مسجد جامع یزد کجاست؟

مسجد جامع یزد (به انگلیسی: Jame Mosque of Yazd) یا مسجد جامع کبیر یزد یکی از بنا‌های تاریخی است که جدا از اهمیتش به عنوان یک مکان مذهبی تاریخی، به واسطه سردر بزرگ و مناره‌های مرتفعی که دارد، یکی از نماد‌های مهم معماری اسلامی-ایرانی به شمار می‌رود. این شاهکار معماری در سال ۱۳۹۶ به عنوان میراث جهانی یونسکو هم به ثبت رسیده است.

در این مقاله از مجله گردشگری یوتراوز، قصد داریم شما را با این مسجد و تاریخ پر فراز و نشیبش بیشتر آشنا کنیم. با ما همراه باشید تا به یکی از زیباترین جاهای دیدنی یزد برویم. اگر تا کنون به یزد سفر نکرده‌اید یا در سفر‌های قبلی‌تان این مسجد زیبا را از قلم انداخته‌اید، با خرید بلیط هواپیما خود را به یک لذت تکرارنشدنی دعوت کنید.

آن‌چه در این مقاله درباره مسجد جامع یزد می‌خوانید:

• آدرس مسجد جامع یزد
• معرفی مسجد جامع یزد
• معماری مسجد جامع یزد
• چاه آب و قنات مسجد جامع یزد
• کتابخانه مسجد جامع یزد
• موزه گنجینه مسجد جامع یزد
• مکان‌های تاریخی نزدیک مسجد جامع یزد
• رزرو هتل در محدوده مسجد جامع یزد از یوتراوز

آدرس مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد در ضلع غربی خیابان امام خمینی در محله فهادان واقع شده است. فهادان یکی از قدیمی‌ترین محلات شهر یزد است که در قرن پنجم هجری ساخته شده است. این محله در مجاورت محله‌های بازار نو، شاه ابوالقاسم و کوشک نو قرار دارد و از شمال به خیابان فهادان، از جنوب به بازار نو و وقت‌الساعت، از غرب به شاه ابوالقاسم و کوشک نو و از شرق به خیابان امام خمینی مشرف است. 

پیداکردن مسجد جامع یزد، کار سختی نیست. به محض ورود به خیابان اصلی، مناره‌های بلند و حیرت‌انگیز آن توجه‌تان را به خود جلب می‌کند.

• آدرس: یزد، ضلع غربی خیابان امام خمینی
• ساعت بازدید: 7:00 صبح تا 8:00 شب

مسجد جامع یزد روی نقشه:

برای مسیریابی بهتر، می‌توانید موقعیت مکانی دقیق مسجد جامع یزد را روی نقشه زیر ببینید.

معرفی مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد در طول حدود ۱۰۰۰ سال و سه دوره ساخته شده است. ظاهرا پایه‌های اصلی مسجد در زمان ساسانیان بر روی یک آتشکده بنا شده و سپس بعد از اسلام در دوره ایلخانی و تیموری به صورت مسجد درآمده است. بنای گنبد متعلق به دوره ایلخانی و سر در رفیع مسجد متعلق به زمان شاهرخ و دوره تیموری است. بر اساس منابع تاریخی، بنای امروزی مسجد در محل سه مسجدی ساخته شده است که در گذشته در کنار هم واقع شده بودند. این سه مسجد عبارتند از: مسجد جامع عتیق، مسجد جامع قدیم یا ثانویه و مسجد جامع نو. در ادامه جزییات بیشتری درباره هریک از این مسجدها می‌خوانید:

• مسجد جامع عتیق
• مسجد جامع قدیم یا ثانویه
• مسجد جامع نو

مسجد جامع عتیق

اولین مسجد با عنوان مسجد جامع عتیق شناخته می‌شود که در اواخر قرن سوم هجری قمری (زمان حکومت عمرو لیث صفاری) طراحی و ساخته شد. بخشی از این مسجد در قرن پنجم هجری قمری مرمت شد و در کنار آن مناره‌ای هم ساختند که تا قرن‌ها پس از احداث پا برجا بود اما متاسفانه در حال حاضر بجز یک دیوار اثری از آن باقی نمانده است.

مسجد جامع قدیم یا ثانویه

در قرن پنجم هجری قمری، امیر وقت یزد، علاالدوله، دومین مسجد جامع با نام مسجد جامع قدیم را احداث کرد. بنای این مسجد تا سال ۱۲۰۳ هجری شمسی باقی بود ولی بخشی از آن در این زمان برای نوسازی و گسترش، تخریب شد.

مسجد جامع نو

در سال ۷۲۴ هجری قمری، پس از تخریب مسجد جامع قدیم، ساخت سومین مسجد (مسجد جامع نو) در پشت قبله مسجد جامع قدیم، توسط سید رکن الدین محمد قاضی آغاز شد.

 البته سید رکن‌‌الدین قبل از اتمام کار فوت کرد و ساختمان گنبد و ایوان ناتمام ماند. مسجد جامع نو سرانجام در سال ۷۳۲ هجری قمری، به دست شرف‌الدین علی یزدی تکمیل شد‌. این مسجد در سال ۱۳۲۴ هجری شمسی، به دلیل آسیب‌های زیادی که دیده بود، به همت حاج سید علی محمد وزیری مرمت شد. کاشی‌کاری ایوان مسجد نیز در سال ۷۷۷ و زمان امیر تیمور انجام شد.

معماری مسجد جامع یزد

پلان اصلی مسجد جامع یزد به تقلید از کعبه چهارگوش است.  این مسجد زیبا یکی از نمونه‌های معماری مسجد آذری است که نمونه‌هایی از این سبک را در بناهای هرات و بخارا نیز می‌توانید ببینید. روشنایی این مسجد به‌صورت غیرمستقیم از انعکاس نور گچ‌های سفید گنبد و دیوارها تامین می‌شود. در چهارگوشه مسجد نمادهای شیعی بسیاری وجود دارند که به نوعی شناسنامه مسجد محسوب می‌شوند؛ از جمله این نقوش و نماها می‌توان به ستاره 5پر (با مفاهیم پنج اصل دین، پنج تن آل عبا و پنج پیامبر اولوالعزم)، شمسه ۷۲پر و شمسه‌های ۱۲پر اشاره کرد. علاوه بر این نقوش و نماها بخش‌های مسجد هم از نظر اهمیت معماری قابل توجهند. این بخش‌ها عبارتند از: جلوخان سردر شرقی، سردر شرقی، دهلیز، صحن داخلی، ایوان اصلی، گنبدخانه، شبستان شرقی، محراب، شبستان غربی، شبستان شاهزاده و مناره‌ها.

• جلوخان سردر شرقی
• سردر شرقی
• دهلیز
• صحن داخلی
• ایوان اصلی
• گنبدخانه
• شبستان شرقی
• محراب
• شبستان غربی
• شبستان شاهزاده
• مناره‌ها

جلوخان سردر شرقی

وارد مسجدجامع یزد که بشوید، روبری سردر شرقی فضایی می‌بینید که به آن جلوخان می‌گویند. جلوخان به حوض هشت‌گوشش معروف است و البته به دو ستون مرمری که سطح مقطع بالای آ‌ن‌ها تا اندازه‌ای گود است و به نظر می‌رسد قبلا شمعدان بوده‌اند. روی بدنه این ستون‌ها نقوش حیوانی و گیاهی زیبایی وجود دارند که با ظرافت کنده‌کاری شده‌اند.

سردر شرقی

سردر مرتفع مسجد یکی از چشمگیرترین بخش‌های این بنا است که ارتفاع آن به ۲۴ متر می‌رسد! این سردر از دو سو با تعدادی طاق‌نما و دو مناره احاطه شده است. روی سردر القاب شاهرخ تیموری و میرزا جهانشاه قرار دارد. همچنین در هشتی ورودی شرقی، کتیبه‌ای متعلق به سال 765 هجری قمری قرار گرفته که متن وقف‌نامه مسجد روی آن نوشته شده است.

دهلیز

از سردر مسجد که بگذریم، وارد فضایی چهارگوش می‌شویم که دهلیز و کریاس نام دارند. دیوارهای این بخش مزین به کتیبه‌هایی از دستورات حکما در دوره‌های مختلف تاریخی است. روی سقف گنبدی دهلیز نیز اشکال هندسی با رنگ‌های چشمگیر کار شده است.

گنبدخانه

از حیاط مسجد جامع یزد که به گنبد نگاه کنید، رنگ لاجوردی اولین چیزی است که توجه‌تان را جلب می‌کند. این گنبد متشکل از دو پوسته‌ است و چهار گوشه در اطرافش قرار دارند. در فضای داخل سقف نیز نقش و نگار هندسی پرجزئیات و ظریقی وجود دارد که توصیه می‌کنیم از آن‌ها سرسری نگذرید و به دقت نگاه‌‍شان کنید.

صحن داخلی

صحن داخلی مسجد محل اقامه نماز است. محرابی با کاشی‌های آبی هم در این صحن وجود دارد که نام‌های الله، محمد، علی، حسن و حسین روی آن‌ها حک شده است. پیش‌تر دو قنات هم در این صحن وجود داشته که اکنون خشک شده‌اند.

ایوان اصلی

ایوان اصلی مسجد مستطیل شکل است. به محض اینکه پا به ایوان مستطیل شکل مسجد بگذارید دو ستون بزرگ می بینید که روی آنها با خط نسخ و کوفی خطاطی‌شده‌است.  به سقف ایوان هم اگر نگاهی بیندازید، اسامی خداوند را می‌بینید که به خط زیبای کوفی نوشته شده‌اند.

شبستان شرقی

شبستان شرقی در سال ۷۵۴ خورشیدی به دستور شاه یحیی مظفری ساخته شده است. محراب اصلی مسجد را می‌توانید در این شبستان ببینید.

محراب

محراب مسجد جامع یزد یکی از جذاب‌ترین بخش‌های آن محسوب می‌شود. در ساخت این محراب کاشی‌های معرق‌‌کاری‌شده با طرح‌هایی نظیر گل‌و‌بوته به کار رفته است. قسمت بالای محراب، گچ‌کاری و مقرنس شده است. اگر کمی جلوتر بروید نام معمار و تاریخ پایان کار را هم می‌توانید روی آن ببینید.

شبستان غربی

شبستان غربی نیز مانند ایوان اصلی مستطیلی است و موزه مسجد جامع یزد را در خود جا داده است. این شبستان که در زمان حکومت امیر غیاث ساخته شده است، پنجره‌های مشبک و کاشی‌کاری شده دارد و به غیاثیه نیز معروف است.

 شبستان شاهزاده

شبستان شاهزاده را به افتخار سازنده آن شاهزاده محمد ولی میرزا، نام‌گذاری کرده‌اند. وقتی وارد این شبستان می‌شوید 48 ستون می‌بینید که با کاشی‌های فیروزه‌ای پوشیده شده‌اند.

مناره‌ها

بی‌شک مناره‌های مسجد جامع یزد زیباترین بخش آن را تشکیل می‌دهند. یکی از مناره‌ها دارای یک راه‌پله و دیگری دو راه‌پله دارد. مناره‌های سردر به دست آقا جمال‌الدین محمد، وزیر عصر صفوی ساخته شده‌اند. بلندای این مناره‌ها و کاشی‌کاری‌هایی که در اوج مناره‌ها انجام شده، تعجبتان را بر می‌انگیزد. به خصوص که این مناره‌ها هرچه به سمت بالا رفته‌اند باریک‌تر شده‌اند اما از کیفیت کاشی‌کاری آن‌ها کاسته نشده است.

در مورد مناره‌های مسجد جامع یزد دو روایت غیرمستند هم وجود دارد؛ بنا به روایت اول استاد و شاگردی سردر مسجد را با هم می‌سازند و در پایان قرار می‌گذارند که مناره‌ها را بدون کمک و دخالت یکدیگر بسازند تا مشخص شود چه کسی معمار بهتری است. وقتی که کار ساخت مناره‌ها به اتمام می‌رسد، استاد از مناره‌ای که شاگردش ساخته بالا می‌رود و در کمال تعجب می‌بیند که مناره‌ او دو راه رفت و برگشت جداگانه دارد! آه از نهادش برمی‌آید و با غروری جریحه‌دار شده خودش را از بالای مناره پرت می‌کند پایین! شاگرد بینوا هم تحت تاثیر قرار می‌گیرد و عمل او را تکرار می‌کند! اینگونه است که هر دو می‌میرند و زیر شمعدان‌های مرمری ورودی مسجد دفن می‌شوند.

روایت دوم هم از این قرار است که گویا معمار اصلی در اثر بیماری فوت می‌کند و ساخت مناره سمت راست به معمار دیگری محول می‌شود. معمار جدید به دلیل پیشرفت‌های معماری مناره دوم را دو طرفه می‌سازد. با اینکه روایت دوم دوز دراماتیک کمتری نسبت به اولی دارد و بهتر با عقل جور درمی‌آید، اما باز هم یک افسانه محلی است که سندیتی ندارد.

چاه آب و قنات مسجد جامع یزد | طولانی‌ترین قنات جهان

احتمالا تا همینجا هم معماری زیبا و به خصوص مناره‌های بلند مسجد جامع هوش از سرتان پرانده است. اما راستش را بخواهید، هنوز جا برای شگفتی بیشتر وجود دارد؛ منظورمان قدیمی‌ترین و طولانی‌ترین قنات جهان است که از زیر مسجد جامع کبیر یزد می‌گذرد!

 این قنات «زارچ» نام دارد. طول آن به ۱۰۰ کیلومتر می‌رسد و تعداد چاه‌های آن ۲۱۱۵ حلقه است! قدمت قنات زارچ به 3 هزار سال پیش بازمی‌گردد که این هم در نوع خود باعث شگفتی است. جالب است بدانید تعدادی از میله‌های این قنات که در صحن مسجد جامع یزد قرار گرفته‌اند، در قدیم آب‌انبار مسجد را پر می‌کرده‌اند تا نماز‌گزاران بتوانند از طریق پایاب مسجد با آب قنات وضو بگیرند.

کتابخانه مسجد جامع یزد؛ کتابخانه وزیری

کمی آنسوتر از سر در بزرگ مسجد، کتابخانه وزیری را می‌بینید که دقیقا کنار آن ساخته شده و بالغ بر 5000 نسخه خطی را در خود جا داده است! قدمت این کتابخانه به سال ۱۳۳۴ هجری شمسی برمی‌گردد و به همت «علی‌محمد وزیری» تاسیس شده است. مساحت این کتابخانه در طول سال‌ها با خرید خانه‌های اطراف گسترش یافته و بارها بازسازی شده است. در سال 1348 «حسین بشارت» ساختمان جدیدی برای این کتابخانه خریداری کرد که در‌حال حاضر کتب خطی در آنجا نگهداری می‌شوند.

موزه گنجینه مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد یک موزه هم دارد که از سال ۱۳۹۳ خورشیدی با هدف نمایش آثار تاریخی مرتبط با آیین و فرهنگ قدیم، به‌خصوص دوره اسلامی آغاز به کار کرده است. مجموعه موزه شامل ۳۵۰ قطعه می‌شود که از دوره ایلخانی تا عصر حاضر را در بر می‌گیرند و  دیدنشان خالی از لطف نیست. اگر قصد بازدید از این موزه را داشتید، پیشنهاد می‌کنیم حتما از مجموعه‌های زیر دیدن کنید:

• تصاویر مسجد جامع از سال ۱۳۱۲ خورشیدی به بعد
• برخی از قطعات به‌ جا ‌مانده از بازسازی‌ها
• کاشی‌هایی طلایی متعلق به دوره ایلخانی مربوط به قرن هشتم خورشیدی
• کاشی‌های معرق متعلق به دوره تیموری مربوط به قرن نهم خورشیدی
• کاشی‌های هفت‌رنگ مربوط به دوره قاجار
• کاشی‌های معرق مربوط به دوره پهلوی اول
• منبر سنگی مرمری متعلق به دوره قاجار
• ساعت چوبی مسجد، اهدایی محمد علی وزیری
• مجموعه‌ زیلوها
• قطعه‌ای از پرده کعبه، اهدایی پادشاه عربستان در سال ۱۳۴۵ شمسی
• در ساخته شده از چوب گردو با تزیینات منبت‌کاری مربوط به دوره افشاریه

جاهای دیدنی نزدیک به مسجد جامع یزد

همانطور که گفتیم مسجد جامع یزد در بافت تاریخی یزد و در ضلع غربی خیابان امام خمینی در یکی از محله‌های قدیمی (فهادان) واقع شده است. بنابراین بازدید از مسجد جامع فرصت مناسبی است تا محله‌ها و بازارهای تاریخی اطراف آن را هم ببینید. در ادامه برایتان فهرستی از جاهای دیدنی اطراف مسجد جامع آماده کرده‌ایم تا بازدید از آن‌ها را در برنامه سفرتان بگنجانید:

• برج و میدان ساعت: خیابان امام خمینی (فاصله: 400 متر)
• بازار چارسوق شاهی: انتهای خیابان مسجد جامع (فاصله: 24 متر)
• مقبره سید رکن الدین : خیابان مسجد جامع، کوچه سید رکن الدین  (فاصله: 91 متر) 
• خانه لاری ها : محله فهادان، جنب عمارت کلاه فرنگی (فاصله: 900 متر)
• موزه وزیری: انتهای خیابان مسجد جامع (فاصله: 130 متر)
• زندان اسکندر: محله فهادان، کوچه حمام نو (فاصله: 700 متر)
• موزه سکه و مردم شناسی حیدرزاده: محله فهادان، بن بست بیت‌الزهرا (فاصله:۶۰۰ متر)
• میدان امیرچخماق یزد: خیابان امام خمینی (فاصله: 1.1 کیلومتر)

کافه‌های نزدیک به مسجد جامع یزد

پس از گشت و گذار و بازدید از مسجد و حومه آن می‌توانید در کافه‌ها و رستوران‌های نزدیک به مسجد وقت بگذرانید. با وجود تخت‌های سنتی واقع در پشت بام برخی از این کافه‌ها و رستوران‌ها، مناظر زیبایی پیش چشمتان جان می‌گیرد. در زیر فهرستی از کافه‌های حوالی مسجد جامع یزد را به همراه آدرس می‌بینید:

• کافه پاپاسی: بافت تاریخی یزد، خیابان امام خمینی، خیابان مسجد جامع، خیابان شبنم
• قهوه پهلوان یزدی: بافت تاریخی یزد، خیابان مسجد جامع، انتهای خیابان، سمت راست
• کافه کلمبو: بافت تاریخی یزد، خیابان مسجد جامع، خیابان سیدرکن الدین، خیابان وقت الساعت
• کافه خانه هنر یزد: بافت تاریخی یزد، جنب مسجد چهل محراب
• کافه ناردون: بافت تاریخی یزد، خیابان کمال الدین، کوچه آشتی‌کنان

رزرو هتل در محدوده مسجد جامع یزد از یوتراوز

خوشبختانه برای اقامت و دسترسی راحت‌تر به مسجد جامع یزد، اقامتگاه‌های زیادی وجود دارند اما برای تکمیل حس و حال و تجربه هر چه بهتر فضای سنتی شهر، برایتان فهرستی از بهترین هتل‌های یزد تهیه کرده‌ایم که حس و حال تاریخی و قدیمی شهر را دوچندان زنده می‌کنند.

⭐ برای اطلاع از قیمت و رزرو هتل‌های زیر از طریق شماره 1548 📞 با ما در تماس باشید.

 

سخن پایانی

مسجد جامع یزد یکی از اجرای بافت تاریخی یزد به شمار می‌رود که در صدر فهرست جاذبه‌های گردشگری این شهر قرار دارد. این مسجد تاریخچه دور و درازی دارد و تحولات زیادی به خود دیده تا آنجا که به یادواره‌ای از قرون و ادوار متمادی تبدیل شده است.

اگر به دنبال سفری به یادماندنی به یزد هستید می‌توانید بلیط قطار یزد را در کوتاه‌ترین زمان ممکن از یوتراوز تهیه کنید. در صورتی که مسیر سریع و هوایی را ترجیح می‌دهید هم، کافی است از طریق لینک بلیط هواپیما یزد، بلیت رفت و برگشت‌تان را رزرو کنید.

سوالات متداول

آدرس مسجد جامع یزد کجاست؟

محله فهادان، ضلع غربی خیابان امام خمینی.

مسجد جامع یزد متعلق به کدام دوره تاریخی است؟

دوره‌های ایلخانی، صفویان، تیموریان، آل مظفر و قاجاریه.

ساعات بازدید از مسجد جامع یزد چگونه است؟

ساعات بازدید مسجد ۸ تا ۱۹:۳۰ است (تابستان‌ها از ۹ تا ۱۴ و زمستان‌ها از ۹ تا ۱۸).

بهای بلیط مسجد جامع یزد چقدر است؟

رایگان

مسجد جامع یزد چه امکاناتی دارد؟

نمایشگاه‌های سنتی، سرویس‌های بهداشتی، موزه و گنجینه مسجد، محیط‌های زیبا و چشم‌نواز برای عکاسی، کتابخانه و قنات.