گنبد سبز مشهد

اگر از جاذبه‌ ارزشمند و تاریخی حرم مطهر امام رضا بگذریم، در اطراف آن نیز تعداد زیادی جاذبه دیدنی خواهیم یافت. یکی از این جاهای دیدنی نزدیک حرم مشهد، گنبد سبز است. گنبد سبز که با نام «میدان گنبد سبز» هم شناخته می‌شود، در واقع آرامگاهی است که در وسط یک میدان قرار دارد. آری! آرامگاهی در قلب شهر مشهد که همچون نگینی درخشان شب‌های شهر را سبزرنگ می‌کند. در ادامه با یومگ هم‌قدم خواهیم شد تا با جاذبه‌ای متفاوت در این شهر آشنا شویم.

آنچه در این مقاله درباره گنبد سبز مشهد خواهید خواند:

• گنبد سبز مشهد کجاست؟
• معماری گنبد سبز
• کتاب گنبد سبز مشهد
• چرا نام گنبد سبز را برایش انتخاب کرده‌اند؟
• چگونه به گنبد سبز برویم؟

گنبد سبز مشهد کجاست؟

گنبد سبز، یکی از جاذبه‌های تاریخی در شهر مقدس مشهد است. بنایی چندصد ساله که گفته می‌شود آرامگاه ابدی شیخی از شیوخ مومن ایرانی است. این بنای تاریخی با حرم مطهر تنها چند قدم فاصله دارد و در خیابان معروف آخوند خراسانی واقع شده‌ است. اما گنبد سبز مقبره چه کسی است؟ جواب دادن به این سوال کمی سخت است، چراکه نظری قطعی در مورد آن وجود ندارد. با این‌حال آنچه از شواهد و قرائن برمی‌آید، این آرامگاه متعلق به شیخ محمد مومن استرآبادی است. شخصی که یکی از عرفای بزرگ مشهد در زمان صوفیه بوده‌ است. 

دراویش مشهد به شیخ مومن اعتقاد خاصی داشتند، چرا که از این بزرگوار کرامات بسیاری دیده بودند. متاسفانه از زندگی شیخ مومن اطلاعات زیادی در دسترس نیست. با این حال او را معاصر با شاه عباس کبیر می‌دانند. این عارف بزرگ که در قرن نهم هجری می‌زیسته، 36 سال از عمر خود را به بررسی روایت کاتب‌های شیعیان اختصاص داده‌ است. همچنین شیخ مومن هم‌عصر علمایی بزرگ از جمله شیخ بهائی معروف بوده‌ است.

به کوچکی این آرامگاه نگاه نکنید! در گذشته‌های نه چندان دور این مقبره در میان باغ بزرگی قرار داشته‌ است که محلی برای رفت‌وآمد درویش‌ها بوده‌ است. در روایات تاریخی چنان نوشته‌اند که ارگ قدیم مشهد در سمت غربی این باغ و گورستان بزرگ میرهوا در سمت شرقی آن قرار داشته‌ است. در حقیقت این باغ، سال‌های زیادی خانقاه صوفیه بوده‌ است و بعد از احداث میدان گنبد سبز، در حاشیه شرقی آن خانقاهی ساخته می‌شود. امروزه این آرامگاه میان میدانی، ‌نام خویش را از همان بقعه‌ای به ارث برده است که در خیابان آخوند خراسانی قرار دارد. اگرچه اهالی قدیمی مشهد، خیابان آخوند خراسانی را با نام «خیابان خاکی» بیشتر در ذهن دارند و می‌شناسند.

این بنای هشت ضلعی دارای گنبد فیروزه‌ای زیبایی است که از چهار طرف میدان قابل رویت است. آرامگاهی در میان این گنبد وجود دارد که آن را متعلق به شیخ مومن استرآبادی می‌دانند.

معماری گنبد سبز

بسان دیگر بناهای ساخته شده در دوران صفویه، گنبد سبز دارای المان‌های معماری ایرانی - اسلامی است که کاملا با این زیارتگاه کوچک هم‌خوانی دارد. گنبد بزرگ و زیبای این آرامگاه در روز رنگ فیروزه‌ای متمایل به سبز به خود می‌گیرد و در شب با نورهای سبز منظره چشم‌نوازی را به وجود می‌آورد. از ویژگی‌های بارز معماری مذهبی، ساخت بنا‌های هشت ضلعی است که در ساخت گنبد سبز نیز از این رویه پیروی شده است و تنها تفاوتش در این است که در ابعاد کوچکتری از دیگر بناها ساخته شده‌ است.

این مکان، بنایی هشت‌ضلعی و دارای چهار ایوان است. رنگ‌های سبز و آبی به نشانه آرامش و معنویت در معماری ایرانی بسیار دیده می‌شوند. داخل بقعه گنبد سبز نیز کاشی‌های رنگی زیبایی با نقوش ایرانی اسلامی وجود دارد که جلوه‌ای خاص به این فضا بخشیده‌ است.

کتاب گنبد سبز مشهد

جالب است بدانید که برای این آرامگاه کوچک اما ماندگار در دل تاریخ کتابی نیز نوشته شده‌ است! کتاب گنبد سبز، کتابی است که به همت مهدی قربانی در وصف شرح زندگانی و کرامات شیخ مومن نگاشته شده‌ است. برای عاشقان تاریخ و کسانی که به ایران کهن علاقه‌مند هستند، این کتاب می‌تواند مرجع معتبری باشد. یکی دیگر از مزیت‌های کتاب گنبد سبز، ترجمه این کتاب به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی است.

چرا نام گنبد سبز را برایش انتخاب کرده‌اند؟

همان‌طور که گفته شد، گنبد سبز رنگی فیروزه‌ای دارد و در مقایسه با گنبد طلایی رنگ حرم مطهر امام رضا (ع) به این نام شهرت پیدا کرده‌ است و نامی ماندگار برایش در دل تاریخ مشهد رقم خورده‌ است.

این بنا در سال 1036 هجری قمری و در زمان شاه عباس دوم صفوی ساخته شده‌ است. این یادگار دوران صفویه، به دلیل داشتن کاشی‌های به رنگ فیروزه‌ای متمایل به زرد، به نام گنبد سبز در میان مردم شهرت یافت. گنبد سبز، بنایی 8 ضلعی است که دارای 4 ایوان است و در طاق‌های آن کاشی‌کاری‌های زیبایی به چشم می‌خورد. یکی دیگر از زیبایی‌های بنای گنبد سبز،  کتیبه قدیمی است که با صلوات کبیره و حدیثی از پیامبر اکرم (ص) تزئین شده‌ است. سال 1058 هجری قمری، سالی است که این کتیبه به دست خط هنرمند حسین بن محمد‌المشهدی نگاشته شده‌ است. 

کاشی‌کاری‌های این مکان تاریخی در سال 1351، مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته‌اند. گنبد سبز در قسمت فضای داخلی، چهار شاه‌نشین دارد که هر کدام از آن‌ها به درگاهی ختم می‌شوند. در سال 1316 هجری شمسی، استاندار مشهد تصمیم به تخریب این بنای تاریخی می‌گیرد که خوشبختانه با پافشاری‌های علما این حکم باطل می‌شود و در نهایت گنبد سبز در تاریخ پنجم اردیبهشت ماه سال 1356، به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت می‌رسد.

چگونه به گنبد سبز برویم؟

به شهر توریستی زیارتی مشهد که رفتید، حتما سری به این جاذبه تاریخی بزنید. این بنا در بخش جنوب غربی حرم مطهر و در خیابانی به نام آخوند خراسانی قرار گرفته است. درست در وسط میدانی که به همین نام است، گنبد سبز جا خوش کرده‌ است. از آن‌جایی که این بنا در مرکز شهر و نزدیکی حرم مطهر قرار دارد، دسترسی به آن بسیار آسان است و شما با کمتر از چند دقیقه پیاده‌روی می‌توانید به گنبد سبز برسید؛ گنبدی میان یک میدان! 

معمولا جاذبه‌های تاریخی یا خارج از شهر هستند و یا در میان کوچه‌ای قدیمی، با این حال گنبد سبز، گنبدی آشکار میان یک میدان نسبتا بزرگ است. جاذبه‌ای که به راحتی قابل رویت است. برای زیارت این عارف بزرگ، باید کفش از پا بکنید و با خلوص نیت داخل شوید. گنبد سبز مکانی کوچک است که آرامشی بزرگ دارد! 

بخاطر موقعیت مکانی خوبی که گنبد شبز دارد و نزدیکی آن با حرم امام رضا (ع) شاید بخواهید یکی از هتل‌های نزدیک به آن را برای اقامت رزرو کنید. اگر اینطور است؛ پیشنهاد ما به شما، اقامت در هتل سه ستاره آفاق است. برای دسترسی به امکانات، آدرس دقیق و مشاهده قیمت این هتل، روی «هتل آفاق مشهد» کلیلک کنید.