آرامگاه پیر پالاندوز در مشهد

پایتخت معنوی دل‌های ایران یعنی مشهد مقدس، یکی از اولین انتخاب‌های هر ایرانی برای سفر است. جاهای دیدنی نزدیک حرم مشهد بسیارند، با این‌حال حرم امام رضا (ع)، همچنان قوی‌ترین جاذبه‌ای است که گردشگران را به خود جذب می‌کند. در چند سال اخیر، این مکان زیارتی پیشرفت چشمگیری داشته است و رواق‌ها و صحن‌های زیادی به آن افزوده شده است. اما در این میان آرامگاه افراد مشهوری که در جوار حرم مطهر به خاک سپرده شده‌اند، جزو مکان‌هایی هستند که هر مسافر بعد از زیارت به آن‌ها سری خواهد زد. یکی از این آرامگاه‌ها، آرامگاه عارفی بزرگ به نام پیر پالاندوز است که اتفاقا جزو مکان‌های زیارتی معروف و محبوب برای زائران محسوب می‌شود. اگر تمایل دارید با آرامگاه پیر پالاندوز بیشتر آشنا شوید در این مقاله یومگ را همراهی کنید.

آنچه در این مقاله درباره آرامگاه پیر پالاندوز خواهید خواند:

• آرامگاه پیر پالاندوز مشهد
• برگی از گذشته آرامگاه پیر پالاندوز
• معماری آرامگاه پیر پالاندوز
• پیر پالاندوز کیست؟
• آرامگاه پیر پالاندوز کجاست؟

آرامگاه پیر پالاندوز مشهد

حرم تا دلتان بخواهد مکان زیارتی دارد؛ از مسجد قدیمی و معروف گوهرشاد بانو گرفته تا آرامگاه عارفان بزرگی همچون شیخ بهائی و پیر پالاندوز. هر سمت حرم دنیایی است دیدنی! اگر در سمت شمال شرقی کمی سر خود را بچرخانید بنایی تاریخی و زیبا توجه شما را به خود جلب خواهد کرد. نقش‌های مینیاتوری این بنا هوش از سرتان می‌برد و سردرش شگفت‌زده‌تان خواهد کرد. آرامگاه پیر پالاندوز هم از مکان‌های مشهور و دیدنی در جوار حرم مطهر امام رضا (ع) است و در همسایگی آن قرار گرفته است. 

برگی از گذشته آرامگاه پیر پالاندوز

آرامگاه شیخ محمد کمی بعد از مرگ وی به دستور پدر شاه عباس صفوی در قرن دهم هجری قمری ساخته می‌شود. قنبر علی بن خواجه حسین، یکی از معروف‌ترین معماران ایرانی در عهد صفویه، طراحی و ساخت این آرامگاه را انجام می‌دهد. این آرامگاه به منظور زنده نگه‌داشتن نام این فرد خیر ساخته شده است و سبک معماری صفوی در هر گوشه آن به وضوح دیده می‌شود. حالا این بنا از جاهای دیدنی نزدیک به حرم است. 

معماری آرامگاه پیر پالاندوز

آرامگاه پیر پالاندوز، بنایی چهارگوش است که در قسمت شمال‌ شرقی حرم مطهر امام رضا (ع) قرار گرفته است. معماری این بنا که یادآور عهد صفویه است، در زمان سلطنت شاه محمد خدابنده احداث شده‌ است. این بنای چهارگوش، ایوانی آجری دارد که حالتی زیبا و باصفا به آن بخشیده‌ است. شاه‌نشینی که داخل بقعه قرار گرفته است، پر از یزدی‌بندی‌هایی است که در اصل دارای نقاشی بوده‌اند و سبب شده‌اند زیبایی بقعه بیشتر به چشم آید. بدنه‌های این آرامگاه در گذشته دارای تزئینات نقاشی بوده‌اند ولی متاسفانه با گذشت زمان امروزه چیز زیادی از آن باقی نمانده‌ است. 

این یادگار دوران صفویه، در زیر کاسه گنبد خود نقش ترنج زیبایی با نگاره‌های گیاهی دارد که نشان از معماری آن روزگاران است و در عین سادگی معماری بسیار زیبایی دارد. آرامگاه پیر پالاندوز، گنبدی پیازی‌شکل و فیروزه‌ای رنگ دارد که بر روی گردنه‌ای استوانه‌ای شکل قرار گرفته و با پوششی ساده از کاشی‌های فیروزه‌ای تزئین شده‌ است.

پیر پالاندوز کیست؟

همگان وی را با نام پیر پالاندوز می‌شناسند! با این حال نام اصلی این عارف بزرگ، محمد عارف عباسی است. محمد عارف عباسی که از عارفان و پیران سلسله ذهبیه بوده‌ است، در نیمه دوم قرن هجری در روستایی به نام کارند متولد می‌شود. ذهبیه، شاخه‌ای از عرفان بوده و کرخی و نجم‌الدین کفبری از معروف‌ترین بزرگان این سلسله بوده‌اند که از قرن هفتم هجری به بعد شیخ‌هایی همچون میرسیدعلی همدانی و سید عبدالله برزش آبادی پیشوایی این فرقه را بر عهده گرفتند.

این بزرگ‌مرد در طول عمر بابرکت خویش، در عرفان به مقامات بلندی دست پیدا می‌کند و کیمیاگری و خطاطی را در حد استادی فرا می‌گیرد. شیخ محمد علاوه‌بر کفش‌دوزی همچنین تبحر زیادی در خط ثلث داشته و هفت سوره از قرآن را با دست خویش نگاشته است. این عارف بزرگ که معاصر با شیخ بهایی بوده، با وجود داشتن موقعیت و درآمد عالی، ساده زیستی را برای خود برمی‌گزیند و همچون افراد عادی روزگار را می‌گذراند. 

از آنجایی‌که این عارف بزرگوار عمر خود را صرف جستجوی معرفت کرد، توانست به کراماتی نیز دست پیدا کند. یکی از ویژگی‌های این شیخ و عارف بزرگ قناعت‌پیشگی بود و جمله معروف پیر پالاندوز (دلت را کیمیا کن) همچون صفحه‌ای ماندگار در تاریخ مانده است.

شیخ محمد عباسی بسیار درویش‌وار زندگی می‌کرد و اما نکته جالب زندگی پیر پالاندوز! آنطور که گذشتگان نقل کرده‌اند این است که شیخ محمد از موقعیت مالی خوبی برخوردار بوده‌ است و نیازی به کار کردن نداشته، با این حال پالا‌ندوزی را برای گذران زندگی خود برمی‌گزیند. به همین علت در میان مردم شیخ محمد لقب پیر پالاندوز را به خود می‌گیرد. 

شیخ محمد زندگی خود را وقف کمک به فقیران کرد و همین امر سبب شد تا در میان فقرا و مردم محبوبیت بسیاری داشته باشد.

آرامگاه پیر پالاندوز کجاست؟

همان‌طور که گفته شد، مقبره پیر پالاندوز در سمت جنوب شرقی حرم مطهر امام رضا (ع)، جایی مابین خیابان‌های طبرسی و خیابان نواب صفوی واقع شده است. به دلیل فاصله کمی که این آرامگاه از حرم مطهر دارد، می‌توانید تنها با چند قدم کوتاه به آن‌جا برسید. از آنجایی که ساعات بازدید در این آرامگاه محدود است، سعی کنید بین ساعت‌ 8 الی 13 در این آرامگاه حضور داشته باشید. برای داخل شدن به این آرامگاه احتیاجی به تهیه بلیط نخواهید داشت، چراکه ورودی آن رایگان است.

برای دیدن آرامگاه پیر پالاندوز باید از حرم خارج شد و به ابتدای خیابان نواب صفوی رسید. آن‌جا سراغ بازارچه را بگیرید تا به تابلوی  آرامگاه پیر پالاندوز برسید. درب ورودی این آرامگاه داخل کوچه است، دری چوبی که سردر آن با کاشی‌کاری و گچ‌کاری تزئین شده‌ است. اولین چیزی که به محض ورود به حیاط آرامگاه خواهید دید، حوضی کوچک وسط حیاط است که گنبد آرامگاه در مقابلش دیده می‌شود. 

مقبره شیخ محمد، در قسمت داخلی آرامگاه قرار گرفته است و از ابتدای ورود قابل رویت است.این آرامگاه فضای زیادی ندارد، بنابراین یک طرف بقعه به زنان و طرف دیگر به مردان اختصاص داده شده‌ است. روی دیوار آرامگاه، کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ قدیمی خودنمایی می‌کنند. بر روی سقف و مخصوصا گنبد اصلی طرح‌های زیبایی به چشم می‌خورد و روی مقبره با شیشه‌ پوشانده شده‌ است.

سخن آخر ...

در این مقاله از تاریخچه بنای آرامگاه پیز پالاندوز و بزرگی این عارف گفتیم، تا ادای دین خود را در حق این بزرگ‌مرد انجام داده باشیم. در میان معماری آرامگاه سفری به دوران صفویه را تجربه کنید و از تماشای نقاشی‌های آن لذت ببرید. خوشبختانه این بنا در چند سال اخیر به خوبی مرمت شده‌ است و شامل درگاه ورودی، رواق‌ها، صحن و فضای اصلی مقبره است که به زیبایی طراحی و ساخته شده‌اند.