منارجنبان اصفهان، از علت لرزش تا معرفی کامل

منارجنبان اصفهان یکی از عجیب‌ترین جاهای دیدنی اصفهان است. سازه‌ای نه چندان بزرگ، در دل یک باغ بسیار زیبا که در نگاه اول کاملا معمولی به نظر می‌رسد. اما هیچ‌چیز درباره این سازه معمولی نیست! اگر وارد یکی از مناره‌ها شوید، دست‌های‌تان را به دو طرف بچسبانید و کمی فشار بیاورید، علاوه‌بر مناری که در آن هستید، منار دوم و درنهایت کل ساختمان، بدون ریختن حتی یک آجر، به وضوح همراه شما می‌جنبد.

تاکنون بحث‌های داغی درباره علت جنبیدن منارهای این سازه شکل گرفته و دلیل‌های مختلفی برای آن ارائه شده است. بااین‌حال، هنوز هم هیچ توضیحی نتوانسته از حیرت تماشاگران درباره استقامت این بنای تاریخی کم کند. در این مطلب از مجله گردشگری یوتراوز، درباره تاریخچه، معماری، علت لرزش، راهنمای دسترسی و بازدید از این جاذبه تاریخی صحبت کرده‌ایم. خطوط را دنبال و خودتان را برای یک زمین‌لرزه کاملا بی‌خطر آماده کنید!

منارجنبان اصفهان کجاست؟

📍 آدرس منارجنبان اصفهان: محله کارلادان، بلوار آتشگاه، بین خیابان نبوی‌منش و کوچه هشتم شهریور

• فاصله منارجنبان تا اصفهان: از میدان نقش جهان تا منارجنبان، حدود 10 کیلومتر فاصله است. (بین 30 الی 35 دقیقه با خودرو)

مسیر منارجنبان اصفهان

به احتمال زیاد، میدان نقش‌جهان آشناترین منطقه توریستی بین گردشگران است. به همین دلیل، مسیر منارجنبان اصفهان را از این میدان ترسیم کرده‌ایم.

🔷 از میدان نقش‌جهان وارد خیابان سعدی شوید و مسیرتان را در خیابان بهشتی‌نژاد ادامه دهید.

🔶 بعد از رسیدن به دوراهی، به سمت راست بپیچید تا به میدان دروازه دولت برسید.

🔷 از خروجی دوم میدان دروازه میدان دولت خارج شوید و مسیر خود را در خیابان باب‌الرحمت در پیش بگیرید.

🔶 بعد از رسیدن به چهارراه، به سمت چپ بپیچید و وارد خیابان شمس‌آبادی شوید و این خیابان را تا رسیدن به چهارراه بیمارستان چمران ادامه دهید.

🔷 در این چهارراه مسیر خود را به سمت خیابان شیخ بهائی تغییر دهید.

🔶 مسیر را مستقیم ادامه دهید و از چهارراه صارمیه بگذرید تا وارد بلوار آتشگاه شوید.

🔷 5 کیلومتر در این بلوار برانید تا به منارجنبان اصفهان برسید. توجه داشته باشید که منارجنبان قبل از آتشکده قرار گرفته است.

معرفی منارجنبان اصفهان

منارجنبان اصفهان (به انگلیسی: shaking minarets)، بقعه‌ای تک‌ایوانی با 2 مناره‌ است که خاصیت عجیبی دارد. با تکان‌دادن یک مناره، مناره دیگر و سپس کل ساختمان بدون جابه‌جاشدن حتی 1 دانه آجر، تکان می‌خورد و فرو نمی‌ریزد. این بقعه روی مزار فردی به نام عمو عبدالله کارلادانی (عبدالله بن محمود صقلابی) که پارسایی در قرن 8 هجری بود، ساخته شده است.

قبل از هر چیز باید گفت که منارجنبان اصفهان، تنها مناره محرک در ایران و در دنیا نیست. از نمونه‌های دیگر این سازه در ایران، منارجنبان خرانق در استان یزد است. در گذشته مناره‌های مسجد جامع نیشابور هم این ویژگی خاص را داشته‌اند؛ اما متاسفانه دیگر هیچ اثری از این بنای تاریخی باقی نمانده و درحال‌حاضر، منارجنبان اصفهان و یزد، تنها منارجنبان‌های ایران هستند. جالب است بدانید که در عراق و عربستان هم می‌توانید منارهایی با این خاصیت پیدا کنید. تمام این سازه‌های منحصربه‌فرد متعلق به فرهنگ ایرانی‌-اسلامی هستند و در یک دوره زمانی 30 ساله در عهد تیموریان ساخته شده‌اند.

اما چه چیزی منارجنبان اصفهان را تا این حد معروف کرده است؟

دلیل شهرت منارجنبان اصفهان این است که برخلاف سایر سازه‌های مشابه، با تکان‌خوردن یک مناره، مناره دیگر و پس از آن کل ساختمان به لرزه در می‌آید و لرزش مناره، کاملا محسوس است. در ادامه مطلب درباره نحوه کار مناره‌ها، تاریخچه و معماری سازه بیشتر می‌خوانید.

🎥 فیلم منارجنبان اصفهان را در یوتیوب ببینید.

منارجنبان چگونه کار می‌کند؟

علت جنبیدن مناره‌ها سال‌هاست که یکی از مهم‌ترین سوالات در ذهن محققان بوده و تاکنون پژوهش‌های زیادی درباره علت رخ‌دادن این پدیده انجام شده است. منطقی‌ترین علتی که تاکنون برای توضیح مناره‌های جنبان ارائه شده، نظریه‌ای‌ست که در علم فیزیک، «رزونانس» یا «تشدید» نام دارد. این نظریه این‌گونه تعریف می‌شود:

«هنگامی که فرکانس یک نیروی متناوب اعمالی به یک سیستم، مساوی یا نزدیک به فرکانس طبیعی آن سیستم باشد، افزایش دامنه اتفاق می‌افتد.»

به‌طورساده‌، اگر یک سیستم را در معرض ارتعاش اجباری خارجی قرار بدهیم، و این فرکانس با فرکانس طبیعی سیستم برابر باشد موجب رزونانس یا تشدید دامنه می‌شود. به‌طور مثال، وقتی کودکی در حال تاب‌بازی است، نیرویی برابر با فرکانس طبیعی تاب به آن وارد می‌کند و بدون صرف انرژی زیاد، به‌طور مداوم دامنه حرکت خود را افزایش می‌دهد. اتفاقی که در منارجنبان اصفهان هم رخ می‌دهد، با این پدیده کاملا توجیه‌پذیر است. به دلیل این‌که منارجنبان، مناره‌هایی کاملا مشابه به لحاظ اندازه و وزن دارد (فرکانس طبیعی یکسان)، با لرزش یکی، دیگری هم به لرزه می‌افتد.

لرزش‌های این بنای تاریخی توسط یک پژوهشگر ایرانی نیز بررسی شده‌اند. آقای حمید شاهین‌پور که سرپرستی کمیته پژوهشیِ انجمن فناوری‌های بومی ایران را برعهده داشت، علت ارتعاشات منارجنبان را با فرمول‌های دینامیکی توجیه کرده است. او نتیجه تحقیقات پیچیده آزمایشگاهی‌اش را در این چند جمله خلاصه کرده است:

دو نخ را درنظر بگیرید که طول مساوی دارند و انتهای آن‌ها به یک نخ افقی متصل شده است. حالا دو آونگ داریم که با حرکت یکی، دیگری هم حرکت می‌کند. حالا در ذهنتان جای نخ‌ها را با مناره‌ها عوض کنید. نکته قابل توجه این است که در صورت بلندتر بودن یکی از نخ‌ها، این ارتعاش اتفاق نمی‌افتد اما اگر وزن آن‌ها متفاوت باشد، باز هم نوسان قابل مشاهده است.

علل دیگری که برای توجیه این پدیده آورده می‌شوند، به این شرح هستند:

• آجرهایی که ضریب ارتجاعی بیشتری نسبت به سایر آجرها در ساختمان دارند
• کلاف‌های چوبی موجود در بالا و پایین مناره‌ها
• استفاده از مصالح سبک مانند خشت
• فاصله مناره‌ها با ساختمان
• ارتفاع کم مناره‌ها

باید به این موضوع هم اشاره کنیم که تکان‌خوردن یکی از منارها، با وجود ارتفاع زیاد بنا، کاملا مشهود است اما ارتعاش مناره‌ی دیگر آن‌قدر واضح نیست. برای نشان‌دادن ارتعاش مناره‌ دوم، زنگوله‌های کوچکی به آن آویزان شده که با حرکت مناره‌ی اول، به صدا در می‌آیند. ارتعاش ساختمان هم با چشم قابل مشاهده نیست اما اگر یک ظرف آب روی مقبره‌ای که در زیر ایوان قرار دارد، بگذارید، متوجه لرزش واضح آن می‌شوید.

🎥 فیلم تکان خوردن منارجنبان 🎥

چرا با گذشت 7 قرن، این بنا تخریب نشده است؟

حتی اگر با دلایل علمی، قانع شویم که منارجنبان چگونه کار می‌کند، باز هم استقامت این بنا موجب حیرت‌مان می‌شود. دلایلی که برای استواری منارجنان عنوان می‌شود، از این قرار هستند:

🟠 مناره‌ها با مصالح و حالتی ارتجاعی ساخته شده‌اند.

🔵 مصالحی که در ساخت این بنا استفاده شده، چسبندگی دارند.

🟣 در بعضی از قسمت‌های ساختمان، تیرآهن‌هایی به صورت ضبدری کار گذاشته می‌شود که در هنگام زلزله، وظیفه انتقال ارتعاش به کل ساختمان را دارند. این موضوع درباره منارجنبان اصفهان هم صادق است.

🔴 بین دیوارهای بنا، فضاهای خالی تعبیه شده تا در هنگام لرزش، فضای لازم برای ارتعاش وجود داشته باشد.

تاریخچه منارجنبان اصفهان

منارجنبان اصفهان چه زمانی ساخته شد؟

حدسی که تاریخ‌شناسان درباره قدمت این سازه دارند، از سنگ مزار فردی‌ که در این بقعه خفته، نشئت گرفته است. پیش‌تر این فرد را با نام عمو عبدالله کارلادانی* معرفی کردیم. تاریخ روی سنگ مزار این عارفِ پارسا، عدد 716 هجری قمری (برابر با 695 هجری شمسی) را نشان می‌دهد. اگر برگ‌های تاریخ را تا قرن هفتم ورق بزنیم، به دوره حکومت «سلطان محمد خدابنده الجایتو ایلخان»، از فرمانروایان مغول مسلمان ایران می‌رسیم.

*کارلادان درگذشته روستایی بود که در اطراف اصفهان قرار داشت اما درحال‌حاضر به یکی از مناطق شهری اصفهان تبدیل شده و به همین نام معروف است.

جالب است بدانید که به عقیده مورخان، پیشینه کلی بنا از روی تاریخ سنگ مزار عمو عبدالله مشخص شده اما ساختار این بنا در دوره‌های دیگر تکمیل شده است. به این ترتیب، ساخت مناره‌ها و برخی از تزئینات سازه را به دوره صفویان نسبت داده‌اند. چیزی که منارجنبان اصفهان را حیرت‌انگیز می‌کند همین تاریخ دور آن است. وجود چنین ابداعاتی در معماری 4 قرن سال پیش، مسئله‌ای نیست که بتوانیم به راحتی آن را برای خود هضم کنیم.

مورخان درباره منارجنبان چه نوشته‌اند؟

دیولافا یکی از جهانگردان فرانسوی که در دوران قاجاریه به ایران سفر کرده، در سفرنامه خود درباره منارجنبان به این موضوع اشاره می‌کند که در وسط هر مناره، یک تیره چوبی وجود دارد. طبقه گفته این سفرنامه‌نویس، انسان عادی نمی‌توانست ذره‌ای این چوب‌ها را جابه‌جا کند و شاید بادهای سخت اصفهان در اسفندماه، از پس این کار برمی‌آمدند.

در سفرنامه ابن ‌بطوطه، از بزرگ‌ترین جهانگردان مسلمان، نیز به نام منارجنبان برمی‌خوریم. او نقل می‌کند که در بصره، مسجدی با 7 مناره وجود دارد که یکی از مناره‌های آن متحرک بوده و او شخصا این پدیده را آزمایش کرده است. در عین حال که ابن بطوطه 11 سال بعد از وفات عمو عبدالله از مسجد بصره دیدن کرده، اما در نوشته‌های او به توصیف منارجنبان اصفهان که امروز چنین شهرتی دارد، برنمی‌خوریم.

آندره گدار، معمار و باستان‌شناس فرانسوی، در کتاب «آثار ایران» درباره منارجنبان نوشته است: «این بنا یک شیوه جدید در ساخت بنا بوده که معماری آن ارتباط محکمی با سایر علوم داشته است.»

طبق نظر دکتر محمدامین ریاحی، تاریخ‌نگار ایرانی، تعداد کسانی که در گذشته از منارجنبان دیدن کرده بودند یا حتی از وجود آن آگاهی داشته‌اند، زیاد نبود. حتی مردم خود اصفهان به دلیل فاصله زیاد این بنا تا شهر، کمتر از آن بازدید می‌کردند.

معماری منارجنبان اصفهان

اگر کمی اصفهان‌گردی کرده باشید، می‌دانید که بناهای بی‌نظیری با معماری‌هایی بسیار شاخص در این شهر تاریخی وجود دارد. چهلستون اصفهان، که معماری آن تلفیقی از معماری ایرانی، چینی و فرانسوی‌ست، یکی از همین بناهاست. بااین‌حال، منارجنبان بخاطر ویژگی‌هایی که دارد، به عنوان یکی از منحصربه‌فردترین سازه‌های تاریخی این شهر محسوب می‌شود.

این بنای تک‌ایوانی، درواقع بقعه‌ای به ارتفاع 10 متر است که 2 ستون به صورت مناره، از دو طرف آن بالا رفته‌اند. هر کدام از مناره‌ها 7.5 متر ارتفاع دارند و در فاصله 9 متری از هم ساخته شده‌اند. در کل بنا، سبک معماری مغولی مشهود است؛ به ویژه تزئینات کاشی‌کاری ایوان که بسیار خیره‌کننده هستند. کاشی‌های فیروزه‌ای‌رنگی در دو لنگه طاق و اطراف این ایوان به کار رفته، شکل ستاره چهارپر دارند. در زیر قوس‌های اصلی بنا، کاشی‌کاری‌های با فرم صلیبی می‌بینید که در نوع خود بی‌نظیر هستند.

مناره‌ها هم به حال خود رها نشده‌اند و بر ساقه آن‌ها می‌توان ترکیب زیبای کاشی‌های ریز با آجر را با اشکال زیگزاگی و افقی مشاهده کرد. اشاره کردیم که مناره‌های این سازه، در آخر دوره صفوی اضافه شده‌اند‌، نمونه این نوع تزئین را می‌توانید در سایر آثار معماری صفوی نیز مشاهده کنید. از طریق درگاه کوچکی که در ایوان وجود دارد به یک راه‌پله مارپیچ با 17 پله می‌رسید که انتهای آن‌ها به پشت‌بام و مناره‌ها ختم می‌شود. درحال‌حاضر دسترسی به پشت‌بام برای بازدیدکنندگان ممنوع است.

عضو دیگری که در معماری منارجنبان اصفهان خودنمایی می‌کند، چله‌خانه است. دو اتاقک در این مجموعه قرار دارد که در گذشته محلی برای چله‌نشینی عرفا و زاهدان بوده‌اند. این را هم باید اضافه کنیم که محوطه منارجنبان در گذشته، قبرستان عمومی بوده است.

معمار منارجنبان کیست؟

می‌دانیم که بنای اصلی (ایوان) در عهد ایلخانان و در زمان پادشاهی سلطان محمد الجایتو ساخته شده و مناره‌ها در عهد صفویان به آن اضافه شده‌اند. درباره معمار بنای اصلی اطلاعاتی در دست نداریم اما مردم محلی، شیخ بهایی را سازنده و معمار مناره‌های منارجنبان می‌دانند. شیخ بهایی از دانشمندان بزرگ عهد صفوی بود که دانش و مهارت او در ریاضی، مهندسی و معماری تا امروز زبانزد است. او کسی بود که مسجد شاه اصفهان را به گونه‌ای طراحی کرد که کنار میدان نقش جهان اما روبه‌قبله ساخته شود. ظرافتی که در ساخت این مسجد به‌کار برده شده، نشان از این هوشمندی دارد و بعید هم نیست که معمار منارجنبان نبوده باشد!

راهنمای بازدید منارجنبان اصفهان

سال‌های قبل این امکان وجود داشت که خودتان از راه‌پله‌های ایوان بالا بروید و مناره‌های را تکان دهید. اما از آن‌جایی که تعداد بازدیدکننده‌ها هر روز در حال افزایش بود و تحرک مناره‌ها بیش‌اندازه شده بود، این نگرانی برای مسئولان به وجود آمد که تکان‌های مداوم باعث فرسودگی بنا و درنهایت تخریب آن شوند. بنابراین دسترسی به بام محدود شد. درحال‌حاضر، فقط برای دفعات محدود و در ساعت مشخصی می‌توانید پدیده منارهای جنبان را مشاهده کنید.

ساعت بازدید منارجنبان اصفهان

درهای منارجنبان اصفهان از ساعت 8 صبح الی 18 عصر به روی علاقه‌مندان باز می‌شود. اما اگر می‌خواهید حرکت مناره‌ها را مشاهده کنید باید در ساعات خاصی از روز به این مکان دیدنی مراجعه کنید. اگر زودتر یا دیرتر از زمان مشخص به این جاذبه رسیدید، نگران اتلاف وقت‌تان نباشید. منارجنبان، محوطه سرسبز و بسیار زیبایی دارد که چندین غرفه خوراکی و صنایع‌دستی هم در آن پیدا می‌شود.

• ساعت حرکت مناره‌ها در صبح: 10:30 | 12:00
• ساعت حرکت مناره‌ها در ظهر و عصر: 13:30 | 15:00 | 16:00

قیمت بلیط ورودی منارجنبان اصفهان

• گردشگران ایرانی: 5 هزار تومان
• گردشگران خارجی: 50 هزار تومان

اگر سرنوشت ما یک‌جاماندن بود، بجای پا، ریشه داشتیم.

نقل‌قولی وجود دارد که می‌گوید؛ سفر قبل از سفر آغاز می‌شود. از همان لحظه که فکر کشف مکان‌های جدید، داستان‌های تازه و خاطرات نو، رهایمان نمی‌کند تا لحظه‌ای که بلیط هواپیما یا بلیط قطار خود را می‌خریم و چمدان‌های‌مان را می‌بندیم.

در این مطلب با کلمه‌ها در گوشه‌کنار منارجنبان سرک کشیدیم، اما هیچ واژه‌ای نمی‌تواند با شکوه دیدن این بنا مقابله کند. اگر رویای سفر به اصفهان را در ذهن می‌پرورانید، برای خرید بلیط و رزرو هتل‌ می‌توانید روی سایت یوتراوز حساب کنید. تمام فرآیند خرید و استرداد در این سایت آنلاین است و کارشناسان سفر ما بصورت 24 ساعته آماده شنیدن سوالات، نظرات و پیشنهادات شما هستند. برای ارتباط با پشتیبانی، کافی‌ست با شماره چهاررقمی 1548 تماس بگیرید.

⭐ محبوب‌ترین بلیط‌ها از اصفهان:

بلیط هواپیما اصفهان مشهد

بلیط قطار اصفهان مشهد

سوالات متداول

منارجنبان در کجای اصفهان قرار دارد؟

منارجنبان در محله کارلادان، بلوار آتشگاه، بین خیابان نبوی‌منش و کوچه هشتم شهریور قرار دارد.

منارجنبان اصفهان چیست؟

منارجنبان اصفهان بنایی با یک ایوان و 2 مناره است که اگر یکی از مناره‌های آن را تکان بدهیم، مناره دیگر و کل ساختمان می‌لرزند.

منارجنبان اصفهان را چه کسی ساخته است؟

هنوز مشخص نیست منارجنبان اصفهان را چه کسی ساخته، اما مردم عقیده دارند که مناره‌های ساختمان، توسط شیخ بهایی، دانشمند بزرگ ایرانی، بنا شده‌اند.

ساعت به حرکت درآوردن مناره‌ها در منارجنبان اصفهان چگونه است؟

برای دیدن لرزش مناره‌ها، در ساعات 10:30، 12، 13:30، 15 و 16 به این جاذبه دیدنی مراجعه کنید.