شهر گور؛ نگین بی‌بدیل تاریخ در قلب فارس

در دل استان فارس و در شهرستان فیروزآباد، گوهری باستانی نهفته است که هر بیننده‌ای را مسحور خود می‌کند: «شهر گور» که نام دیگر آن «اردشیر خوره» است. همچنین بومی‌های این منطقه آن را با نام شهر گرد ایران نیز می‌شناسند. این یادگار دوران کهن، نه‌فقط یک اثر تاریخی، بلکه نمادی از نبوغ معماری و شکوه گذشته‌ ایران‌زمین است. شهر گور که ریشه‌هایش به دوران پیش از تاریخ باستان و پیش از طلوع ساسانیان می‌رسد، روایت‌گر فصلی مهم از کتاب پرفراز و نشیب تاریخ این سرزمین است. این شهر باشکوه، با ثبت ملی در تاریخ 24 شهریور سال 1310، جایگاهی ویژه در میان مهم‌ترین جاذبه‌های دیدنی استان فارس یافته است.

شهر گور کجاست؟

شاید بپرسید شهر گور در کجای جغرافیای ایران نفس می‌کشد؟ این شهر افسانه‌ای، در پنج کیلومتری غرب فیروزآباد، در گستره سبز استان فارس قرار دارد. این شهر به‌دستور اردشیر بابکان در اوایل قرن سوم هجری قمری ساخته شد. به همین دلیل آن را به شهر اردشیر خوره نیز می‌نامند. برای بازدید از این مجموعه تاریخی می‌توانید با بلیط هواپیما تهران به شیراز به استان فارس سفر کنید و سپس در یک سفر جاده‌ای 75 دقیقه‌ای به شهر گور برسید.

بهترین زمان بازدید از شهر گور

استان فارس به‌ویژه مناطق نزدیک به استان‌های جنوبی، تابستان‌های پرحرارتی را تجربه می‌کنند که گرمای طاقت‌فرسای آفتاب، گواه این ادعاست. با توجه به نبود امکانات رفاهی و سایبانی برای پناه جستن از تابش خورشید در محوطه‌ شهر گور، توصیه می‌شود از سفر به این منطقه در فصل تابستان پرهیز کنید. بهترین زمان برای دیدار با شهر اردشیر خوره، واپسین روزهای زمستان و آغاز دل‌انگیز بهار است. در این ایام، هوا هنوز طراوت خود را حفظ کرده و آفتاب، با تمام توان نمی‌تابد؛ همین لطافت هوا، این دوره را به شلوغ‌ترین زمان برای بازدید از شهر تبدیل می‌کند.

مسیر دسترسی به شهر گور

برای رفتن به قلب شهر باستانی گور، باید رهسپار استان فارس شوید و مقصد را شهر فیروزآباد قرار دهید. فیروزآباد در فاصله‌ 100 کیلومتری از شیراز و 200 کیلومتری از بندر سیراف جای گرفته و با بلیط اتوبوس شیراز می‌توانید به شهر گور بروید. شهر تاریخی گور، با ابهت و عظمت خود، در بخش غربی فیروزآباد و در آغاز جاده‌ فراشبند قرار دارد. هنگامی که به ورودی شهر فیروزآباد رسیدید، کافی است گام در بلوار پاسداران نهاده و در ضلع غربی میدان امام، وارد جاده‌ فراشبند شوید. در کنار بقعه‌ متبرک امامزاده، دروازه‌ ورود به شهر اردشیر خوره به روی شما باز خواهد شد.

معماری شهر گور

شهر گرد ایران، همچون تابلویی هنرمندانه است که بر پهنه‌ دایره‌ای به قطر تقریبی دو کیلومتر نقش بسته و از جمله جاهای دیدنی اطراف شیراز محسوب می‌شود. در مرکز این دایره‌ شکوهمند، مناری قد برافراشته که نقطه‌ کانونی و قلب تپنده‌ این شهر باستانی است. باستان‌شناسان، در این محوطه‌ تاریخی، بقایای 20 دیوار را کشف کرده‌اند که همگی از الگوی معماری شعاعی پیروی می‌کنند؛ گویی این دیوارها، همچون پره‌های چرخ، از مرکز دایره به اطراف گسترده شده‌اند و همگی در یک نقطه به هم می‌رسند.

در شهر اردشیر خوره، سه دیوار منحنی شکل وجود دارد که در روزگاران دور، شهر را به 61 منطقه‌ مجزا تقسیم می‌کرده‌اند. این تقسیم‌بندی هوشمندانه، نشان از برنامه‌ریزی دقیق و سازمان‌دهی بی‌نظیر شهرسازی در آن دوران دارد. برای حفاظت از شهر، دو سوی خندقی به عرض 35 متر، با دو حصار خشتی مستحکم پوشیده شده بود. عرض کلی این دیوارها و خندق، به حدود 50 متر می‌رسید و همچون سدی نفوذناپذیر، از شهر در برابر تهدیدات محافظت می‌کرد. بخش مرکزی شهر اردشیر خوره نیز، در دایره‌ای به قطر 400 متر و به‌صورت کاملاً یکپارچه ساخته شده و دیواری سترگ، دورتادور آن را احاطه کرده بود.

خیابان های شهر گور

در روزگار گذشته شهر گور، با طراحی هوشمندانه‌اش، به دو بخش مجزا تقسیم شده بود و تنها دو خیابان اصلی و متقاطع، ارتباط بین این دو بخش را برقرار می‌کردند. بناهای اصلی و باشکوه، در بخش مرکزی شهر قرار داشتند که بیشتر به درباریان و نزدیکان حکومتی اختصاص یافته بود. بخش‌های دورتر از مرکز نیز، محل سکونت سایر مردم و طبقات اجتماعی پایین‌تر بود.

در بخش شرقی شهر اردشیر خوره، گودال‌هایی نامنظم با دیوارهایی محافظ به چشم می‌خورند. کارشناسان باستان‌شناسی بر این باورند که این گودال‌ها، در گذشته‌های دور، به عنوان استخر مورد استفاده قرار می‌گرفتند و نقش مهمی در تامین آب شهر ایفا می‌کردند. در بخش جنوبی شهر گور نیز، نشانه‌هایی از خانه‌های کوچک به چشم می‌خورد که در آن‌ها، سفالینه‌هایی از دوران ساسانیان کشف شده است.

بخش‌های مختلف شهر گور

شهر اردشیر خوره، با بخش‌های متنوع و شگفت‌انگیزش، به یک مکان تاریخی بی‌نظیر تبدیل شده است. قدم گذاشتن در این بخش‌ها، گویی روح تاریخ را در وجودتان جاری می‌سازد. ساختار منظم و جذاب شهر از بالا، هر بیننده‌ای را به تحسین وامی‌دارد و این سوال را در ذهن ایجاد می‌کند که چگونه چنین دقتی در ساخت و معماری این شهر به کار رفته است. برای بازدید از شهر تاریخی گور و اقامت در شهر فیروزآباد، رزرو هتل جهانگردی فیروزآباد را پیشنهاد می‌کنیم.

منار میلو

منار شهر گرد ایران، یادگاری سترگ از دوران پادشاهی ساسانیان، همچون نگینی درخشان در قلب این شهر باستانی می‌درخشد. با گذشت قرن‌ها، این منار استوار، شاهد فراز و نشیب‌های بسیاری بوده و رازهای ناگفته‌ای را در دل خود پنهان کرده است. اگرچه امروزه تنها ۳۰ متر از ارتفاع این منار باقی مانده و هر ضلع آن به ۹ متر کاهش یافته، اما عظمت و شکوه آن همچنان پابرجاست. گویی گذر زمان، منار را به پیرمردی فرتوت تبدیل کرده که قامتش خمیده و استخوان‌هایش در هم فشرده شده‌اند.

در ساخت این منار باشکوه، از تکه‌های بزرگ سنگ، آهک و گچ استفاده شده تا استحکام و پایداری آن در برابر عوامل طبیعی تضمین شود. باستان‌شناسان بر این باورند که این منار، نمادی از قدرت و اقتدار پادشاهان ساسانی بوده و برای اهداف مختلفی همچون دیدبانی، امور نظامی و برگزاری مراسم آیینی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

برخی از کارشناسان معتقدند که طراحی پلان مدور شهر اردشیر خوره، با الهام از این برج پلکانی بی‌نظیر صورت گرفته است. منار میلو، به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی شهر گور، همواره مورد توجه باستان‌شناسان و گردشگران بوده و نقش مهمی در جذب بازدیدکنندگان به این منطقه ایفا می‌کند.

عمارت تخت‌نشین

در فاصله‌ای نه چندان دور از منار میلو، عمارت تخت‌نشین خودنمایی می‌کند. این بنای باستانی که در گذشته به عنوان آتشکده مورد استفاده قرار می‌گرفته، در دوره ساسانیان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و نمادی از الهه مقدس در دین زرتشت به شمار می‌رفته است. اگرچه بخش‌های زیادی از این عمارت در طول زمان تخریب شده‌اند، اما بقایای آن، نشان از عظمت و شکوهش در دوران اوج خود را دارد. باستان‌شناسان در بخش‌های شرقی عمارت، بقایایی از سنگ‌فرش و دروازه‌ای سنگی را کشف کرده‌اند که گواهی بر معماری بی‌نظیر و تزیینات باشکوه این بنا هستند.

رصدخانه شهر گور

در سال ۱۳۸۴، پروفسور دیتریش هوف، باستان‌شناس آلمانی، رصدخانه شهر گور را کشف کرد. این بنای دایره‌ای شکل که با استفاده از گل و خشت ساخته شده، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین رصدخانه‌های ایران شناخته می‌شود. این رصدخانه با قطر تقریبی ۵.۶۵ متر، نشان از پیشرفت و دانش بالای ایرانیان در زمینه علم نجوم در دوره ساسانیان دارد. بر روی دیوارهای این بنا، ۱۲ نشانه از ابزارهای رصد ستارگان و سکوهای نموداری به چشم می‌خورد که اطلاعات ارزشمندی را در اختیار محققان قرار می‌دهند. در صورتی که مایل هستید تا در شیراز اقامت داشته باشید، به صفحه رزرو هتل چمران شیراز در وب‌سایت یوتراوز مراجعه کنید.

نقش چهار شاهزاده

در نزدیکی منار میلو، نقش برجسته‌ای از چهار شاهزاده ساسانی خودنمایی می‌کند که توسط کارشناسان آلمانی کشف شده است. در این نقش، یک شاهزاده مرد، نوجوانی با بره‌ای در آغوشش و دو شاهزاده زن به تصویر کشیده شده‌اند. اگرچه این نقش در طول سال‌ها آسیب دیده، اما هنوز هم یکی از بانوان به طور کامل قابل مشاهده است. کارشناسان با بررسی نشانه‌های موجود، زمان حکاکی این نقش را به دوره پادشاهی اردشیر بابکان نسبت می‌دهند. از آنجایی که از اوایل حکومت ساسانیان هیچ نقش و تصویر دیگری وجود ندارد، این اثر از ارزش تاریخی بسیار بالایی برخوردار است.

دروازه‌های شهر

دروازه‌های شهر گور، با شباهت فراوان به دروازه‌ها و سردرهای تخت جمشید، نمادی از شکوه و عظمت معماری ساسانیان هستند. تنوع رنگی به کار رفته در تزیینات این دروازه‌ها، نشان از توجه و علاقه ساسانیان به استفاده از رنگ‌های مختلف در معماری بناها دارد. چهار دروازه این شهر تاریخی با نام‌های بهرام، مهر، اردشیر و هرمز، در جهات اصلی شمال، شرق، جنوب و غرب شهر قرار گرفته‌اند و نقش مهمی در کنترل رفت و آمد و حفاظت از شهر ایفا می‌کرده‌اند.

توصیه‌هایی برای بازدید از شهر گور

اگر قصد سفر به شیراز با خرید بلیط قطار و سپس بازدید از شهر گور را دارید، توصیه‌های زیر را هنگام بازدید از شهر باستانی گور به‌خاطر داشته باشید.

تجهیزات لازم

از آنجایی که شهر گرد ایران فاقد امکانات رفاهی است، حتماً خوراکی، آب آشامیدنی و در صورت نیاز، چادر مسافرتی به همراه داشته باشید.

زمان بازدید

شهر گور در تمامی روزهای سال برای بازدید عموم باز است، به جز روزهای تاسوعا و عاشورا، ۲۱ رمضان، رحلت پیامبر (ص)، شهادت امام جعفر صادق (ع) و ۱۴ و ۱۵ خرداد.

تهیه بلیط

برای ورود به شهر گرد ایران، باید بلیط تهیه کنید. بلیط‌ها را می‌توانید از گیشه‌های ورودی تهیه کنید. ساعت بازدید از شهر گور در نیمه اول سال از ۸ صبح تا ۸ شب و در نیمه دوم سال از ۸ صبح تا ۶ بعدازظهر است.

سخن آخر

شهر باستانی گور، گنجینه‌ای ارزشمند از فرهنگ، هنر و تمدن ایران است که قدم زدن در آن، مانند مرور صفحات تاریخ کهن کشورمان است. در دنیای مدرن امروز، حفظ این میراث ارزشمند وظیفه‌ای مهم است. با گردشگری مسئولانه و حمایت از جوامع محلی می‌توانیم در نگهداری آن نقش داشته باشیم. وب‌سایت‌هایی مانند یوتراوز با ارائه خدمات متنوع، اطلاعات جامع و امکان رزرو آنلاین، سفر به این مناطق را آسان‌تر کرده‌اند. با سفر به شهر گور، تجربه‌ای به‌یادماندنی خواهید داشت و با رازهای تاریخ ایران آشنا خواهید شد. کوله‌بارتان را ببندید و راهی این مقصد شگفت‌انگیز شوید؛ شهر گور منتظر شماست.

سوالات متداول