موزه باستان‌شناسی زنجان یا موزه مردان نمکی؟

در شهر زنجان موزه‌ای خواهید یافت به نام موزه باستان‌شناسی و مردان نمکی. موزه‌ای که در آن 3 بخش از تاریخ و تمدن ایران به شما نمایش داده خواهد شد، اما از نکات برجسته این موزه می‌توان به شش جسد که گویا متعلق به دوران هخامنشیان و ساسانیان است اشاره کرد. اجسادی با ریش سفید و هیکل نمکی که تماشای آن‌ها، همه را مات‌ومبهوت می‌کند. با یوتراوز همراه باشید تا با مردان نمکی زنجان بیشتر آشنا شوید.

در ادامه این مطلب خواهید خواند:

موزه باستان‌شناسی زنجان (موزه مردان نمکی) چگونه جایی است؟

موزه باستان‌شناسی زنجان در عمارت ذوالفقاری دریکی از محلات قدیمی شهر زنجان موسوم به محله «دالان آلتی» در ضلع شمالی سبزه‌میدان و مسجد واقع شده که در گذشته بخش‌های مختلفی را شامل می‌شده است. از این مجموعه در حال‌حاضر فقط عمارت بیرونی باقی‌مانده که به نام «عمارت محمود خان ذوالفقاری» معروف است. بنا به روایاتی، این خانه توسط سردار اسعدالدوله (پدر محمود خان) در اواخر حکومت قاجار بنا شده و پس از وی محمودخان در آن اقامت داشته است. بعد از انقلاب اسلامی، عمارت ذوالفقاری مدت‌ها در اختیار یکی از نهادهای انقلابی بود و تا زمان ثبت این بنا در فهرست آثار ملی کشور، به دلیل متروک‌ماندن و عدم مراقبت‌های لازم آسیب فراوانی دید.

 در سال 1379 میراث فرهنگی استان زنجان تصمیم به حفاظت و مرمت عمارت ذوالفقاری گرفت و در این راستا بنای مذکور در چندین مرحله مرمت و بازسازی شد. در سال 1386 مجموعه آثار به‌دست‌آمده از معدن نمک چهر آباد به این مکان انتقال یافت. در آخر، سال 1388 اولین موزه باستان‌شناسی استان زنجان در عمارت ذوالفقاری افتتاح شد. این بنا، ساختمان مسکونی و اداری حکمران زنجان بوده و از مجموعه بناهای اندرونی تاریخچه مردان نمکی داخل این موزه این‌چنین است. طبق نظرات باستان‌شناسان و مورخان این مردان نمکی به دوره طلایی تاریخ ایران یعنی هخامنشیان و ساسانیان تعلق دارند اما چگونه دو نفر از دو سلسله بافاصله زمانی متفاوت در کنار هم قرار داشتند هنوز بی‌جواب است. یکی از مردان نمکی که یک ساق پایش داخل چکمه چرمی است به همراهش یک عدد قلاب‌سنگ، یک شلوار کوتاه، سه قبضه چاقو، یک شیء از جنس نقره، یک عدد گردو، قطعه‌هایی از طناب چرمی، قطعه‌هایی از سفال، سنگ‌ساب و چند تکه پارچه نقش‌دار و مقداری قطعات خردشده استخوان دارد.
محققان طبق ظواهر امر که نشان می‌دهد، روی لباس‌های مرد نمکی جواهرات و زیورآلاتی وجود داشته او را از طبقه بزرگان و ثروتمندان و اشراف می‌دانند. البته با توجه به باقی آثار و اشیاء همراه او معتقدند که او یا از جنگ فرار کرده یا اینکه از محل زندگی خود در حال فرار بوده و به این غار برای استراحت آمده اما روزگار مجال استفاده از آن جواهرات و اشیاء را به او نداده و همان‌جا به خواب ابدی فرورفته است.
جسد نمکی دیگر هم متعلق به یک مرد میان‌سال است که حدود ۱۸۰ سانتی‌متر قد داشته و براثر ریزش سقف و دیواره‌های تونل جان خود را از دست ‌داده است. اشیاء کشف شده همراه این مرد شامل مقداری منسوجات، میخ‌های چوبی، تکه سبد و طناب‌های گیاهی است.

جسد سومین مرد نمکی به‌صورت تکه‌تکه و متلاشی‌شده کشف شده است. مجموعه‌ی این مرد چندتکه شامل بقایای استخوان‌های او و لباس‌ها است. کامل‌ترین و سالم‌ترین جسد از میان اجساد پیداشده به پسر جوان  ۱۶ ساله‌ای تعلق دارد با ۱۷۰ تا ۱۷۵ سانتی‌متر قد که در گوش‌هایش حلقه فلزی دارد، با موهایی کوتاه و خرمایی‌رنگ و یک چاقوی فلزی دسته استخوانی در غلافی از جنس چرم و دو کوزه کوچک سفالین. این مومیایی طبیعی بر تنش لباس کامل دارد که این لباس شامل یک شلوار، بالاپوش بلند و کفشی از جنس چرم است. از پنجمین مرد نمکی فقط یک سر باقی‌مانده و سایر قسمت‌های بدن زیر سنگ‌های بزرگ قرارگرفته و از بین رفته است.
طبق نظر محققان جمجمه ششمین مرد نمکی مربوط به دوره ساسانی است. در حال‌حاضر، به‌استثنای مومیایی نمکی شماره 1 که در موزه ملی کشور نگه‌داشته می‌شود، بقیه اجساد و اشیاء به‌دست ‌آمده از معدن چهرآباد در موزه ذوالفقاری زنجان نگهداری می‌شوند.

چگونه به موزه باستان‌شناسی زنجان (موزه مردان نمکی) برویم؟

برای رفتن به موزه مردان نمکی با وسیله نقلیه عمومی مانند اتوبوس یا تاکسی و خودرو شخصی باید خود را به نزدیک سبزه ‌میدان برسانید و بعد از آن در خیابان زینبیه به عمارت تاریخی ذوالفقاری بروید و از موزه مردان نمکی دیدن کنید.

چند نکته برای بازدید از موزه باستان‌شناسی زنجان (موزه مردان نمکی)

بهترین زمان سفر به زنجان اواخر بهار و اوایل تابستان است. ازآنجایی‌که زنجان شهری سردسیر است در فصول بهار و تابستان مسافر و طرفداران بیشتری را به خود جذب می‌کند. در پاییز و زمستان به دلیل ریزش‌های جوی فراوان و برف‌گیر بودن منطقه، سفر به زنجان کمی دشوار است. برای بازدید از این موزه زیبا بین 1 الی 2 ساعت باید وقت بگذارید. هزینه ورودی این جاذبه را می‌توانید در سایت اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان زنجان ببینید.

بعد از موزه باستان‌شناسی زنجان (موزه مردان نمکی) به کجا برویم؟

بازار سنتی زنجان: بازار زنجان که از دو بخش شرقی و غربی تشکیل‌شده است، طولانی‌ترین بازار ایران است و داخل آن ده‌ها شغل اعم از خدماتی و تولیدی را در 960 مغازه خواهید دید.
موزه مردم‌شناسی یا رختشوی‌خانه زنجان: این بنا که در مرکز بافت تاریخی شهر زنجان واقع شده، قبلا در محله‌ای پرجمعیت و شلوغ قرار داشت و محلی بود که زنان در آن رخت می‌شستند.
خانه توفیقی: این خانه محل سکونت مرحوم علی‌اکبر توفیقی، اولین شهردار زنجان بوده و مربوط به آخر دوران قاجار و شروع دوره پهلوی هست.
کاروانسرای دخان: این کاروان‌سرا که دارای بنایی دو ایوانه و متعلق به اواخر دوره قاجار است در حدود 150 سال قدمت دارد.

در موزه باستان‌شناسی زنجان (موزه مردان نمکی) از کجا عکس بگیریم؟

در این موزه از نمای بیرونی ساختمان که یک بنای قدیمی و مرمت‌شده است، می‌توانید عکسی کامل و زیبا بگیرید. عکاسی از سردر موزه نیز خالی از لطف نیست. داخل موزه هم که پا می‌گذارید از مردان نمکی و از وسایلی که از آن‌ها به‌جامانده می‌توانید عکاسی کنید.