حرمسرا، گنجینه امپراطوری، کتابخانه سلطان احمد، اسلحه‌خانه و کلیسا از بخش‌های دیدنی این کاخ‌موزه هستند.
• 📌 فاصله از مسجد ایاصوفیه: 75 متر
• پارک گلخانه: باغی سلطنتی‌ست که از زمان امپراطوری عثمانی به‌جا مانده‌است. در پارک «Gülhane» می‌توانید به دیدار ستون تاریخی «گات‌‎ها» بروید و از جشنواره لاله‌ها (در بازه زمانی مارس تا آوریل) بازدید کنید.
• 📌 فاصله از مسجد ایاصوفیه: 240 متر
• موزه باستان‌شناسی استانبول: این موزه، گنجینه‌ای از آثار ایران، مصر، چین و… را در سه بخش باستان‌شناسی، شرق باستان و هنر اسلامی به‌نمایش می‌گذارد.
• 📌 فاصله از مسجد ایاصوفیه: 250 متر
• آب‌ انبار باسیلیکا: یک مخزن آب زیرزمینی است که در قرن ششم برای تأمین آب شهر در مواقع بحرانی مثل محاصره، خشکسالی و… ساخته شده‌است.
• 📌فاصله از مسجد ایاصوفیه: 1.5کیلومتر

سخن آخر

مسجد ایاصوفیه استانبول، از محبوب‌ترین جاذبه‌های تاریخی این شهر است که اهمیت فرهنگی-میراثی‌اش از یک‌سو و معماری‌ هنرمندانه‌اش از سوی دیگر، سالانه میلیون‌ها گردشگر را به خود می‌خواند. در مقاله حاضر، همه چیز درباره مسجد ایاصوفیه از اطلاعات بازدید تا تاریخچه و معماری را توضیح داده‌ایم.

منابع: www.masterclass.com، www.hagiasophiatickets.com

سوالات متداول

مسجد ایاصوفیه در کدام قسمت استانبول واقع شده است؟

مسجد ایاصوفیه در بخش اروپایی استانبول، محله «سلطان احمد» واقع شده‌است.

تفاوت مسجد سلطان احمد و ایاصوفیه چیست؟

سلطان احمد و ایاصوفیه، دو مسجد شاخص استانبول با معماری مشابه هستند. بارزترین تفاوت این دو در آن است که سلطان احمد از همان ابتدا با کاربری مسجد ساخته شد و نماد فرهنگ اسلامی است. ایاصوفیه اما در ابتدا کلیسا بود، بعدا به مسجد تبدیل شد و نماد مسیحیت است.

برای ورود به مسجد ایاصوفیه باید چه مواردی را رعایت کنیم؟

پوشاندن زانوها و شانه‌ها، داشتن حجاب سر برای زنان و درآوردن کفش‌ها از الزامات ورود به مسجد ایاصوفیه استانبول است.