عزاداری محرم در شهرهای ایران
- ...
- ...
- تعداد کلمات
آیین عزاداری محرم در شهرهای مختلف ایران با توجه به فرهنگ و آدابورسوم هر شهر متفاوت است. اگر می‌خواهید بدانید لرها، ترک‌ها، کردها، مازنی‌ها و بقیه اقوام ایرانی، در ماه محرم و صفر چطور برای اهل بیت عزاداری می‌کنند، خواندن متن زیر را از دست ندهید. شک نداریم که بعضی رسوم متعجب‌تان خواهد کرد!
عزاداری محرم در شهرهای ایران به یک رویداد ملیِ مهم تبدیل شده است. این مراسم در بعضی شهرها آنقدر پر شور و معروف است که عزاداران را از شهرهای مجاور به سمت خود می‌کشاند. کارهایی که معمولا در عزاداری محرم به صورت مشترک انجام می‌شود شامل مواردی علم‌گردانی و نخل گردانی، پخش غذاهای نذری، هیئت‌ها و دسته‌های عزاداری است. بعضی رسوم اما، مختص مناطق و شهرهای خاص است. مثل گل‌مالی محرم لرها. در این مقاله قرار است آیین عزاداری شهرهای مختلف شهرهای مختلف ایران را معرفی کنیم و در مورد تاریخ عزاداری محرم بگوییم. اگر کنجکاوید بیشتر درباره عزاداری محرم و صفر در ایران بدانید، تا انتهای این مقاله همراه ما بمانید.
لیستی از آنچه درباره «عزاداری محرم در شهرهای ایران» می‌خوانید:
- تاریخچه عزاداری محرم در ایران
- عزاداری لرها در محرم
- مراسم عزاداری محرم در تهران
- عزاداری محرم در مشهد مقدس
- عزاداری محرم در بوشهر
- مراسم عزاداری محرم در اهواز
- عزاداری محرم در بندرعباس
- عزاداری محرم در مازندران
- عزاداری محرم در اردبیل
- مراسم عزاداری محرم در اصفهان
- عزاداری محرم در شاهرود
- عزاداری محرم در یزد
- عزاداری محرم در ایلام
- عزاداری محرم در کرمانشاه
- عزاداری محرم در کاشان
- عزاداری محرم در زنجان
- عزاداری محرم در تبریز
- عزاداری محرم در روستای ابیانه
تاریخچه عزاداری محرم در ایران
قبل از هر چیزی به سراغ تاریخ عزاداری محرم در ایران می‌رویم تا بیشتر با اهمیت این مراسم برای شیعیان آشنا شویم؛ بعد از به شهادت رسیدن امام حسین و یارانش، اشخاصی مانند حضرت زینب، ام‌السلمه همسر پیامبر، جابر بن عبد الله انصاری و آل بویه در ایران، سوگواری برای امام حسین را در مکان‌های مختلف دنیا مرسوم کردند. این اقدام باعث شد سال‌های سال و تا به امروز، آیین محرم در ایران و سایر کشورها به یکی از مهم‌ترین سنت‌ها تبدیل شود.
اولین مراسم عزاداری محرم در ایران توسط خاندان آل بویه برگزار شد. چرا که تا پیش از به قدرت رسیدن آل بویه، شیعیان هیچ قدرتی نداشتند و حق برگزار کردن مراسم سوگواری امام حسین به آنها داده نمی‌شد. اما بعد از به قدرت رسیدن آل بویه شرایط عوض شد.
این خاندان شیعی، یکی از خاندانِ اصیل ایرانی بودند که در دیلمان ایران زندگی می‌کردند. اولین بار دستور برگزاری مراسم عاشورا توسط معزالدوله دیلمی، پایه‌گذار آل‌بویه صادر شد. طبق گفته مورخان عزاداری محرم در ایران؛ در این همین دوران، در خیابان‌ها و توسط گروه‌ها و دسته‌های مختلف مرثیهخوانی اجرا می‌شد. البته شرایط به همین صورت باقی نماند، زیرا بعد از به حکومت رسیدن سلجوقیان رسم برگزاری آیین عزاداری محرم در ایران دوباره ممنوع شد.
در زمان پادشاهی سلجوقیان مردم، عزاداری محرم را درخانه‌هایشان انجام می‌دادند و هیچ دسته عزاداری در سطح شهر مرثیهخوانی نمی‌کرد. این شرایط تا زمان به قدرت رسیدن صفویان ادامه داشت. در زمان صفویان گروهی به اسم قزلباش‌ها ممنوعیت برگزاری عزاداری محرم در ایران را لغو کردند و اولین مراسم‌های عزاداری را نیز برگزار کردند.
این گروه عزاداری محرم را همراه با شمشیر، کتل، اسب، طبل و سنج برگزار می‌کردند. البته حالت عزاداری آنها با دسته‌های امروزی کاملا متفاوت بود. در واقع آنها شبیه گروه‌های حماسی بودند. جالب است بدانید همین حالا هم گروه‌های عزاداری در آذربایجان وجود دارند، که به «شاه سین» یا همان شاه حسین معروف هستند. نوع عزاداری این گروه‌ها کاملا شبیه به قزلباش‌های قدیمی ایران است.
بعدها در ایران کم کم دسته‌های زنجیرزنی و سینه‌زنی هم به مراسم امام حسین اضافه شد. بعد از صفویان مراسم امام حسین در زمان زندی‌های و قاجاریان نیز ادامه یافت. البته در هر عصر تغییراتی در نوع عزاداری‌ها ایجاد می‌شد. مثلا در زمان قاجاریان گروه‌های مرسوم به شبیه‌خوانان نوع جدیدی از عزاداری محرم در ایران را آغاز کردند. این شرایط به همین منوال ادامه داشت تا زمان پادشاهان پهلوی، در آن زمان برگزاری مراسم عاشورا و تاسوعا حسینی به دلیل مخالفت پادشاهان پهلوی رونق خود را از دست داد. تا در آخر، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران مراسم سوگواری امام حسین مانند گذشته و حتی باشکوه‌تر از قبل، ادامه پیدا کرد و هرسال در شهرهای مختلف ایران به بهترین نحو، گرامی داشته می‌شود.
عزاداری لرها در محرم
یکی از خاص‌ترین آداب و رسوم محرم در ایران، مربوط به مردم استان لرستان است. به صورت کلی رسم و‌رسومات مردم لرستان مانند گل مالی محرم یا چهل منبر تنها مختص خودشان است و در هیچ کجای ایران این نوع مراسم‌ها برگزار نمی‌شود.
از جمله مهم‌ترین کارهایی که لرها انجام می‌دهند، برپایی تکیه‌های عزاداری است. جالب است بدانید قدیمی‌ترین تکیه‌هایی که در لرستان و به خصوص خرم‌آباد برپا شده، مربوط به 150 سال پیش است. لرها در 4 روز اول محرم در تکیه‌‌ها و حسینیه‌ها و 6 روز بعد به صورت هیئت در کوچه و خیابان‌های سطح شهر عزاداری می‌کنند.
عزاداری مردم خرم‌آباد نیز بسیار چشم‌نواز است. مراسم مردم این شهر با صدای حزن‌انگیز نوحه‌های محلی شروع می‌شود و کم‌کم مردم و دسته‌های عزاداری خود را به جایگاه اصلی عزاداری در سطح شهر می‌رسانند. سپس با شیوه‌ها و رسومات خاص خود شروع به سینه‌زنی می‌کنند. این مراسم بسیار باشکوه است.
مراسم گل مالی محرم
همانطور که گفتیم؛ مراسم گل مالی جزو مراسم بسیار خاص لرها است و سبک عزاداری محرم در خرم آباد را معرفی می‌کند. فلسفه برگزاری این مراسم به آیین قبل از اسلام برمی‌گردد. در آن دوران، زمانی که مردم اسطوره‌ها، قهرمانان و جوانان خود را از دست می‌دادند در سوگ‌شان سر و صورت خود را گل مالی می‌کردند.
جوانان لرستان در روز عاشورا خاک‌های کاملا تمیزی را جمع می‌کنند و با استفاده آب و گلاب آن را به گل تبدیل می‌کنند. عده‌ای به صورت کامل، بدن، لباس و حتی صورت خود را به این گل آغشته و عده‌ای دیگر نیز تنها بخشی از لباس‌های خود را گل مالی می‌کنند. در این میان نیز با خواندن نوحه‌های محلی خود به عزاداری امام حسین و یارانشان می‌پردازند. مراسم به گل افتادن را همه مردم لرستان، چه غنی و چه فقیر انجام می‌دهند.
آیین چهل منبر
آیین چهل منبر نیز جزو دیگر مراسمات خاص لرستان است. این مراسم در روز تاسوعا و توسط زنان لر برگزار می‌شود. نحوه برگزاری این مراسم نیز به این صورت است که زنان و دختران لری به یاد حضرت زینب کاملا پابرهنه و با نقابی بر صورت به راه می‌افتند. آنها شمع‌هایی در دست دارند و در طی این مراسم درِ هر خانه‌ای که باز است یک شمع روشن می‌کنند. جالب است بدانید زنان در طی این مراسم باید سکوت کنند و تنها با فرستادن صلوات و ذکر یا الله مسیر خود بپیمایند.
مراسم عزاداری محرم در تهران
مراسم عزاداری دهه اول محرم تهران از گذشته تا به حال تغییرات زیادی کرده‌است. برای مثال بعضی از رسومات خاص مردم تهران در دوران محرم مثل غمه‌زنی کاملا ممنوع شده‌است.
پوشیدن لباس سیاه و نذر شال، پارچه و لباس سیاه از جمله معروف‌ترین رسم و رسوم تهرانی‌ها است. البته در سایر نقاط ایران نیز (به خصوص در دهه اول محرم) لباس سیاه می‌پوشند. اما انجام این کار برای آنها اجباری ندارد. با این حال از قدیم‌الایام حتی اگر مردم تهران پول زیادی هم نداشتند، یکی از لباس‌های رنگی خود با جوهر مخصوص سیاه می‌کردند و چند روز قبل از آغاز محرم نیز این لباس‌ها را می‌پوشیدند.خش غذاها و نوشیدنی‌های نذری در میان مردم و به خصوص نیازمندان، همچنین نذر سکوت جزو رسوم اصلی مردم تهران است. از جمله دیگر مراسمی که در گذشته بین مردم تهران بسیار مرسوم بود، مراسم قمه‌زنی است. در طی این مراسم عزاداران با قمه به خود آسیب فراوانی وارد می‌کردند. حتی در گذشته بعضی از خانواده‌ها برای کودکان خود قمه‌زنی در روز عاشورا را نذر می‌کردند. در حال حاضر همانطور که اشاره شد، این مراسم ممنوع شده و اجازه برگزاری آن به عزاداران را نمی‌دهند.
لیست عزاداری محرم در تهران
اگر تهرانی هستید حتما نام معروف‌ترین محافل عزاداری محرم در پایتخت، مثل مهدیه تهران و فاطمیه بزرگ تهران را می‌دانید. اما اگر در ایام عزاداری محرم به تهران سفر کرده‌اید و می‌خواهید در یکی از مراسم پرشور تهران شرکت کنید، پیشنهاد ما یکی از گزینه‌های زیر است:
- مسجد ارک : خیابان پانزده خرداد مسجد ارک، حسینیه صنف لباس‌فروشان
- رایة العباس(ع) : چیذر، آستان مقدس امامزاده علی‌اکبر(ع)
- موج الحسین(ع) : قیام، خیابان هفده شهریور بین متخاوری و شجاعی
- رزمندگان اسلام : خیابان آزادی، غرب یادگار امام، مهدیه امام حسن مجتبی(ع)
- محبان اهل‌بیت(ع) : نارمک، خیابان شهید ثانی، روبه‌روی خیابان سمنگان مؤسسه فرهنگی آموزشی نبی اکرم(ص)
عزاداری محرم در مشهد مقدس
دیگر مراسمات عزاداری محرم در ایران که مربوط به مشهدی‌ها است. مشهدی‌ها در محرم پرچم سبز حرم امام رضا (ع) را با پرچمی مشکی رنگ عوض می‌کنند و تا پایان ماه محرم و صفر نیز آن را تغییر نمی‌دهند. در ادامه به معرفی معروف‌ترین مراسم‌های محرم در مشهد می‌پردازیم.
مراسم خیمه سوزان در مشهد 1401
مراسم خیمه‌سوزان یکی از مراسمی است که به‌صورت نمادین اشاره به سوختن خیمه‌های دشت کربلا دارد. مشهدیان معمولا ظهر روز عاشورا این مراسم را برپا می‌کنند. امسال هم اجرای این مراسم در مشهد به قوت خود باقی است.
مراسم کرسی‌خوانی
مراسم کرسی‌خوانی یکی از آداب بی برو برگرد برپایی محرم در مشهد است. در طی این مراسم تمامی هیئت‌ها وارد صحن حرم می‌شوند، سپس یکی از نوحه‌خوان‌ها به بالای یک کرسی یا یک چهارپایه بزرگ می‌رود و شروع به خواندن نوحه می‌کند. بقیه افراد حاضر نیز دورتادور آن می‌ایستند و شروع به خواندن و عزاداری با او می‌کنند.
مراسم شله‌پزان
شله مشهدی که یکی از غذاهای محلی استان خراسان رضوی است، در ماه محرم به عنوان یک غذای نذری پخته می‌شود. شله مشهد برای آماده‌شدن باید مداما هم بخورد. از این رو بسیاری از عزاداران نوبتی دیگ شله را هم می‌زنند. دسته‌ها در کنار دیگ، شمع روشن می‌کنند و به عزاداری می‌پردازند. این مراسم تا پخت کامل شله مشهدی که تا طلوع آفتاب زمان می‌برد، ادامه دارد.
مراسم خطبه‌خوانی
مراسم خطبه‌خوانی از دیگر مراسم‌های مشهور بین عزاداران مشهد است. زمان برگزاری این مراسم در شب شهادت امام حسین (ع) است. برای برگزاری این مراسم بعد از نماز مغرب و عشاء، چند آیه از قرآن تلاوت می‌شود، سپس خطبه‌خوان شروع می‌کند. خطبه‌خوان‌ها اصولا از میان مداحان معروف کشور انتخاب می‌شوند وظیفه آنها خواندن خطبه مربوط به حمد پروردگار و مرثیهخوانی است.
باید بدانید مردم مشهد نیز مانند دیگر عزاداران محرم در ایران، نذورات خود را از اول محرم تا پایان ماه صفر در میان مردم پخش می‌کنند.
عزاداری محرم در بوشهر
می‌توان گفت ضرب خاص آهنگ‌های جنوبی به گوش همه ما آشناست. تِم خاص موسیقی جنوبی در اجرای مراسم عزاداری جنوبی‌ها هم نقش مهمی دارد. این مراسم هم از نظر نمایشی و هم از نظر موسیقیایی، جزو خاص‌ترین و غنی‌ترین مراسمی است که در کل ایران برگزار می‌شود. در ادامه بعضی آدابورسوم خاص بوشهری‌ها در دهه اول محرم را معرفی می‌کنیم.
چاووشی‌خوانی
یکی از جالب‌ترین رسوم بوشهری‌ها، چاووشی‌خوانی است. چاووشی یک نوع نوحه خاص بوشهری است که در مدح امام حسین خوانده می‌شود. در گذشته چاووشی‌خوان‌ها به بام مسجدها می‌رفتند و شروع به چاووشی‌خوانی می‌کردند. در حال حاضر بیشتر از صوت‌ها و سیستم‌های صوتی برای پخش این نوع عزاداری مذهبی استفاده می‌کنند.
سنج و دمام
مراسم سنج و دمام نیز جزو آیین قدیمی و خاص بوشهر است. در واقع آیین سنج و دمام مقدمه‌ای بر شروع مراسم سینه‌زنی مردم بوشهر است. مراسم سینه‌زنی بوشهر نیز تنها مختص این شهر است.
در مراسم سینه‌زنی یک نوحه‌خوان در وسط می‌ایستد و بعد از آن 5 تا 20 دسته از عزاداران به دور او حلقه می‌زنند. حلقه عزادارها به صورت هماهنگ با نوع نوحه می‌چرخند و سینه می‌زنند.
مراسم عزاداری محرم در اهواز
اهواز نیز مانند دیگر شهرها و استان‌های ایران مراسم خاص خود را دارد. البته باید بدانید آیین شهرهای مختلف خوزستان با یکدیگر متفاوت است. برای مثال در شهرهای شایگان و آبادان، مردم در روز هفتم به نیت حضرت ابوالفضل (ع) نذری‌های زیادی پخش می‌کنند؛ در پایان روز نیز مراسم خاص خود را با ذکر (یا عباس جیب المای لسکینه) تمام می‌کنند.
مراسم (عرس‌القاسم) آیین مشهور دیگری است که در بعضی از شهرهای اهواز مثل خرمشهر، ماهشهر، شادگان و غیره برگزار می‌شود. در این مراسم عزاداران سینی‌هایی که از میوه، شیرینی و شمع پر شده‌است، در بین عزاداران می‌گردانند. عزاداران نیز شروع به کل‌زدن می‌کنند. این مراسم به یاد حضرت قاسم برگزار می‌شود.
مراسم مخصوص زنان عرب، چلاب‌زنی و غیره نیز جزو مراسم‌های معروفی است که در شهرهای مختلف اهواز برگزار می‌شود.
عزاداری محرم در بندرعباس
دسته عزاداران محرم در بندر عباس، مانند دیگر شهرها آیین عزاداری محرم در ایران را با شکوه خاصی برگزار می‌کنند. علم‌گردانی و حجله‌گردانی جزو معروف‌ترین آیین بندرعباس است. مراسم علم‌گردانی بندرعباس نیز مانند دیگر استان‌ها، با چرخاندن علم‌های خاص در سطح شهر برگزار می‌شود. برای برگزاری آیین حجله‌گردانی، مردم در شب نهم محرم به یاد حضرت قاسم حجله‌ای به شکل تابوت می‌سازند و عزاداری می‌کنند.
یکی از جالب‌ترین و خاص‌ترین مراسماتی که در بندرعباس برگزار می‌شود، مراسم شست‌وشوی علم است. در طی این مراسم مردم 12 علم را به دریا می‌برند و لباس‌هایی رنگی که در آب شسته‌شده به این 12 علم چوبی می‌پوشانند. در روز عاشورا نیز لباس‌های خود را در می‌آورند که به اصطلاح این کار به معنی شهید کردن است. مردم هم برای نذری‌دادن علم‌ها را به خانه‌های خود دعوت می‌کنند.
این مراسم یکی از سنتی‌ترین و قدیمی‌ترین آیینی است که هنوز هم در بندرعباس برگزار می‌شود. در این استان نیز هر شهری آیین مخصوص خود را اجرا می‌کند.
عزاداری محرم در مازندران
حالا که با عزاداری جنوبی‌ها آشنا شدیم، وقت آن است که سری به شمال ایران بزنیم و آیین عزاداری محرم در شهرهای نیمه شمالی ایران را بررسی کنیم. از استان مازندران شروع می‌کنیم و آداب عزاداری محرم مازندرانی را در اختیار شما عزیزان می‌گذاریم. رسوم خاص مازندرانی‌ها در محرم عبارتند از:
سقانفار
در ماه محرم، مکان‌هایی شبیه به ساختمان در حیاط مساجد ساخته می‌شود که به آنها «سقانفار» می‌گویند. معماری این مکان‌ها شبیه معماری بومی و محلی خود مازندران است. کاربرد سقانفار شبیه به تکیه‌های امروزی است و در آن به عزاداران محرم در ایران شربت، چای می‌دهند.
نخل‌گردانی
روستای نوا از روستاهای شهرآملِ مازندران، به‌خاطر مراسم «نخل‌گردانی» در ایام محرم معرف است. احتمالا تصور می‌کنید در این مراسم به جای علم امام حسین از نخل خرما استفاده می‌کنند! اما اینطور نیست. نخل محرم در واقع محفظه‌ای شبیه تابوت است که عزاداران آن را به‌عنوان تابوت امام حسین در مراسم عزاداری حمل می‌کنند. نخل‌گردانی مازندران در اصل تشییع نمادین امام حسین (ع) است.
علم‌گردانی
در مازندران عزاداران از روز هفتم محرم آیین علم‌گردانی را برگزار می‌کنند. این علم چوبی است و پارچه سیاهی سراسر آن را پوشانده‌است. در بالای علم نیز یک نشانه شبیه به دست قرار دارد. در مازندران معتقدند این دست حضرت ابوالفضل است. مراسم علم‌گردانی در سراسر شهر با گرداندن علم و خواندن نوحه و عزاداری به پایان می‌رسد.
جالب است بدانید مردم مازندران بعد از اتمام علم‌گردانی، پارچه سیاهی که به دور علم پیچیده شده و نام پنج تن آل عبا نیز روی آن است را آب‌کشی می‌کنند. سپس آب را به نیت افزایش روزی و سلامتی خود می‌خورند. زنان نیز در همین حین شربت و شیر برنج نذری را بین دسته‌ها پخش می‌کنند. این مراسم به نام «آب‌کشی» در مازندران معروف است.
عزاداری با بیل
عزاداری بانوان با بیل یکی از خاص‌ترین مراسم‌هایی است که در مازندران برگزار می‌شود. در طی این آیین زنان مازندرانی با بیل‌هایی به خیابان‌ها می‌آیند و عزاداری می‌کنند. فلسفه برگزاری این مراسم از قوم بنی‌اسد در کربلا گرفته شده‌است. بعد از واقعه کربلا زنان این قوم با بیل برای دفن کردن شهدا رفتند. در حال حاضر نیز زنان مازندرانی به یاد این حرکت قوم بنی‌اسد، مراسم خاصی با عنوان عزاداری با بیل را اجرا می‌کنند. البته این مراسم مختص زنان نیست، در اردبیل و بعضی شهرهای دیگر مثل قزوین برپایی مراسم عزاداری با بیل مرسوم است.
در مازندران آیین کوچک بزرگ و دیگری هم مانند کَرنا زنی، پیدک اشکندی زنی و کرب زنی وجود دارد.
عزاداری محرم در اردبیل
یکی از دیگر از این شهرها که آداب خاصی در زمان محرم دارند، اردبیل است. عزاداری محرم در این شهر به قدری پرشور و حرارت است که به عزاداری های دارالارشاد معروف شده‌است. عزاداری‌های دارالارشاد اردبیل شامل مراسم مختلفی مثل شمع‌گردانی، طشت‌گذاری و غیره می‌شود.
اردبیلی‌ها در هر یک از این مراسم آداب و رسوم خاص خود را دارند. اغراق نکرده‌ایم اگر بگوییم مراسم عزاداری مردم اردبیل جزو خاص‌ترین مراسم محرم ایران است. عزاداری دستجات در بازار و مسیر تاریخی شهر، شمع گردانی، عزاداری مسلم بن عقیل از دیگر اقداماتی است که اردبیلی‌ها در دهه اول محرم انجام می‌دهند. در ادامه بیشتر درباره نوع عزاداری اردبیلی‌ها برایتان می‌گوییم.
مراسم شمع گردانی
یکی از جالب‌ترین مراسم‌هایی که در اردبیل برگزار می‌شد، مراسم شمع گردانی است. اردبیلی‌ها در در زبانی ترکی به این مراسم (شمع پایلاما) می‌گویند. این مراسم در روز تاسوعای حسینی برگزار می‌شود. در این روز دسته‌های مختلف عزاداری با شمع‌های روشن به مساجد می‌رود و به این صورت عشق و ارادت خود را به اهل بیت نشان می‌دهند. این مراسم در واقع پیش درآمدی بر شروع مراسم اصلی عاشورا است. اردبیلی‌ها معتقدند این مراسم نشانه عشق و ارادت آنها به شهیدان کربلا و به خصوص حضرت عباس است. طبق گفته بیوک جامعی که یکی از کارشناسان مذهبی ایران است، قدمت مراسم شمع گردانی اردبیل بیش از 1000 سال است. این آیین یادگاری از مردمان گذشته است و تا به امروز نیز با همان شکوه قدیمی در شهرهای مختلف اردبیل برگزار می‌شود. مراسم شمع گردانی از صبح روز تاسوعا آغاز می‌شود و تا عصر نیز ادامه دارد.
آیین طشت گذاری اردبیل
طشت گذاری، مراسم و آیین سنتی دیگری است که هر سال از 3 روز مانده به آغاز محرم در اردبیل برگزار می‌شود. در گذشته این مراسم تنها در اردبیل برگزار می‌شد. اما در حال حاضر نه تنها در اردبیل بلکه در اغلب شهرهای این استان و چند استان دیگر ایران مثل آذربایجان غربی نیز برگزار می‌شود. زمان برگزاری مراسم طشت‌گذاری در مسجد جامع اردبیل روز اول محرم است. در روز دوم این مراسم در مسجد بزرگ و مساجد شش‌گانه برگزار می‌شود. در روزهای بعدی نیز در باقی مساجد و محله‌های شهر اردبیل مراسم طشت گذاری را انجام می‌دهند.
مراسم طشت گذاری از آنجایی نشآت گرفته که در روز 27 ذی الحجه، امام حسین و یارانشان با وجود کمبود آب تمامی ذخیره آب خود را در طشت‌ها ریخته و به یاران حر دادند. طشت‌ها نیز نماد همان مشک‌هایی است که امام حسین به یاران حر تقدیم کرد. عزاداران اردبیلی با برگزاری این مراسم بیعت و پیمان خود را با امام حسین تجدید می‌کنند.
طبق گفته مورخان آیین طشت گذاری در زمان پادشاهی صفویان شروع شده‌است. برای انجام این مراسم دسته‌های عزاداری در حال خواندن نوحه مشکی را پر آب کرده و در داخل یک طشت قرار می‌دهند و آن را به مسجد می‌برند. سپس افراد دیگری که در مسجد حاضر هستند به احترام دسته عزاداری بلند می‌شوند و با خواندن شعار «الدخیل یا ابوالفضل» سینه می زنند. در مرحله بعد طی مراسم سینه‌زنی آب مشک‌ها را در داخل طشت می‌ریزند. باید بدانید اغلب این طشت‌ها از جنس مس یا طلا است. در اکثر مواقع نیز ریش سفیدان محل طشت را با خود حمل می‌کنند. تاریخ طشت گذاری اردبیل 1401 نیز 3 مانده به شروع محرم است.
مراسم عزاداری مسلم بن عقیل
از دیگر مراسم‌های عزاداری اردبیل که بسیار معروف و مهم است، مراسمی است که برای مسلم بن عقیل برگزار می‌کنند. در استان اردبیل، روز و شب نهم ذی‌الحجه را به عزاداری مسلم بن عقیل اختصاص می‌دهند. این مراسم در محله دروازه (عالی قاپو) برگزار می‌شود. برای برگزاری این مراسم، دسته‌های عزاداری از مساجد و محله‌های مختلف اردبیل خود را به عالی قاپو می‌رسانند و در آنجا با خواندن نوحه و سینه‌زنی سوگ خود را نشان می‌دهند.
مراسم عزاداری محرم در اصفهان
شهر اصفهان از جمله پیشتازان امور مذهبی در ایران است. اگر می‌خواهید با آیین عزاداری محرم در اصفهان آشنا شوید، به خواندن ادامه دهید.
علم‌گردانی
مراسم علم‌گردانی بیش از 5 قرن قدمت دارد. این مراسم در شهرهای خور و بیابانک اصفهان بسیار متداول است. شهرت مراسم علم‌گردانی به قدری زیاد است که مردم هر ساله نه تنها از شهرهای اطراف بلکه از استان‌های اطراف نیز برای دیدن این مراسم به خور و بیابانک می‌روند. مراسم علم‌گردانی اصفهانی‌ها نیز مانند مازندرانی‌ها است. علم‌گردان‌ها علم را به سراسر شهر، در کوچه‌ها و خانه‌های مختلف می‌برند و عزاداری می‌کنند.
مراسم زار خاک
از جمله دیگر مراسم‌های معروفی که اصفهانی‌های عزیز در ایام محرم برگزار می‌کنند مراسم زار خاک است. این مراسم در 12 روز اول محرم اجرا می‌شود اما روز اصلی آن روز تاسوعا است.
در طی این مراسم مردم، کوچه‌ها و خیابان‌های خاکی را می‌شویند، سپس تمام مسیرشان را با کاه پر می‌کنند. آنها بعد از هر چند قدمی که برمی‌دارند مشتی کاه بر سر و روی خود می‌ریزند.
فانوس‌گردانی
فانوس‌گردانی نیز جزو مراسمات معروف اصفهان در ماه محرم است. این آیین شب شام غریبان اجرا می‌شود. برای اجرای آن مردم اصفهان با فانوس‌هایی در دست به راه میفتند تا به روستای جبل برسند.
عزاداری محرم در شاهرود
هرسال در پنجم ماه که بانام «یا عباس یا عباس» در شاهرود مشهور است، مراسم «طوق بندان» برگزار می‌شود. طوق عظیم و سنگینی در این شهر حمل می‌شود که این طوق بزرگ از پایه چوبی، بدنه فلزی سینی مانند مشبک به شکل قلب و زبانه فولادی به‌عرض تقریبی 10 سانتی‌متر و طول یک متر ساخته‌شده است. اهالی شاهرودی‌ها باور دارند که این طوق عظیم نمادی از علم و بیرق حضرت ابوالفضل (ع) است که ایشان علمدار واقعه کربلا هستند، به همین دلیل این روزبه یاعباس‌یاعباس در شاهرود مشهور است.
عزاداری محرم در یزد
یزدی‌ها در عزاداری محرم و صفر آیین نخل‌برداری را برگزار می‌کنند. این مراسم نمونه بزرگ‌تری از نخل‌گردانی روستای نوا در شهر آمل است که پیش‌تر درباره‌اش صحبت کردیم.
نخل محرم یزدی‌ها نشانه مشهوری از این ایام در ایران است. یزدی‌ها المانی چوبی به نام نخل را در سطح شهر می‌چرخانند. میدان امام تفت، میدان مهریز و میدان امیر چخماق میدان‌های معروف یزد هستند که هر سال به بهانه مراسم نخل‌گردانی محرم مملو از جمعیت می‌شوند. معمولا مراسم نخل‌گردانی در ظهر یا غروب عاشورا در شهر یزد برگزار می‌شود.
عزاداری محرم در ایلام
یکی دیگر از عزاداری‌های مشهور که هرسال در ایلام توسط زنان برگزار می‌شود، «مراسم چایینه» است. رسم چایینه‌زنان در ایلام در روزهای مخصوصی از محرم که شخصیتی‌هایی در این روزبه شهادت رسیده‌اند، برگزار می‌شود. آیین چایینه شامل: چایینه حضرت ابوالفضل(ع) در روز هشتم محرم، چایینه حضرت قاسم(ع) در هفتم محرم، چایینه امام حسین (ع ) در روز دهم محرم و چایینه روز اربعین حسینی است. رسم مراسم چایینه قاسم به این‌گونه است که بر تن دختران جوان مجرد لباس عروس تن می‌کنند سپس چایینه‌خوان‌ها مراسم را برگزار می‌کنند.
عزاداری محرم در کرمانشاه
در کرمانشاه پخش انواع نذورات در ایام محرم مثل گوشت نذری، آش نذری، شله‌زرد، حلوا، حلیم بسیار مرسوم است. مراسم محرم در شهر کرمانشاه با راه افتادن دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی در سطح شهر برپا می‌شود.
جالب است بدانید که در روز عاشورا بعضی از زنان کرمانشاهی روسری خود را به زیر پای عزاداران می‌اندازند تا به این صورت آنها را تبرک کنند. بعضی از افراد نیز جلوی پای هیئت‌ها گوسفند نذری را ذبح و پخش می‌کنند.
عزاداری محرم در کاشان
آیین مشهور عزاداری محرم در کاشان، «چاووش عزا» است. درواقع عزاداری سنتی محرم در کاشان سابقه طولانی تاریخی دارد و هرساله در آخرین روز ذی‌حجه دسته (چاووش عزا) وارد بازار بزرگ کاشان می‌شوند و شروع ماه محرم را به کسبه و مردمان بازار اعلام می‌کنند.
چاووش عزا در مسیر بازار شروع به خواندن اشعار و مداحی در وصف امام‌حسینی (ع) و شهدای کربلا در روز عاشورا می‌کنند. سابقه برگزاری مجلس روضه‌خوانی بیت آیت‌الله مدنی هم بیش از دو قرن گذشته و نسل به نسل منتقل‌شده است. بیش از دو قرن مجلس روضه‌خوانی بیت آیت‌الله مدنی در مسجد حبیب بن موسی (ع) برگزار می‌شود.
مراسم دیگری در مسجد «درب یلان» که از مسجدهای معروف کاشان است برگزار می‌شود که از طرف مرحوم حاج ارباب حسن تفضلی به یادگار مانده و سینه‌به‌سینه به نسل جدید منتقل می‌شود.
عزاداری محرم در زنجان
عزاداری مردمان زنجان به «پایتخت شور حسینی» مشهور است و آنقدر مراسم عزاداری‌محرم در زنجان باشکوه و زیبا برگزار می‌شود که دوست دارید ساعت‌ها بنشینید و این مراسم را تماشا کنید. اوج عزاداری محرم و صفر در زنجان از شب نهم محرم یعنی شب تاسوعا شروع می‌شود. محل شروع عزاداری محرم در زنجان، حسینِ و زینبیِ اعظم است که بعد از شروع مراسم جمعیت شروع به حرکت می‌کنند و به خیابان‌های اصلی اطراف می‌روند و در همین حین نوحه‌خوانی و سینه‌زنی می‌کنند. یکی از جذابیت‌های شورانگیز این عزاداری در زنجان این است که مداحان با لهجه ترکی روضه می‌خوانند و مردم با سینه‌زنی مداحان را همراهی می‌کنند.
عزاداری محرم در تبریز
مردم تبریز هرساله مراسم شاه حسین را در ایام عزاداری‌محرم برگزار می‌کنند. نام این مراسم در میان مردم ترک‌زبان تبریز به «شاخسی، واخسی » یا «شاه حسین، وای حسین» مشهور است. برگزاری مراسم شاه حسین در تبریز به این‌گونه است که مردم باید زنجیره انسانی تشکیل دهند و دستانشان را در کنار یکدیگر و پشت کمر هم قرار دهند سپس در همین حین چوب‌‍‌مخصوص در دست دیگر گرفته و آنها از مسیر سرتاپای خود حرکت دهند. مردم در این مراسم این حرکات را همراه با روضه و نوای «شاه حسین» (ترکی: شاخسی) و «وای حسین» (ترکی: واخسی) انجام می‌دهند و همراه با این نواخوانی عزاداری می‌کنند.
در تبریز مردم عزادار بودن خود را با پوشیدن لباس‌های مشکی و پخش نذورات و نوحه‌خوانی در ایام محرم، نشان می‌دهند. عزاداری تبریز در هر شهر این استان متفاوت است. شهر تبریز به دلیل مراسم‌های متنوعی که در محرم دارد، به شهر" ام الهيات" معروف است.
در تبریز نوحه‌ها را به دو زبان فارسی و ترکی می‌خوانند. خانم‌ها نیز مراسمات خاص خود را دارند. مثلا مراسم «خاطیر ساخلاماق» به یاد حضرت علی اصغر برگزار می‌شود. در این مراسم مادران به نوزادان شیرخواره خود لباس سبز می‌پوشانند و برای حضرت علی اصغر عزاداری می‌کنند.
عزاداری محرم در روستای ابیانه
یکی دیگر از مناطق ایران که در ایام محرم عزاداری مشهور و زیبایی دارد، روستای تاریخی ابیانه است. «یوتراوز» به شما پیشنهاد می‌کند حتما قبل از رفتن به ابیانه در این ایام اقامتگاه خود را رزرو کنید زیرا در این ماه اهالی ابیانه که در شهرهای دیگر زندگی می‌کنند برای برگزاری عزاداری محرم به روستا می‌آیند و روستا بسیار شلوغ است.مردم ابیانه در مراسم عزاداری محرم و صفر با همان لباس‌های محلی خود حضور پیدا می‌کنند. مراسم محرم در ابیانه از شب تاسوعا همراه با «آئین ذاکری» شروع می‌شود، آئین ذاکری به معنای خواندن «ذکر مصیبت در شب تاسوعا» است.
صبح روز بعد مردم از جلوی روستا امامزاده حرکت می‌کنند و مقصد آنها خانه‌های افرادی است که در سال گذشته عزیز از دست دادند و به خانواده آنها در این روز سر می‌زنند. صاحبان عزا در حد توان خود از مردم پذیرایی می‌کنند. از دیگر مراسم‌هایی که در ابیانه در روز تاسوعا و تا غروب عاشورا برگزار می‌شود شامل جغجغه زنی، نخل گردانی، شاداگردانی، طلوع خوانی و شام غریبان است که در طول این مراسم‌ها از مردم با غذای نذری، چای، خرما و خوراکی‌های گوناگون پذیرایی می‌شود.
سخن آخر
در این مقاله سعی کردیم شما را با روش‌های عزدارای و انواع مراسم‌هایی که برای بزرگداشت محرم و صفر در شهرهای مختلف ایران برگزار می‌شود، آشنا کنیم. در پایان می‌خواهیم شما را با مهم‌ترین خدماتی که یوتراوز برای ایرانیان در نظر دارد آشنا کنیم.
📌 ما در شرکت خدمات گردشگری یوتراوز مسیر جدیدی را آغاز کردیم تا هموطنان عزیزمان، سفر راحت و دلپذیرتری داشته‌باشند. به همین منظور وظایف مهمی از قبیل تهیه بلیط هواپیما خارجی و رزرو بهترین هتل‌ها را در زمان سفر برعهده گرفتیم. به این صورت شما می‌توانید سفری راحت و بدون دردسر را با کم‌ترین هزینه تجربه کنید. برای برخورداری از خدمات سفر با یوتراوز تنها کافی است با شماره 1548 تماس بگیرید.
