شب یلدا؛ لذتِ یک دقیقه بیشتر دورهم بودن!
- ...
- ...
- تعداد کلمات
در یلدا انار عشق دانه می‌کنیم و با خوردن هندوانه، خاطره گرمای تابستان را به زمستان گره می‌زنیم. اگر می‌خواهید همه چیز را درباره این شب، تاریخچه و برنامه‌‌‌‌‌‌ها و غذاهای شب یلدا بدانید، با ما همراه شوید.
شب یلدا (به زبان انگلیسی : Yalda Night) یکی از معروف‌ترین مراسمات سنتی ایران است که از 7 هزار سال پیش تا امروز، نسل به نسل منتقل شده و جشن گرفته میشود. این شب در هرجای ایران مراسم خاص خود را دارد. اما باوجود تمام تفاوت‌ها در نوع جشن گرفتن، باز هم یک سری از آداب و اعمال شب یلدا بین اقوام مختلف مشترک است.
در تمامی شهرهای ایران، نخستین شب زمستان را به‌عنوان شب یلدا می‌شناسند، همه فامیل دورهم گردآمده و تا صبح کنار یکدیگر به شب‌زنده‌داری مشغول می‌شوند. هندوانه و انار و کرسی هم جزو جدانشدنی این شب در بین اقوام کشورمان است. از اهمیت این شب همین بس که بسیاری از افرادی که دور از خانواده خود هستند، برای حضور در این شب بلیط هواپیما می‌گیرند یا به دل جاده می‌زنند تا یلدا را تا صبح کنار عزیزانشان بگذرانند.
ما در این برگ از مجله گردشگری یوتراوز درباره شب یلدا و سفره رنگارنگ آن صحبت می‌کنیم. پس اگر می‌خواهید بدانید هدف از شب یلدا چیست یا حتی یلدا یعنی چه؛ این مطلب را از دست ندهید!
«باد آسایش گیتی نزند بر دل‌ریش / صبح صادق ندمد تا شب یلدا نرود»
در این مقاله درباره شب یلدا می‌خوانید:
- شب یلدا چه شبی است؟
- یلدا به چه معناست؟
- تاریخ شب یلدا 1402
- خوراکی‌های شب یلدا
- اعمال شب یلدا
- تاریخچه شب یلدا در ایران باستان
- شب یلدا و ثبت در یونسکو
شب یلدا چه شبی است؟
یلدا که یکی از مراسم ایران باستان است ریشه‌ای قدیمی در فرهنگ ما دارد. مراسمی که پس از گذشت هزاران سال هنوز هم در میان ایرانیان مراسمی خاص و دوست‌داشتنی‌ست. یلدا جشنی مربوط به «ایزد مهر» است. در حقیقت یلدا شب اول زمستان و شب آخر پاییز است؛ شبی که آن را بلندترین شب سال می‌نامند.
📢دو روایت برای یلدا بیان‌شده است:
🔹روایت اول مربوط به پیروزی روشنایی بر تاریکی میشود؛ ایرانیان باستان تاریکی را نماد اهریمن و روشنایی را نمادی از خیر و نیکی می‌دانستند. آنها معتقد بودند در آخرین شب پاییز تاریکی طولانی‌تر است و روزهای بعد از سی آذر طولانی‌تر می‌شوند و این به معنای پیروزی خورشید و نور بر تاریکی و ظلمت است.
🔸روایت دوم مربوط به شب تولد مهر و میترا (خورشید) و آغاز خلقت است؛ شب یلدا در واژه سریانی به معنای «زایش مهر» است.
یلدا به چه معناست؟
یلدا واژه‌ای سریانی به معنای تولد و زایش است. البته کمتر کسی می‌داند این لغت چگونه وارد زبان فارسی شده و جای خود را به عنوان یکی از مهم‌ترین جشن‌های باستانی در بین ایرانیان بازکرده است. ابوریحان بیرونی هم در کتاب آثار الباقیه، از این جشن به نام «میلاد اکبر» یاد کرده و منظور از آن را میلاد خورشید می‌داند.
تاریخ شب یلدا 1402
✨شب یلدا 1402 برابر است با پنجشنبه 30 آذر، مصادف با 21 دسامبر 2023 و 7 جمادی‌الثانی 1445 قمری✨
خوراکی‌های شب یلدا
از هرچه بگذریم سخن از خوراکی‌های شب یلدا خوش‌تر است. اصلا به نظر ما بخش بزرگی از جذابیت این شب را تنقلات، غذاها و خوراکی‌های خوشمزه و هیجان‌انگیز آن تشکیل می‌دهند. در کشورمان ایران با توجه به تنوع فرهنگی که وجود دارد، مردم هر خطه به نوعی شب یلدا را جشن می‌گیرند. مازنی‌ها کدو پلو می‌خورند و خراسانی‌ها کف‌زنی می‌کنند! پیشنهاد می‌کنیم مقاله «آداب و رسوم شب یلدا در ایران» را بخوانید تا حقایق جالبی از این شب را متوجه شوید.
در ادامه پای سفره رنگارنگ یلدا می‌نشینیم و شما را با خوراکی و شام شب یلدا آشنا می‌کنیم:
غذاهای شب یلدا
جذاب‌ترین بخش شب یلدا، غذاها، خوراکی‌ها و شام رنگارنگ آن است. در این شب هر خانواده‌ای بنا به شرایط و بضاعت خود، سفره‌ای حتی کوچک می‌اندازد و آن را پر می‌کند با انواع میوه، لبو، چغندر، تخمه و سایر تنقلات و شیرینی‌ها.
البته همان‌طور که مراسم شب یلدا در هرجای ایران متفاوت برگزار میشود، خوردنی‌های آن هم متفاوت است. با این‌حال پلو ماهی، زرشک‌پلو، کلم شیرازی، خورشت بادنجان با برنج و آش رشته از غذاهایی است که در این شب سرو میشود.
برخی هم شام شب یلدا را با استفاده از خوراکی‌های معروف این شب درست می‌کنند تا هرچه بیشتر به سفره خود رنگ و بوی یلدا بدهند. خورشت کدو حلوایی، مرغ ناردونی، کوفته انار و گردو و آش انار تعدادی از این غذاها هستند.
میوه‌های شب یلدا
انار و هندوانه از میوه‌های همیشگی در سفره یلدا هستند، اما دلیل انتخاب این دو میوه چیست؟ ایرانیان باستان بر این باور بودند که این میوه‌ها به واسطه دانه‌های فراوان، نوعی جادو به همراه خود دارند که باعث باروری و برکت بیشتر می‌شوند.
برخی هم این دو میوه سرخ‌رنگ را نماینده خورشید در شب می‌دانند و اعتقاد دارند که در شب یلدا که طولانی‌ترین شب سال است، این دو میوه باید در سفره باشند تا همه بدانند که شب رفتنی است. آنها همچنین بر این باور بودند که اگر زمستان خود را با میوه‌های تابستانی آغاز کنند، در فصل سرما مریض نخواهند شد.
انار پای ثابت شب یلداست. این میوه نماد شادی، زایش و تولد است و به همین دلیل هم به عضوجدانشدنی سفره یلدا بدل شده است. اما هندوانه در این شب نماد چیست؟ این میوه سمبل خورشید است و به‌عنوان مهم‌ترین میوه بر سر سفره یلدا شناخته میشود. مردم در قدیم بر این باور بودند که خوردن هندوانه در این شب موجب دور شدن سرما و بیماری میشود.
کدو حلوایی، چغندر، خرمالو، سیب از دیگر خوردنی‌های این شب هستند.
آجیل و میوه‌های خشک
در گذشته که آجیل کمتر در دسترس مردم بود، ایرانیان باستان بیشتر از میوه‌های خشک در این شب استفاده می‌کردند. آجیل شب یلدا هم شامل بادام، گردو، پسته و فندق است که هرکدام آنها نمادی از برکت، تندرستی، فراوانی و شادمانی هستند.
اعمال شب یلدا
شب یلدا هم مانند سایر جشن‌های باستانی ما، آداب و رسوم خاص خودش را دارد. قبل از آنکه درباره اعمال این شب صحبت کنیم، بد نیست این سوال را جواب بدهیم که هدف از شب یلدا چیست؟ چرا که با دانستن جواب این سوال، می‌توانیم چرایی بسیاری از کارها و اعمال شب یلدا را متوجه شویم.
هدف از این شب (فارغ از باور قدیمی آن و دورکردن اهریمن در طولانی‌ترین شب سال) تازه‌کردن دیدارها، یادآوری ارزشمندی حضور عزیزان و بزرگترها و لذت‌بردن از یک دقیقه بیشتر از با هم بودن است.
حالا بعد از دانستن علت جشن گرفتن شب یلدا، بد نیست از آداب و رسوم این شب هم بیشتر بدانید:
روشن کردن آتش
آتش در باور ایرانیان باستان نمادی از روشنایی و خورشید بوده است، برخی نیز آن را برای رفع نحسی اهریمنان روشن می‌کردند و اعتقاد داشتند حرارت و شعله‌های آتش شیاطین را دور می‌کند. متاسفانه این رسم با مرور زمان به دست فراموشی سپرده‌شده و کمتر خانواده ای به آن توجه می کند. البته در خانواده‌هایی که هنوز به سنت‌ها و اجرای تمام و کمال آداب و رسوم شب یلدا پایبند هستند می‌توان این رسم را دید.
مراسم شب چله عروس
یلدابرون مراسمی برای زوج‌هایی است که به‌تازگی زندگی مشترک خود را شروع کرده‌اند. عروس‌هایی که هنوز به خانه همسر خود نرفته‌اند در این شب با کادو، جواهرات، میوه‌های تزئین شده از سوی خانواده داماد موردتوجه و محبت قرار می‌گیرند و دو خانواده این شب را در کنار یکدیگر سپری می‌کنند.
اما چرا باید برای عروس شب‌چله‌ای برد؟ شب یلدا بهانه‌ای برای دیدار است. در روزگاران قدیم دو نامزد می‌توانستند در شب‌های خاصی یکدیگر را ملاقات کنند و شب یلدا یکی از آن شب‌های خاطره‌انگیز بوده است.
حافظ خوانی و قصه‌گویی
یلدا جشنی کوچک در سرآغاز زمستان است. شبی است که با شعر و ادبیات کهن ما هم گره خورده است. مردم در این شب دست به دامان حافظ شده و او را به شاخه نباتش قسم می‌دهند. بعد از حافظ نوبت شاهنامه‌خوانی می‌رسد؛ زمانی برای گفتن از حماسه‌سرایی‌های پهلوانان غیور ایرانی. اگر شاهنامه با شیوه نقالی خوانده شود، جذابیتش صد چندان میشود.
متلگویی یکی دیگر از آیین‌های شب یلدا است که تاحدودی به فراموشی سپرده شده است. متلگویی نوعی شعرخوانی و داستان‌خوانی‌ست که در گذشته توسط بزرگترها انجام می‌شده است. شنیدن قصه‌های غیر واقعی همچون قصه پریان و دیوان برای کودکان بسیار سرگرم‌کننده و جذاب بوده و بخش دوست‌داشتنی شب یلدا به حساب می‌آمده است. هر شهر با توجه به فرهنگ خود داستان‌های مخصوصی داشته که «قصه حسین کرد شبستری» در آذربایجان نمونه‌ای از آن‌هاست.
تاریخچه شب یلدا در ایران باستان
چله در واژه‌های باستانی به معنای زمستان است. از همین رو شب یلدا را شب چله هم می‌گویند. با شروع زمستان، چله بزرگ شروع میشود که زمان آن از یک دی تا ده بهمن ماه است. از ده تا سی بهمن ماه را هم چله کوچک می‌نامند. این آیین باستانی قدمتش به هفت هزار سال پیش می‌رسد.
ایرانیان باستان آن را یلدا شب زایش مهر و یا زایش خورشید می‌خواندند و برای شب زادروز ایزد مهر یا میترا جشن برپا می‌کردند. از فردای آن روز و با طلوع خورشید روزها بلندتر می‌شد و تابش نور ایزدی افزایش پیدا می‌کرد. مردم در این شب برای در امان ماندن از خطر شیاطین، گرد هم جمع آمده و با روشن کردن آتش از خورشید طلب برکت می‌کردند.
شب یلدا و ثبت در یونسکو
در هفدهمین نشست کمیته پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس که در آذرماه 1401 برگزار شد، شب یلدای ایرانی به عنوان میراث فرهنگی ناملموس ایران و افغانستان به ثبت جهانی رسید. در توضیح شب یلدا در این مراسم آمده است که: «یلدا شبی‌ست که به بهانه گرامی‌داشتن نور و خورشید و غلبه بر تاریکی خانواده‌ها را در اولین شب زمستان، دور هم جمع می‌کند و نوید فزونی نور و گرما را برای آنها به ارمغان می‌آورد.»
شب یلدای امسال متفاوت‌تر از همیشه!
بی‌شک تمامی مراسم و آیین‌های ایران از قدمت زیادی برخوردارند و برای همگان بسیار بااهمیت هستند. این مراسم هرکدام ویژگی‌خاص خود را دارند و به‌نوبه خود بسیار زیبا هستند. بیایید در حفظ این آیین کوشا باشیم. فرقی نمی‌کند که لر باشیم یا کرد، ترک یا بلوچ! این شب برای همه ایرانی‌ها نماد شادی، دورهم‌نشینی، مهرورزی و دوستی است. پس سنت‌های خوب ایرانی را برای نسل‌هایمان پاس بداریم.
چنانچه از خانواده خود دور هستید و دلتان می‌خواهد شب یلدا را در کنار آنها صبح کنید، نگران نباشید. ما تمام دغدغه‌هایتان نظیر خرید 🚉بلیط قطار، هواپیما و 🏡رزرو هتل برطرف می‌کنیم و سفری فراموش‌نشدنی برای شما رقم می‌زنیم. در هر مرحله از سفر هم که سوالی برایتان پیش آمد فقط کافیست با شماره 📞1548 تماس بگیرید و دغدغه‌هایتان را با تیم پشتیبانی یوتراوز مطرح کنید.
در پایان؛
امیدواریم کانون خانواده‌هایتان همیشه گرم باشد و شب یلدا حسابی خوش بگذرد! 😍
سوالات متداول
یلدا یعنی چه؟
یلدا به معنای زایش و تولد است.
هدف از شب یلدا چیست؟
ایرانیان باستان معتقد بودند که اهریمنان در آخرین روز پاییز بیشترین حضور را دارند، بنابراین تا صبح بیدار می‌ماندند و با روشن‌کردن آتش سعی می‌کردن شیاطین را دور کنند.
شب یلدا 1402 چند شنبه است؟
شب یلدا 1402 پنجشنبه 30 آذر است.
شب یلدا در چه فصلی است؟
شب یلدا در آخرین روز پاییز جشن گرفته میشود.
شب یلدا چه ماهی است؟
شب یلدا آخرین روز ماه آذر است.
شب یلدا چند ساعت است؟
شب یلدا 14 ساعت و 17 دقیقه است.
