فرهنگ بومی مازندران
- ...
- ...
- تعداد کلمات
مازندران یکی از بزرگترین استان‌های شمالی ایران است که فرهنگ بومی خاصی دارد. اگر می‌خواهید با آداب و رسوم مازندرانی‌ها آشنا شوید، مطلب زیر را از دست ندهید.
مازندران یکی از استان‌های بی‌نظیر کشورمان است که پیشینه فرهنگی‌اش زبان‌زد است. فرهنگی ناب و بی‌مانند که هر گردشگری را از هر نقطه در کشورمان به تماشا و تجربه آن دعوت می‌کند. از گویش بومی گرفته تا غذاهای محلی، از پوشش زنان و مردان گرفته تا آداب‌ورسوم. هر چیزی در این استانِ کهن دیدنی‌ست. اگر مقصد بعدی‌تان سفر به این استان سرسبز به بهانه بازدید جاهای دیدنی ساری در مرکز استان مازندران است، تا انتهای این مطلب با مجله گردشگری یوتراوز همراه شوید، چون قصد داریم فرهنگ بومی مازندران را به‌طور کامل برایتان شرح دهیم.
آنچه درباره فرهنگ بومی مازندران در این مقاله می خوانید:
فرهنگ بومی مازندران
به‌طورکلی فرهنگ بومی مردم هر منطقه از سایر مناطق متمایز است؛ به گونهای که فرهنگ هر منطقه بخش مهمی از هویت مردم آنجاست. همان‌طور که می‌دانید فرهنگ، آیین و سنت‌های مازندران قدمتی چند هزار ساله دارد! شما با مطالعه فرهنگ بومی مازندران با ارزش‌های اجتماعی مردم این خطه، آداب و رسوم، هنرها، غذاهای محلی، اعتقادات، قوانین، سبک زندگی و ... مردم آنجا آشنا می‌شوید. اگر مایلید فرهنگ بومی شمال و رسوم مخصوص اهالی استان مازندران را بدانید، ادامه این مطلب را از دست ندهید!
- آداب و رسوم مازندران
- ادبیات بومی مازندران
- غذا در فرهنگ بومی مازندران
- لباس محلی مازندران
- بازی های بومی محلی مازندران
- سوغات و صنایع دستی مازندران
آداب و رسوم مازندران
در استان مازندران مراسم و آیین‌های بومی و کهن بسیاری وجود دارد. آیین‌ها و مراسمی که نسل‌به‌نسل بین مردم چرخیده‌اند. توجه مردم استان مازندران به این آیین‌ها توانسته آنها را به‌طور تمام و کمال حفظ کند. چه خوب است که درباره این مراسم بیشتر بدانیم. پس به شناخت و توضیح آنها می‌پردازیم.
عنوان | توضیح |
نوروز خوانی در مازندران | نوروزخوانی یکی از مهم‌ترین مراسم در فرهنگ بومی مازندران است. گروهی از نوروزخوانان به صورت دوره‌گرد از 15 اسفندماه تا عید نوروز به درب خانه‌ها می‌روند و با خواندن شعر و نواختن ساز، عید را به مردم تبریک می‌گویند و صاحب‌خانه هم به آنها عیدی می‌دهد. |
فرهنگ بومی مازندران در چهارشنبه سوری | در مازندران، چهارشنبه سوری با آداب و رسوم خاص خود مانند پختن آش، بخت‌گشایی، افروختن آتش، کوزه‌شکنی و قاشق‌زنی برگزار میشود. |
جشن نوروز ماه | مازندرانی‌ها در اواسط مردادماه جشنی به نام «نوروز ماه» می‌گیرند. در این جشن از اولین محصول برنج خود غذا درست می‌کنند و در بیرون از روستا به جشن و پای‌کوبی می‌پردازند. |
شال انگلنی | این آیین که بیشتر در مناطق کوهستانی مازندران مرسوم است شال اندازی (شال انگلنی) نام دارد. طبق این رسم جوانان به کنار پنجره و پشت‌بام رفته و شالی را به خانه دیگران می‌اندازند. صاحب‌خانه پس از دیدن آن شال شیرینی یا انعامی را به آن فرد می‌دهد. |
روز سیزدهم آبان ماه | این روز برای مازندرانی‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، به طوری که در این شب همه اعضای خانواده و فامیل گرد هم جمع آمده و با جان‌ودل به داستان‌ها و روایت‌های بزرگ‌ترها گوش می‌سپارند. |
آیین سنتی 26 عید ماه | هرساله در تاریخ 28 تیرماه شمسی و 26 عید ماه طبری آیین ویژه‌ی سنتی در بیشتر روستاهای استان مازندران برگزار میشود. مردم به این مراسم، جشن مردگان می‌گویند و این مراسم را با آداب خاصی انجام می‌دهند. |
شب یلدا در مازندران | مراسم شب یلدا در فرهنگ بومی مازندران جای ویژه‌ای دارد. در این شب همه اعضای خانواده در کنار هم جمع می‌شوند و هندوانه، ماست، میوه و تنقلات می‌خورند. همچنین دختران دم بخت به خانه اهالی روستا می‌روند و از آنها طلب هدیه می‌کنند. |
مراسم ورف چال | این مراسم در روستای اسک در جاده هراز در پایان فصل زمستان برگزار میشود. زنان روستا در این روز جشن عروس و داماد و شاه و وزیربازی می‌کنند. مردان هم در این روز چاه برف را که برای ذخیره آب در تابستان استفاده میشود، پر می‌کنند. |
مراسم ماه محرم در مازندران | در استان مازندران تمامی شهرها قبل از فرارسیدن ماه محرم سیاه‌پوش می‌شوند. برپایی تکیه‌ها، دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی، اهدای نذورات از جمله رسومات این ماه در مازندران است. در مقاله زیر با آب و رسوم اقوام مختلف ایرانی در محرم، آشنا می‌شوید: |
ادبیات بومی مازندران
اغلب مردم مازندران به زبان گیلکی صحبت می‌کنند (این حداقل اطلاعاتی است که اکثر ما راجع به ادبیات بومی مازندران داریم). اما ادبیات بومی شمال کشور دنیای بسیار وسیعی دارد که در این قسمت از معرفی فرهنگ بومی مازندران به سراغش می‌رویم و اطلاعات دقیق‌تری راجع به آن در اختیارتان می‌گذاریم. به‌طورکلی ادبیات بومی مازندران به دو بخش اصلی «زبان» و «لهجه» تقسیم میشود که هر کدام را به‌طور مجزا شرح خواهیم داد.
زبان بومی مازندران
زبان مازندرانی، یکی از گویش‌ها و زبان‌های ایرانی‌ست که زیرمجموعه گروه زبان‌های کناره‌ی دریای خزر به شمار می‌رود. در واقع این گروه زبان‌ها شامل: زازاکی، گورانی، تالشی، گیلکی، مازندرانی، تاتی، هرزندی و سمانی می‌شوند. این زبان‌ها قدمتی مربوط به عصر پهلوی و اشکانی دارند. در غرب مازندران افراد گویشور (افرادی که به یک‌زبان تکلم می‌کنند) زبان گیلکی، در جنوب گویشور زبان تاتی و در شرق و جنوب شرق گویشور زبان ترکمنی و فارسی هستند. این‌ها زبان‌های موجود در استان مازندران هستند.
لهجه های مازندرانی
کارشناسان و متخصصان توانسته‌اند دوازده لهجه در دوازده منطقه متفاوت استان مازندران را شناسایی کنند. این دوازده منطقه شامل:
- منطقه کردکوی
- منطقه بهشهر و نکا
- منطقه ساری
- منطقه قائم شهر
- منطقه بابل
- منطقه نور و نوشهر
- چالوس و تنکابن شرقی
- تنکابن مرکزی
- منطقه علی‌آباد کتول
- منطقه قصران باستانی
- منطقه دماوند
- آمل
غذا در فرهنگ بومی مازندران
استان مازندران یکی از بهترین مقصدها برای امتحان کردن غذاهای بومی و محلی متنوع است. غذاهای خوشمزه مازندرانی آنقدر خوش‌رنگ و لعاب‌اند که حتی با دیدن عکس آنها در سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی هم، دهانتان آب می‌افتد. در این بخش از معرفی فرهنگ بومی مازندران شما را به دنیای خوشمزه غذاهای محلی مازنی میبریم. خوشمزه‌ترین و معروف‌ترین غذاهای شمالی مواردیست که اینجا می‌خوانید.
🍀🍀🍀🍀
نام غذا | توضیحات |
کدو بره | ترکیبی از کدوسبز، گوجه‌فرنگی، تخم‌مرغ، سیر، پیاز، سیب‌زمینی و ادویه. |
کئی انار | غذایی مقوی برای افراد کم‌خون که از کدو حلوایی، انار، عدس، سیر، گردو، پیاز، لوبیا چیتی، روغن، زردچوبه تهیه میشود. |
اکبر جوجه | غذای محبوب مسافران شمال؛ تهیه‌شده از جوجه، رب انار، زعفران، لیموترش، روغن مایع و ادویه. |
خورش ناردون | غذایی اصیل و محبوب از گوشت اردک، انار، پیاز، رب انار، سیر، شکر. |
اردک شکم پر | غذایی خوشمزه و پرطرفدار که از مرغ، پیاز، رب انار، رب گوجه، رب نارنج، ادویه، سبزی معطر تشکیل شده است. |
خورش سیر انار | خورشی ترش و خوشمزه. مواد اولیه این خورش پودر موسیر، پودر سیر، ادویه، انار، رب انار، گوشت مرغ، پیاز، روغن‌زیتون، زعفران و گوشت بلدرچین (اختیاری). |
باقلا وابیج | غذایی با باقلا، شوید خشک، تخم‌مرغ، سیر، کره یا روغن، ادویه، دارچین (اختیاری). |
لباس محلی مازندران
لباس‌های بومی محلی مردم استان مازندران علاوه بر زیبایی، دارای قدمت بسیاری است. پوشاک و لباس محلی زنان و مردان در این استان متفاوت هستند.
لباس بومی زنان مازندران از این چند بخش تشکیل میشود:
- شلیته یا چرخی شلوار که دامنی منحصربه‌فرد متشکل از چندین نوار رنگی است.
- سرپوش محلی یا چارقد که یک روسری چهارگوش با گل‌های بسیار و تزئینات جذاب بر روی آن است.
- پاپوش شامل گالش و چاروق؛ گالش برای رفت‌وآمدهای ساده روزانه و چاروق کفش مشترک بین مردان و زنان است.
لباس بومی مردان مازندران از این چند بخش تشکیل میشود:
- جومه یا جامه، پیراهن مخصوص مردانه، مناسب برای همه فصول.
- شلوار یا پشمبال، شلوار سیاه یا آبی‌رنگ، در زمستان دارای الیاف متفاوت‌تر به نام چوقاست.
- نیم‌تنه، پوششی به رنگ مشکی که در فصل زمستان بر روی پیراهن خود به تن می‌کنند.
- سرپوش محلی یا کلاه نمدی که برای فصل زمستان بسیار کاربرد دارد.
- پاپوش محلی یا چاروق، یکی از قدیمی‌ترین پاپوش‌ها، از جنس چرم که با بندهایی به دور پا بسته میشود.
بازی های بومی محلی مازندران
بازیهای بومی و محلی استان مازندران دارای قدمت و بااصالت هستند. بازی‌هایی که سبب شادی و شادمانی اهالی استان و شهرهای مازندران می‌شوند. در ادامه به شرح برخی از این بازی‌ها می‌پردازیم:
عنوان | توضیحات | نحوه انجام |
چیلک مارکا | دو گروه تشکیل میشود. هر گروه یک چوب کوچک (چیلک) و یک چوب بزرگ (مارکا) دارد. چوب چیلک را روی گودال می‌گذارند و با چوب مارکا به آن ضربه می‌زنند. گروهی که چوبش مسافت بیشتری طی کند برنده است. بازنده باید به برنده کولی بدهد. | گودالی کوچک حفر می‌کنند و چوب چیلک را روی آن می‌گذارند. سپس با چوب مارکا به آن ضربه می‌زنند. |
آغوزکا یا گردوبازی | تعدادی گردو را دو به دو روی هم می‌چینند. هر بازیکن با یک گردوی بزرگ‌تر (تیره) به گردوها ضربه می‌زند. اگر گردوها با تیره بریزد، آن بازیکن موقتاً برنده میشود و بقیه باید به تیره او ضربه بزنند. اگر کسی نتواند به تیره ضربه بزند، صاحب همه گردوها میشود. | گردوها را دو به دو روی هم می‌چینند. هر بازیکن با تیره به گردوها ضربه می‌زند. |
ریسمان‌بازی | یک نفر (بندباز) روی طناب راه می‌رود و حرکات نمایشی انجام می‌دهد. نفر دیگر (شیطانک) در پایین طناب با حرکات خنده‌دار تماشاچیان را سرگرم می‌کند. در پایان، شیطانک از مردم و صاحب‌خانه پول یا شیرینی می‌گیرد. | طنابی را بین دو نقطه بلند می‌کنند. بندباز روی طناب راه می‌رود و حرکات نمایشی انجام می‌دهد. شیطانک در پایین طناب حرکات خنده‌دار انجام می‌دهد. |
کشتی لوچو | دو کشتی‌گیر باهم کشتی می‌گیرند. هدف، انداختن حریف به زمین است. قوانین این کشتی شامل موارد زیر است: * ضربه‌زدن به سر حریف، گرفتن انگشتان دست، چنگ یا ضربه‌زدن به کتف و گوش خطا محسوب میشود. * کشتی‌گیران دو هفته باهم مسابقه می‌دهند. * برنده کسی است که بتواند همه حریفان را شکست دهد. * جایزه برنده یک راس گاو است. | دو کشتی‌گیر در میدانی که پر از خاک است باهم کشتی می‌گیرند. هدف، انداختن حریف به زمین است. |
سوغات و صنایع دستی مازنداران
استان مازندران، یکی از غنی‌ترین و قدیمی‌ترین سوغات و صنایع دستی ایران را دارد. برخی از این سوغات و خوراکی‌های بومی شامل موارد زیر هستند:
- سوهان کنجدی یا پشت زیک: این شیرینی خوش‌طعم یکی از شیرینی‌های خوشمزه و قدیمی استان مازندران است که برخی افراد به آن سوهان کنجدی هم می‌گویند.
- قماق مازندران: یکی دیگر از شیرینی‌های استان مازندران، شیرینی قماق است. این شیرینی به دلیل اینکه فاقد شکر و هر گونه مواد قندی است، مناسب برای افراد دیابتی است.
- صنایع دستی استان مازندران هم شامل: حصیربافی، صنایع چوبی، جاجیم‌بافی، قالی‌بافی و گلیم‌بافی است. سوغات و صنایع دستی استان مازندران در نوع خود بی‌نظیر است و در این مقال نمی‌گنجد.
فرهنگ بومی ساری
درباره فرهنگ مردم مازندران به‌طور مفصل صحبت کردیم. در این قسمت می‌خواهیم خیلی کلی‌تر به فرهنگ بومی مردم ساری بپردازیم. مردم ساری از زمان‌های خیلی دور تا دوران صفوی به زبان طبری صحبت می‌کردند. پس از سقوط صفویان و با گذشت سال‌ها رفته‌رفته زبان فارسی جایگزین زبان طبری شد. اما به قسمت شیرین ماجرا یعنی آیین و سنت‌های مردم ساری می‌رسیم. از مهم‌ترین آداب و رسوم این شهر می‌توان به جشن نورگون و جشن مردگان اشاره کرد.
جشن مردگان
آیین سنتی ۲۶ دی ماه (معروف به جشن مردگان) در بین مردم مازندران مخصوصاً اهالی ساری بسیار مرسوم است. نام این جشن در نگاه اول کمی عجیب به نظر می‌رسد! اما جالب است بدانید در جشن مردگان خبر از غصه خوردن و عزاداری نیست. در این رسم کهن مردم ساری به برنامه‌هایی مانند اسب‌سواری، کشتی لوچو، خیرات برای مردگان، روشن کردن شمع برای اموات، توزیع شیرینی و ... می‌پردازند. راجع به جشن مردگان ابتدای مقاله به‌طور مفصل صحبت کردیم. این جشن هر ساله با حضور تعداد زیادی از مردم ساری در مرقد امامزاده حسن برگزار می‌گردد.
جشن نورگون
هر ساله در بیستم تیرماه مردم ساری در محلی به نام «قلاییش» دور هم جمع شده و جشن می‌گیرند. آنها گونهای خشک را آتش زده و آنها را دور سرشان می‌چرخاند. «جشن نورگون» یا «جشن نورگوهون» به معنای گونهای شعله‌ور است. بر اساس داستان‌های قدیمی زمانی که فریدون ضحاک را به بند کشید با افروختن آتش این خبر را به گوش همگان رساند. مردمی که در نزدیکی کوه‌های دماوند منتظر چنین خبری بودند با دیدن نور آتش، گونهای خشک را آتش زده و بر سر طنابی بستند. سپس آن را بالا آورده و به گردش درآوردند تا یاران فریدون از بودن آنها دلگرم شوند. از آن زمان به بعد این مراسم به جشنی ماندگار در بین مردم تبدیل شد.
فرهنگ بومی بابل
آداب و سنن مردم محلی بابل به مردم سایر نقاط مازندران شباهت بسیاری دارد. مردم این شهر از قومیت طبری به شمار می‌آیند و به زبان مازندرانی صحبت می‌کنند. مردم بابل از زمان‌های دور تاکنون در زمینه‌های هنری و فرهنگی شهره عام و خاص هستند. آنها همیشه در زمینه تئاتر، سینما، مطبوعات، کتابخانه و برگزاری جشنواره‌های مختلف حرفی برای گفتن داشته‌اند. از غذاهای خوشمزه مردم بابل می‌توان به کوکو مرغ، کباب‌ترش، شامی بابلی واویشکا اشاره کرد. آغوز نون، کماج، برنجک، صنایع‌دستی، جاجیم‌بافی، سفال، گلیم‌بافی و قماق محبوب‌ترین سوغاتی‌های این شهر هستند.
سفر به مازندران با یوتراوز
حالا که با فرهنگ بومی مازندران و رسم و رسوم آن آشنا شدید، خوب است به عنوان آخرین بخش این مقاله، به سراغ معرفی بهترین راه سفر به مازندران برویم و شما را با خدمات سفرِ عالیِ یوتراوز آشنا کنیم.
🔔شما عزیزان می‌توانید با استفاده از کدهای تخفیفِ خدمات سفِر یوتراوز، ارزان‌ترین بلیط هواپیما و قطار را بخرید و بهترین هتل‌ها را با تضمین قیمت در شهر مقصد رزرو کنید. با زدن روی نام هرکدام از مسیرهای زیر، به صفحه مربوط به آن مسیر در سایت یوتراوز هدایت می‌شوید.
هرگونه سوال و ابهامی درباره استفاده از کد تخفیف یوتراوز برای 👈 نصب اپلیکیشن یوتراوز، خرید بلیط هواپیما و قطار و همچنین رزروهتل 👉 دارید را، از طریق تماس با شماره 1548📞 از همکارن ما بپرسید.
- بلیط هواپیما مشهد ساری
- بلیط هواپیما کیش ساری
- بلیط هواپیما تهران ساری
- قطار ساری مشهد
- قطار تهران ساری
- بلیط ارزان قطار ساری
سخن پایانی
در پایان خوب است یادآوری کنیم که؛ فرهنگ بومی در هر منطقه‌ای از کشورمان نشان‌دهنده اصالت آن منطقه است. سعی کنیم که این اصالت را در استان و شهر خود حفظ کنیم. حتی اگر کمرنگ شده، سعی کنیم که پاک نشود. یکی از بهترین روش‌هایی که شما را با فرهنگ بومی مازندران آشنا می‌سازد، سفر به روستاها و ییلاقات استان مازندران است. روستای فیلبند و روستای کندلوس مازندارن دو مقصد ایده‌آل برای آشنایی با فرهنگ بومی مازندران است.
سوالات متداول
مهم‌ترین مراسم‌ها و آیین‌های بومی مازندران کدامند؟
نوروز خوانی، مراسم چهارشنبه سوری، جشن نوروز ماه، روز سیزدهم آبان، آیین سنتی ۲۶ دی ماه، شب یلدا، مراسم برف‌چال و مراسم ماه محرم.
بازیهای بومی مازندران کدامند؟
چیلک مارکا، آغوزکا، ریسمانبافی و کشتی لوچو.
