کاخ هَدیش تخت جمشید

لیست جاهای دیدنی شیراز کوتاه نیست. اما نمی‌شود بدون دیدن تخت جمشید و کاخ‌های اسرارآمیز آن از این شهر زیبا خداحافظی کرد. کاخ هَدیش اولین کاخ تخت جمشید بود که در حمله اسکندر به دست آتنی‌ها به آتش کشیده شد. هدیش کاخ اختصاصی خشایارشا بود و یونانی‌ها به دلیل تنفری که از خشایارشا برای به آتش کشیدن آتن داشتند، آتش‌سوزی را از این کاخ شروع کردند. رنگ نارنجی سنگ‌ها و ویرانی‌های زیاد کاخ نیز این فرضیه را تقویت می‌کنند. به همین دلیل اطلاعات زیادی از این کاخ در دسترس ما نیست و از این کاخ به عنوان کاخ مرموز یاد می‌شود.

در کتیبه‌های یافت‌شده بر ایوان شمالی کاخ، خشایارشا یک‌بار این کاخ را هَدیش و در جایی دیگر تَچَر می‌نامد. جالب است بدانید یک کاخ دیگر به نام تَچَر در تخت جمشید شیراز، در جنوب غربی کاخ آپادانا، وجود دارد که بنای آن منسوب به داریوش بزرگ است. از طرفی نام همسر دوم خشایارشا هدیش (هدسه) بوده است. از این جهت کاخ اختصاصی خشایارشا را هدیش و کاخ داریوش را تَچَر می‌خوانیم. بقایای به‌جا مانده از این دو کاخ نیز مشابه هم هستند. اما کاخ هَدیش تا حد زیادی ویران شده است و تَچَر از سالم‌ترین بناهای تخت جمشید است.

اگر دوست دارید قبل از دیدن این بنای باشکوه تاریخی بیشتر با آن آشنا شده و بازدید هیجان‌انگیزتری از این بنای 2500 ساله داشته باشید، در این مقاله همراه یوتراوز باشید.

فهرست مطالبی که در مقاله کاخ هَدیش می‌خوانید:

• راهنمای بازدید از کاخ هدیش
• تاریخچه کوتاه کاخ
• بخش‌های مختلف کاخ
• پلان کاخ هَدیش
• کتیبه‌ی خشایارشا در ایوان شمالی
• عکس کاخ هدیش تخت جمشید

راهنمای بازدید از کاخ هَدیش

مجموعه تخت جمشید در همه‌ی روزهای سال به جز تعطیلی‌های رسمی، گردشگر می‌پذیرد. جالب است بدانید پایگاه پرسپولیس در روزهای پربازدید، پس از غروب، برنامه‌ای به نام برنامه نور و صدا برگزار می‌کند. می‌توانید برای اطلاع از برگزاری این برنامه با مجموعه تماس بگیرید.

موزه زیبایی به سبک هخامنشی در جنوب و شرق کاخ هَدیش وجود دارد. این موزه روزگاری حرمسرا یا کاخ ملکه بوده است که بازسازی شده و به عنوان موزه از آن بهره‌برداری شده است. می‌توانید اسباب و اشیا زیبایی که در تخت جمشید کشف‌ شده‌اند را در این موزه تماشا کنید.

اگر هنوز قصد بازدید حضوری از این بنای باستانی را ندارید می‌توانید از طریق لینک زیر به صورت مجازی از آن دیدن کنید.

• بازدید مجازی از کاخ هدیش (کاخ اختصاصی خشایارشا)

کاخ هَدیش کجاست؟  آدرس و شماره تلفن

• آدرس: استان فارس، 10 کیلومتری شهرستان مرودشت، مجموعه تخت جمشید
• شماره تلفن: 07143341556

کاخ هَدیش در مجموعه تخت جمشید، 70 کیلومتری شیراز، شهرستان مرودشت قرار دارد. برای بازدید از این کاخ از پلکان ورودی کوشک شاهی بالا بروید. از قسمت جنوبی کاخ دروازه ملل به سمت کاخ آپادانا بروید. در جنوب غربی آپادانا کاخ تَچَر را می‌بینید که تا اندازه‌ای به کاخ هَدیش شباهت دارد. مسیر خود را به سمت جنوب ادامه دهید تا به کاخ هدیش برسید. در پلان زیر این کاخ را  به رنگ نارنجی مشاهده می‌کنید.

هزینه بلیط و ساعات بازدید

• هزینه بلیط برای گردشگر ایرانی: 5 هزار تومان
• هزینه بلیط برای گردشگر خارجی: 50 هزار تومان
• ساعت بازدید: 08:00 الی 18:00

تاریخچه کوتاه کاخ

کاخ هَدیش یا کاخ خشایارشا (به انگلیسی: Palace of Xerxes (Hadiš)) یکی از مجموعه کاخ‌های تخت جمشید است که آن را سکونت‌گاه شخصی خشایارشا می‌دانند. در ادامه داستان کوتاهی از این کاخ مرموز را می‌خوانید.

چه کسی هَدیش را ساخت؟

تا سال‌ها تصور می‌شد که کاخ هَدیش به دستور خشایارشا پی‌ریزی شده است. کتیبه‌هایی که در کاخ کشف شده بودند این موضوع را گواه می‌دادند. در این کتیبه‌ها خشایارشا خود را به عنوان سازنده کاخ معرفی می‌کند. اما سنگ‌نوشته کوچکی که بعدها در گوشه شمال شرقی کاخ کشف شد، مشخص می‌کند که کاخ به دستور داریوش پی‌ریزی شده و خشایارشا کار ساخت آن را به پایان رسانده است. شباهت‌هایی که بین طرح بنای کاخ و تزئیناتش با کاخ اختصاصی داریوش (تَچَر) وجود دارد، تایید می‌کند که ساخت هر دو را داریوش بزرگ آغاز کرده باشد.

سرانجام چه شد؟

بنا به روایت‌های تاریخی، خشایارشا پس از فتح یونان، به انتقام به آتش‌کشیدن پایتخت لیدیه توسط آن‌ها، معابد آتن را به آتش می‌کشد. سال‌ها بعد اسکندر مقدونی به ایران حمله می‌کند و امپراطوری هخامنشی را شکست می‌دهد. آتنی‌ها که کینه خشایارشا را دل داشتند به اسکندر پیشنهاد می‌دهند که تخت جمشید را به انتقام آتن آتش بزند.

کاخ اختصاصی خشایارشا (هَدیش) اولین کاخی بود که در حرکت تلافی‌جویانه آن‌ها تخریب و به آتش کشیده شد. طی این اتفاق آب درون سنگ‌ها به سرعت و شدت تبخیر شده و به همین دلیل است که اکنون آن‌ها را به رنگ زرد – نارنجی می‌بینیم. امروزه به دلیل شدت ویرانی‌ها در این کاخ اطلاعات زیادی از آن در دسترس ما وجود ندارد.

قسمت‌های مختلف کاخ

در جنوب کوشک شاهی و در مرتفع‌ترین قسمت آن، کاخ هَدیش را با چشم‌انداز بسیار زیبایی از دشت مرودشت ساخته‌ بودند. مساحت این کاخ 2550 مترمربع و 18 متر بالاتر از سطح دشت واقع شده است. تالار اصلی مانند کاخ آپادانا بر 6 ردیف 6تایی (درمجموع 36) ستون استوار بوده است. محور طولی کاخ غربی - شرقی است و به کاخ‌های تَچَر، کاخ ه، کاخ د، کاخ سه‌دری، کاخ ج و کاخ ملکه راه دارد.

قسمت‌های غربی و شرقی

یک پلکان دوطرفه در غرب کاخ آن را به حیاط کاخ تَچَر (کاخ اختصاصی داریوش) و کاخ ه (کاخ اردشیر یکم) مرتبط می‌کند. یک ردیف پله دیگر در قسمت شمال شرقی کاخ وجود دارد که به حیاط کاخ شورا (کاخ سه‌دری) می‌پیوندد. در قسمت‌های شرقی و غربی دو ساختمان دیگر نیز وجود داشته که از اتاق نگهبانی، اتاق چهار ستوني، كفش‌كن و برج محافظ تشکیل شده بودند.

قسمت‌های شمالی و جنوبی

در شمال کاخ، ایوانی 12 ستونی (دو ردیف 6 تایی) و دو درگاه که به تالار اصلی باز می‌شده‌اند ساخته بودند. یک در دیگر هم در این قسمت قرار داشته که تالار را به بالاخانه باریکی در جنوب کاخ متصل می‌کرده است. بالاخانه‌ای که از آن صحبت می کنیم به شکل یک ایوان کنگره‌دار بوده که از قسمت شرقی و غربی‌ با پلکان باریکی به حرمسرا (کاخ ملکه) می‌پیوسته است.

از شمال تا جنوب کاخ، راه‌آب سرپوشیده بزرگی وجود داشته که در قسمتی از تالار اصلی رویش را گشوده بودند. از آنجایی که باد از جنوب به شمال می‌وزد و کاخ هَدیش در ارتفاع بالاتری از سایر کاخ‌ها قرار داشته، بادی که از این دریچه خارج می‌شده باد خنکی بوده است. این سیستم به عنوان یک کولر طبیعی استفاده می‌کردند.

سنگ‌نگاره‌ها

در قسمت داخلی درگاه‌های شمالی و جنوبی سنگ‌نگاره‌های زیبایی از خشایارشا را با تاجی ساده و بدون کنگره به همراه خدمه‌هایش مشاهده می‌کنیم. در این سنگ‌نگاره‌ها خشایارشا در حال خروج از کاخ به تصویر کشیده شده و دو خدمه مخصوص او سایبان، حوله و مگس‌پران به دست، در پشت سرش قرار دارند.

بر روی قسمت داخلی یکی از پنجره‌ها سنگ‌نگاره افرادی را مشاهده می‌کنید که بزکوهی و شکارهای دیگر را بر دوش خود حمل می‌کنند. این نمونه از سنگ‌نگاره در بین سایر نقوش تخت جمشید تازگی دارد.

کاخ هَدیش در حال حاضر

از کاخی که روزی سرای اختصاصی خشایارشا بود، اکنون فقط چند درگاه و پنجره باقی مانده است. پلکان غربی کاخ نیز سالم هستند. پلکان شرقی که از جنس آجر بودند تا حد زیادی تخریب شده بودند. تا اینکه در سال 57 علیرضا شاپور شهبازی، باستان‌شناس ایرانی، آن‌ها را به حالت اولیه بازسازی نمود.

پلان کاخ هَدیش

کتیبه‌ی خشایارشا در ایوان شمالی

بر دو طرف پیشانی ایوان شمالی، کتیبه مفصلی به سه زبان وجود دارد که نشان می‌دهند کار ساخت کاخ را خشایار به پایان رسانده است. ترجمه این کتیبه را در ادامه می‌خوانید:

خدای بزرگی است اهورامزدا که این زمین را آفرید. آن آسمان را آفرید. که مردم را آفرید. که شادی را برای مردم آفرید. که خشایارشا را شاه کرد. یگانه شاهی از شاهان یگانه، فرمانداری از فرمانداران بسیار.
منم خشایارشا، شاه بزرگ، شاه کشورهایی که دارای ملل گوناگون است، شاه این زمین بزرگ و پهناور، پسر داریوش شاه هخامنشی. به خواست اهورامزدا این بنا هدیش را من ساختم. اهورمزدا با خدایان، مرا و پادشاهی‌ام را و آنچه ساخته‌ام نگاه دارد.

عکس کاخ هدیش در تخت جمشید

همه را گفتیم تا بگوییم ...

تخت جمشید و کاخ‌های آن با وجود تخریب‌ها، بی‌توجهی‌ها و کم‌لطفی‌ها هنوز که هنوز است، کامل‌ترین سند تاریخی قدرت، نبوغ و هنر ایرانیان باستان به شمار می‌رود. در بازدید از این مجموعه و بخش‌های مختلف آن، اطلاعات کاملی از تاریخ باشکوه ایرانیان به‌دست می‌آورید. اگر از این مجموعه باستانی بازدید کرده‌اید، تجربه خود را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول

تلفظ کاخ هدیش چگونه است؟

کاخ خشایارشا با یک فتحه، هَدیش (به انگیسی: Hadish) خوانده می‌شود.