مقبره بی بی مریم قشم
- ...
- ...
- تعداد کلمات
در بخش شرقی جزیره قشم، آرامگاه کوچک و مرموزی وجود دارد که به مقبره بی بی مریم معروف است. این آرامگاه و گورستان تاریخی‌اش شاید دیدنی‌ترین بخش جزیره نباشند اما نشان ارزشمندی از تاریخ و تمدن ایران هستند. اطلاعات گردشگری این مقبره را در این برگ از مجله یوتراوز بخوانید.
مقبره بی‌بی مریم قشم را نمی‌توانیم در لیست جاذبه‌های گردشگری پرطرفدار جزیره بگذاریم اما این زیارتگاه مرموز ارزش بالایی به لحاظ تاریخی دارد. برخی از افراد به اشتباه تصور میکنند که این آرامگاه، مقبره بانوی سردار، بی‌بی مریم بختیاری‌ست اما قدمت قبر و گورستان اطرافش، به قرن هشتم هجری قمری برمیگردد. در این مطلب از مجله گردشگری یوتراوز، به رمزگشایی زیارتگاه بی‌بی مریم می‌پردازیم تا با یکی دیگر از جاهای دیدنی قشم برای علاقه‌مندان به تاریخ آشنا شوید.
درباره مقبره بی بی مریم قشم می‌خوانید:
بی بی مریم کیست؟
بسیاری از افراد به اشتباه تصور میکنند که این مکان، محل دفن بی‌بی مریم بختیاری، سردار بزرگ مشروطه‌خواه است که به کابوس روس‌ها و انگلیسی‌ها تبدیل شده بود. اما باید بدانید که ایشان در سال 1316، در اصفهان درگذشته و در تخت فولاد به خاک سپرده شده است.
این بنای تاریخی، به شخصی به نام بی‌بی مریم منسوب شده اما هویت او هنوز برای تاریخ‌نگاران مشخص نیست. با این حال، مردم منطقه، احترام و قداست بالایی برای این آرامگاه قائل می‌شوند و آن را زیارتگاه خود می‌دانند. اگر پای صحبت مردم محلی بنشینید، داستان‌های زیادی از این مقبره برای‌تان نقل میکنند.
قبر بی بی مریم کجاست؟
مقبره بی‌بی مریم قشم در روستای تم سنتی (Tomsenati)، دهستان رمکان، بخش مرکزی شهرستان قشم واقع شده است. آدرس دقیق این آرامگاه را در نقشه زیر مشاهده کنید.
چگونه به آرامگاه بی بی مریم قشم برویم؟
همان‌طور که می‌دانید، جزیره قشم به قدری پهناور است که بجز شهر قشم، روستاهای زیادی را در خود جای داده است. روستای تم سنتی، در باله شرقی جزیره، در بخش رمکان قرار گرفته و برای رسیدن به آن باید از قشم به سمت درگهان حرکت کنید. بعد از رسیدن به درگهان، جاده را به سمت گیاهدان ادامه دهید. بعد از عبور از این روستا، به یک دو راهی می‌رسید که برای رسیدن به تم سنیتی، باید به سمت راست بپیچید. بعد از گذشتن از روستای باغ بالا، در سمت چپ جاده و روبه‌روی روستای توریان می‌توانید روستای تم سنیتی را پیدا کنید.
داستان زیارتگاه بی بی مریم قشم
شاید اگر روزی اتفاقی از کنار گورستان توریان عبور کنید، اصلا متوجه آرامگاه بی‌بی مریم و قبرهای چند صدساله‌اش نشوید. بقعه بی‌بی مریم که به آن پیر تم سنیتی هم می‌گویند، یک ساختمان کوچک چهارضلعی با گنبدی فروریخته است که با توجه به نوع معماری، قدمت آن را در حدود قرن هفتم یا هشتم هجری قمری، مصادف با دوران حکومت تیموریان و صفویان تخمین می‌زنند.
حتما شما هم از خودتان می‌پرسید که این اسم عجیب (Tomsenati) از کجا می‌آید؟ تم سنیتی، تلفظ فارسی کلمه Tomb Saint، به معنای مقبره مقدس است. بر اساس روایت‌های تاریخی، این اسم در زمان تسلط اسپانیایی‌ها بر قشم، بین مردم رواج پیدا کرده و تا به امروز، آرامگاه و روستای کوچکش با همین نام شناخته می‌شوند.
گورستان قدیمی تم سنیتی
درب بقعه بی‌بی مریم رو به گورستانی بزرگ باز می‌شود که از دوره‌های مختلف اسلامی (از سده 9 تا 11 هجری قمری) به جای مانده‌اند. روی این قبور، نوشته‌هایی به خط کوفی، خط فارسی معربی، نسخ و ثلث دیده می‌شود که اکثرا به دلیل فرسایش به وسیله باد و باران از بین رفته‌اند.
اگر دقت کنید می‌توانید آیاتی از سوره بقره و اسم و تاریخ وفات متوفی را بر اضلاع مختلف این قبور مشاهده کنید. برخی هم مزین به آیات دیگری از قرآن مجید هستند و در حاشیه آن‌ها اذکاری مانند لا اله الا لله و محمد رسول الله نقش بسته است. برخی از این سنگ قبرها نیز به شکل گهواره، مشابه با سنگ قبرهای تاریخی جنوب ایران حجاری شده‌اند.
در طول سال‌ها، این قبرستان به جنگلی از کاکتوس‌های گل‌دار تبدیل شده که از آبان‌ماه تا اردیبهشت هر سال، گل می‌دهند و فضای غم‌بار گورستان را با رنگ‌های شاد خود تلطیف میکنند.
*بقعه و گورستان تاریخی تم سنیتی، در 27 دی سال 1377 به لیست آثار ملی ایران اضافه شده است.
معماری مقبره بی بی مریم قشم
زیارتگاه بی‌بی مریم قشم، یک پلان چهارضلعی و گنبدی کروی‌شکل دارد که قسمتی بزرگی از سقف آن فروریخته است. برای ساخت این بقعه از سنگ آهکی و مرجانی و ملاط ساروج و گچ استفاده شده و به لحاظ معماری و شیوه ساخت، شباهت زیادی با بقاع تاریخی دیگر در جنوب ایران دارد.
جالب است بدانید که مزاری که آن را به بی‌بی مریم و پیر تم سنیتی منسوب میکنند، در سطح پایین‌تری نسبت به زمین قرار گرفته و باستان‌شناسان حدس می‌زنند بقعه، قبل از این‌که آرامگاهی برای بی‌بی مریم باشد، معبدی برای ستایش الهه مهر یا میترا بوده است.
داخل بنا، برخلاف پلان بیرونی، هشت‌ضلعی بوده و هر گوشه طاقچه‌بندی شده است. گنبد کروی ضربی با گچ‌بری‌ها و کاربندی‌های مقرنس تزئین شده که ارزش خاصی به بنا داده‌اند. نوع معماری بنا مشابه معماری ایرانی در دوره سلجوقیان است اما مصالح استفاده شده در ساخت بنا، شبیه شیوه ساخت ساسانی‌هاست. دورتادور گلوگاه گنبد، گوشواره‌های زیبایی از جنس ساروج دیده می‌شود و ورودی آرامگاه، دری کوتاه و کوچک دارد.
در ادامه با مصالح استفاده شده برای ساخت این بنا بیشتر آشنا می‌شوید:
🔹 سنگ: سنگ‌های آهکی (مرجانی)، بخش عمده‌ای از این بنا را تشکیل داده‌اند.
🔸 چوب: از تنه درختان جنگلی برای پوشش سقف، نعل درگاه و در ورودی استفاده شده است.
🔹 ساروج: پی مقبره و ملاط آن از جنس ساروج است که از ترکیب آهک شکفته، خاک رس، ماسه بادی، خاکستر حاصل از کودهای حیوانی و آب به دست می‌آید. ساروج یکی از قدیمی‌ترین مصالح استفاده‌شده در بناهای ایرانی است که نمونه‌های 700 ساله آن در جای جای ایران پیدا می‌شود.
🔸 گچ: از گچ به عنوان ملاط برای ساخت دیوارها، جرزها، طاق گنبد و همچنین تزئینات داخلی و خارجی بنا استفاده شده است. البته نه آن گچی که ما می‌شناسیم بلکه نوعی گچ نیم‌کوب درشت‌دانه به رنگ زرد کم‌رنگ که مقاومت زیادی در برابر تابش آفتاب، رطوبت و حتی بارش مستقیم باران دارد.
مقبره بی بی مریم قشم ارزش دیدن دارد؟
اگر اولین بار است که به قشم سفر می‌کنید، توصیه می‌کنیم از جاذبه‌های محبوب قشم دیدن کنید. اما اگر کشف ناشناخته‌ها و قدم‌گذاشتن در مکان‌هایی که کسی سراغ‌شان را نمی‌گیرد، قلقلک‌تان می‌دهد، حتما به بازدید این زیارتگاه تاریخی و گورستان عجیبش بروید. در این مطلب از مجله گردشگری یوتراوز، درباره تاریخچه و معماری این بنا صحبت کردیم تا هویت ارزشمندش، زیر بار سنگین جاذبه‌های معروف قشم گم نشود. شما درباره این آرامگاه چه فکر می‌کنید؟
راستی! اگر در تدارکات سفر خود به قشم هستید، یوتراوز پیشنهادهای خوبی برای خرید بلیط هواپیما و رزرو هتل دارد. اگر از جستجوی بی‌هدف خسته شده‌اید، می‌توانید تلفن‌تان را بردارید و با پشتیبانی 24 ساعته سفر یوتراوز تماس بگیرید و از راهنمایی و توصیه‌های کارشناسان ما استفاده کنید. (شماره تلفن: 1548📞)
سوالات متداول
چه کسی در مقبره بی بی مریم قشم دفن شده است؟
برخی به اشتباه تصور میکنند این آرامگاه محل دفن بی بی مریم بختیاری است اما این زیارتگاه، بقعه پیر روستا بوده و قدمت آن به دوران تیموریان و صفویان برمیگردد.
