دیلمان؛ سفری به دروازه تاریخ تمدن شمال ایران

پیش از هزار سال قبل فردوسی از دو قوم گیل و دیلم و دلاوری آنان این‌چنین سخن گفت. هنوز هم می‌توان از زبان مردم گیلان واژه گیلمرد را شنید! جز فردوسی چه کسی می‌توانست این لغت را زنده نگه دارد؟

زگیل و ز دیلم بیامد سپاه / همی گرد لشکر برآمد به ماه

دیلمان افسونی است که رهایی از آن غیر ممکن است؛ مناظر زیبا و سر‌سبز جنگلی آن، صدای پرندگان، آبشارهای خروشان و جاذبه‌های تاریخی‌اش بیشتر شبیه یک رویا است تا واقعیت. به ییلاق دیلمان که برسی دیگر خبری از جنگل نیست، چراکه به علت ارتفاع زیاد هیچ درختی در آن‌جا نمی‌روید. با یوتراوز همراه شوید تا سفری رویایی را با یکدیگر تجربه کنیم.

آنچه خاطره‌گردی در دیلمان می‌خوانید:

• سیاهکل؛ قاب خوشرنگی از طبیعت و تاریخ
• دیلمان از خود می‌گوید
• دیلمان کجاست؟
• وجه تسمیه و پوشش محلی
• طبیعت زیبای دیلمان
• ردپای تاریخ در ییلاق دیلمان
• بهترین فصل سفر و چیزهایی که نیاز داریم

سیاهکل؛ قاب خوشرنگی از طبیعت و تاریخ

سیاهکل را با چشم‌اندازهای بی‌نظیرش می‌شناسند؛ از ییلاقات بکرش گرفته تا آب و هوای دلپذیر و مطبوع، معماری جالب خانه‌های لته‌پوش در کنار روحیه خونگرم و مهمان‌نواز مردم محلی همه این‌ها، یعنی سیاهکل دیدنی است. جاده جنگلی سیاهکل به دیلمان را که بروی، کم‌کم از شرجی بودن هوا کم می‌شود و در مسیر کوهستانی قرار خواهی گرفت. مسیرت از شالیزارهای سرسبز برنج شروع می‌شود و از میان جنگل‌های انبوه می‌گذرد و در انتها از ییلاقی سرسبزی سردر می‌آورد که آن را دیلمان می‌نامند. به دیلمان که نزدیک‌شدی، کم‌کم به جای جنگل، دشت‌های سرسبز و ییلاقی پیش چشمانت ظاهر می‌شود. در دیلمان آن‌قدر هوا خنک است که گاهی فراموش خواهی کرد در شمال کشور هستی! آن‌همه ارتفاع که شوخی نیست آخر!

دیلمان از خود می‌گوید

دیلمان ییلاقی سرد و کوهستانی است؛ چشمه‌ها فراوان دارد و چشم‌اندازهای سبز بسیار! این ییلاق با آن قله‌های پراز برفش شهرتی جهانی دارد. برای رسیدن به دیلمان باید از دریا، ساحل، شالیزار و مزارع چای بگذری تا به جاده‌ای جنگلی برسی. تا رسیدن به آن از زیبایی‌های جاده لذت ببر! به این قاب خوشرنگ طبیعت گاهی گله‌ی اسب‌ها را اضافه کن. از دوردست ییلاقی سرسبز با منظره کوهی با قله پوشیده از برف را خواهی دید. مسیری رویایی، تنفس هوای تازه، آرام گرفتن در دشتی بکر، حس طراوت دانه‌های باران، همه این‌ها در ییلاق دیلمان دست‌یافتنی است.

دیلمان کجاست؟

گیلان، شهر سیاهکل و در نهایت دیلمان! این تمام مسیری است که باید برای دیدن زیباترین ییلاق گیلان طی کنی. شهر سیاهکل شهری جلگه‌ای در پانزده کیلومتری لاهیجان است که از شمال و شمال‌ شرقی به لاهیجان، از شرق به لنگرود، از جنوب شرقی به املش و رودسر، از جنوب‌ غربی به رودبار و از غرب به رشت می‌رسد. برای رسیدن به دیلمان باید از جاده‌ه‍ای جنگلی عبور کنی؛ جاده‌هایی مارپیچی که تو را از میان درختان سر سبز به ارتفاعی از ابر می‌رساند. خوب است بدانی که ارتفاع دیلمان بیشتر از 2 هزار متر از سطح دریاست. دیلمان مرتفع‌ترین ییلاق استان گیلان است.

وجه تسیمه و پوشش محلی

دیلمان یعنی: دیل و ام و ان، حالا این‌ها یعنی چه؟ دیل به معنی جایی است که در آن دام نگه می‌دارند و ام پسوند نمایشگر ارتفاع و بلندی است و ان پسوند مکان. همه با هم می‌شوند؛ مکان بلندی برای نگهداری دام.
این ییلاق تا قرن پنجم هجری دیلم نامیده می‌شد و از قرن پنجم در متون نام دیلمان دیده می‌شود و اگر پیش‌تر از این نام استفاده شده بیانگر جمع اهالی دیلم بوده‌ است.
اگر خوش شانس باشی شاید بتوانی لباس سنتی گیلانی را در تن زنان و مردان دیلمی ببینی، چون امروزه بیشتر آن را در مراسم و مناسبت‌ها بر تن می‌کنند. لباس‌های دیلمانی بسیار زیبا دوخته شده‌ و با نوار و سکه تزیین شده‌اند. ویژگی‌های این لباس، استفاده از دوخت‌های ابتدایی است که سطح لباس را به حالت گسترده‌ای با نخ‌های رنگی و به وسیله دست، بخیه ساده می‌زدند، طرح گُل و گُلدان و ماه و ستاره که در معماری ایران استفاده می شده، از جمله طرح‌هایی است که به همراه طرح زیگزاگ، در این لباس وجود دارد. لباس دیلمانی، سراسر سکه‌دوزی شده است.

طبیعت زیبای دیلمان

این ییلاق از کوه و دشت و چشمه و آبشار هیچ‌چیز کم ندارد. اگر به دیلمان سفر کنی، طبیعت زیباترین عناصر خود را پیشکشت می‌کند.

کوه درفک

کوه درفک جان می‌دهد برای غارنوردی. کوهی با ارتفاع ۲۷۳۳ متر که در غرب دیلمان واقع شده است. حالا چرا غارنوردی؟ درفک دو غار منحصر بفرد دارد: یکی از‌ غارها قندیل‌های یخی دارد و غار دیگر اشکالی که شبیه به انسان‌ها هستند. از غار‌های دیدنی درفک که بگذری، برای رسیدن به درفک باید ازمسیر کوهستانی و ییلاقی زیبایی عبور کنی. مسیری که پر از جاذبه‌های طبیعی تماشایی است: کوه‌ها و دره‌های پر پیچ و خمی که با دشت‌ها و مراتع سبز تزیین شده را تصور کن!

دشتی از شقایق‌های سرخ

یک دشت پر از شقایق تماشایی نیست؟ قدم‌زدن، عکس‌گرفتن و حتی دیدنش می‌تواند خاطره‌‌انگیز باشد. دشت شقایق یکی از مکان‌های دیدنی دیلمان است، دشتی سبز و خرم است که شقایق‌های قرمز در آن حسابی دلبری می‌کنند. این ناحیه در فاصله ۶ کیلومتری شرق دیلمان قرار دارد.

چشمه لارخانی

دیلمان کلی چشمه دارد ولارخانی یکی از آن‌هاست. چشمه لارخانی در انتهای جنگل لارخانی واقع شده است و آب خنک و گوارایی دارد. در کنار این چشمه دشت کوچکی قرار دارد که می‌توانی برای کمپ‌زدن از آن استفاده کنی.

آبشار لونک

کمی از دیلمان فاصله بگیر تا در میان درختان جنگلی آبشاری کوچک ببینی. برای رفتن به آبشار لونک، باید سیاهکل را 25 کیلومتر به سمت دیلمان طی‌کنی و از مسیری که دوطرف آن انبوهی از جنگل‌های زیبای هیرکانی است بگذری تا به نگین گردشگری منطقه سیاهکل یعنی همان آبشار لونک برسی. آبشار لونک در واقع دو آبشار متوسط است و نام خود را از روستایی به همین نام در 500 متری بالای آبشار گرفته و از کوه‌های بالای سرخودش سرچشمه می‌گیرد.

دشت سوسن چلچراغ

دشتی پر از گل‌های سوسن چلچراغ، تصوری از بهشت و زیبایی! دشت سوسن چلچراغ، در مسیر دیلمان به سمت جنوب و در روستای داماش قرار دارد. این منطقه می‌تواند محیطی دلپذیر برای یک عصرانه لذت‌بخش باشد. احتیاط‌کن که آسیبی به سوسن‌های چلچراغ وارد نکنی. این گونه فقط در یک نقطه از جهان پیدا می‌شود، در دیلمان.

ردپای تاریخ در ییلاق دیلمان

زیبایی‌های این ییلاق تنها به طبیعت بی‌نظیرش ختم نمی‌شود. اگر به دیلمان سفر می‌کنی خودت را برای ماجراجویی در تاریخ کهن آن آماده کن.

حمام دیلمان؛ قدمتی بیش از نیم قرن

این ییلاق که نشانه‌های بسیار زیادی از گذشته خود دارد، می‌تواند برای دوست‌داران تاریخ نیز گزینه مناسبی برای سفر باشد. حمام دیلمان یکی از دیدنی‌های تاریخی روستای دیلمان است. این حمام دارای چند گنبد است و در سقف خود نورگیرهایی دارد که در گذشته از آن‌ها برای روشنایی داخل حمام استفاده می‌کردند. این حمام را به دوران ایلخانیان نسبت داده‌اند و از آن‌جاکه اولین‌بار پس از آن دوران، شخصی به نام میرزا علی میربلوک آن را پیدا و مرمت کرده است، به آن حمام میربلوک هم می‌گویند. این حمام در دوران حکومت محلی کیایی همزمان با صفویه ساخته شده و حدود 500 سال قدمت دارد.

میراث تاریخی تی‌تی خانم

نوبتی هم باشد، نوبت تی‌تی خانم است، تی تی در زبان دیلمی به معنی شکوفه است. حالا چرا تی‌تی‌! علت نام‌گذاری آن همین تی‌تی خانم است که بانی ساخت این کاروانسرا بوده‌است. کاروانسرا تی‌تی خانم در ۱۵ کیلومتری جاده دیلمان به سیاهکل قرار دارد، این کاروانسرا مانند بسیاری از کاروانسراهای ایران محلی برای اقامت موقت مسافران و بازرگان‌هایی بوده است که بین دو منطقه‌ی دیلمان و سیاهکل در رفت‌وآمد بودند.

قلعه و برج گرماور

قلعه و برج گرماور مربوط به پیش از اسلام است. در گذشته قلعه گرماور قلعه‌ای بزرگ و گسترده بوده اما اکنون از آن فقط برج دیدبانی باقی مانده است. این قلعه از یک سمت که به دره منتهی می‌شود، غیر قابل نفوذ است و از سمت دیگر نیز دارای خندقی با ابعاد 2 در 13 متر است.

بهترین فصل سفر و چیزهایی که نیاز داریم

این ییلاق در هر فصلی تماشایی است، هرچند در فصل بهار و پاییز زیباترین مناظر خود را به نمایش می‌گذارد. در بهار با گل‌های رنگارنگ و وحشی دلبری می‌کند و در پاییز با برگ‌های زرد و نارنجی و قرمز.
قرار است حسابی دیلمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌گردی کنی، پس حتما کفش مناسب پیاده‌روی و کوه‌پیمایی را همراه خودت داشته باش. اگر تصمیم داشتی شب را آن‌جا بگذرانی، کیسه خواب فراموشت نشود. دیلمان بدون دیدن آبشارهایش معنی ندارد، پس بادگیر یا لباسی به همراه داشته باش که در برابر رطوبت تو را محافظت کند. ارتفاع منطقه را فراموش نکن! ارتفاع بالا باعث سری و خنکی هوا شده است. برای رفتن به آن‌ باید لباس و تجهیزات کافی همراه داشته باشی، پس حتما یک دست لباس گرم بردار و خودت را برای یک سفر فراموش نشدنی آماده کن.