سرای تاریخی باقری‌ها، سرای گمشده‌ی گرگان

گرگان یا استرآباد که شهری دارای پیشینه تاریخی طولانی است؛ به خاطر حضور آغامحمدخان قاجار و توجه او به محل تولدش همیشه جایگاه تاریخی مهمی داشته است. وجود تکایای قدیمی، زیارتگاه‌ها و اماکن مذهبی همه نشان از بافت تاریخی شهر گرگان دارد. پایتخت جگرکی‌ها با آن آب‌و‌هوای معتدل مدیترانه‌ای شاید مناسب‌ترین مقصد برای سفر به یکی از عمارت‌های تاریخی این شهر باشد. صدای نم‌نم قطره‌های باران بر روی سقف شیروانی خانه همراه با نجوای دلنشین گنجشک‌ها، بازیگوشی بچه ماهی‌ها در حوضچه‌ی آبی رنگ همه و همه تو را به سمت آرامشی غیر قابل‌وصف می‌کشاند. آرامشی توأم با حس خوب زندگی، پنجره‌های رنگارنگ که تلألو نور هنگام برخورد به آن‌ها، خانه را غرق نورهای رنگارنگ می‌کند. صدای داد و فریاد شادی بچه‌ها را هم هنوز می‌توانی بشنوی! گوش بسپار! این همان هیاهوی جریان زندگی در گذشته است و تو می‌توانی این همه خیال را همراه با یوتراوز در سرای باقری‌ها بیابی!

آنچه از خاطره‌گردی یوتراوز در سرای باقری‌ها می‌خوانید:

• سرای باقری ها نگین نهفته در سرچشمه
• دمی چند با صاحبخانه
• خانه‌ای برای همه فصل‌ها
• سرای باقری‌ها از دیروز تا به امروز
• بهترین زمان برای سفر
• مادر مهربان عمارت باقری

سرای باقری ها نگین نهفته در سرچشمه

سرای دلربای باقری‌ها در شهر گرگان و محله سرچشمه واقع شده است. این سرا یکی از بناهای معروف و ارزشمند تاریخی است، یک معماری بومی که به خانه‌های لوکس و مدرن آن محله ارزش بسیاری داده است. از بیرون که به این سرا بنگری چشم‌انداز بی‌نظیری خواهی دید، چشم‌اندازی که می‌تواند هر بیننده‌ای را به خود جذب کند.
وجود شیشه‌های رنگی که توسط چوب احاطه شده نمایی بی‌نظیر ساخته که عجیب دلربایی می‌کند. سرای باقری‌ها حوضچه‌ای زیبا در وسط حیاط دارد که با حاشیه‌ای از گل‌های رنگارنگ پر طراوت به زیبایی آراسته شده است. تو می‌توانی شادی ماهی‌های قرمز را در آب حوض ببینی یا شاید هندوانه‌ای درون حوض بیاندازی و به رسم قدیم گرمای تابستان را با خنکای حوض و هندوانه از تن بیرون کنی! به راستی که این خانه تو را به گذشته‌ها می‌برد. گذشته‌هایی شیرین و ناب.
سرای باقری دقیقا همان جایی است که می‌توانی سری به گذشته‌ها بزنی و ساعت‌ها به دور از هرگونه ناراحتی، غم و اندوه، لذت ببری، لذتی غیر قابل‌وصف در سفر به گذشته! درهای چوبی به تعداد زیاد که هرکدام مختص یک اتاق است، نشان از معماری قدیمی و تاریخی این بنا دارد. تخت‌های چوبی در کناره‌ی حیاط یادآور سماور ذغالی و جمع گرم خانواده است. در اطراف حیاط که سر بچرخانی درخت‌های میوه را خواهی دید که قطرات باران روی میوه‌ها و برگ‌ها نشسته است. شاید دلت بخواهد به نارنجی خود را مهمان کنی! به محض کندن نارنج قطره‌ی باران سُر می‌خورد و می‌افتد روی آب‌ها‌ی جمع شده در کف حیاط. دیوارها، خشت‌های آجری و ستون‌هایی محکم که همچون کوهی اجزای خانه را به دوش می‌کشند. سقف شیروانی سفالی و قرمز رنگ خانه که قطره‌های باران رقص کنان از روی آن‌ها غلت می‌خورند و بر زمین می‌افتند تنها نمای کوچکی از زیبایی‌های سرای باقری هستند.

دمی چند با صاحبخانه

صاحب اصلی و سازنده این سرای با شکوه حاج محمدرضا باقری است که همراه دو برادر کوچکترش این خانه را تقسیم کرده‌اند و همه با هم درکنار زن و فرزند خود در این سرا زندگی می‌کردند. حاج محمدرضا هم به طبع مردم قدیمی به قول معروف عیال‌وار بوده، او سه همسر، دو پسر و نُه دختر داشته و در جریان ازدواج‌های فامیلی شکل گرفته، این خانه هم گسترش یافته و روز به روز بزرگتر شده است. این خانه شامل 7 حیاط است (حیاط بزرگ، حیاط مهتاب، حیاط شوچره، حیاط محمدرضا، حیاط هشتی، حیاط مطبخ یا آشپزخانه و حیاط طویله) که از 4 طریق به بیرون راه داشته‌اند.
محمدرضا باقری علاوه بر داشتن این خانه، صاحب بازار بزرگ و وسیع نعلبندان بوده است. او که فردی سیاستمدار بوده در مسائل اجتماعی و سیاسی، مشارکت بسیاری داشته است. این خانواده‌ای اصیل، ثروتمند و بسیار مهمان‌نواز هم بوده‌اند، درب خانه‌شان همیشه بر روی نیازمندان و مستمندان گشوده بوده است. جالب است بدانید که در این خانه برای مراسم‌ مذهبی جایگاه ویژه‌ای قائل می‌شدند. هرساله در این سرا، تکیه‌های محرم و سفره‌های بلند افطار در ماه رمضان، برپا می‌شد. به خاطر ارادت حاج محمدرضا باقری به ائمه و معصومین طبق وصیت وی او را در حرم مطهر امام رضا دفن کردند.

خانه‌ای برای همه فصل‌ها

معماری خاص این خانه سبب شده است، در فصل تابستان که شهر گرگان هوایی گرم و شرجی دارد، درخانه هوایی مطلوب جریان داشته باشد. این‌جا مکانی است که بیش‌ازبیش در آن به آسایش اهالی منزل توجه شده است. سقف آن پوشیده از سفال است، شیبدار و طره‌ای، معماری این خانه طوری طراحی شده است که ارتفاع کف ساختمان نسبت به زمین بالاتر است، این عمل سبب شده که خانه در برابر اثرات مخرب باران‌های شدید و رطوبت سطحی زمین در امان باشد. گفته می‌شود سرای باقری‌ها در یک مرحله ساخته نشده است و در چند مرحله در تاریخ‌های متفاوت ساخته شده ‌است.
یکی از نکات مهم این بنا، ترکیب دو وجهه متفاوت معماری برونگرا و درونگرا در آن است که حاصل از درایت و توانمندی معمار دارد. این خانه 2500 متر مربع وسعت دارد و علاوه بر اینکه بزرگترین خانه در شهر گرگان است، در میان شهرهای شمالی نیز مقام اول را دارد.
وجهه برونگرای آن مربوط به نوع فرهنگ، آداب و رسوم، روابط اجتماعی مردم این منطقه و شرایط اقلیمی است. معماری این بخش به خوبی به این موضوعات پرداخته است و جلوه و زیبایی این خانه را دو چندان کرده‌ است. اما وجهه درونگرا که به فضاهای غالب در این منطقه و معابر که از طریق پنجره‌ها و ایوانک‌هایی که دارد به خوبی هرچه تمام تر نقش بسته‌اند. اگر به پنجره‌های این سرا دقت کنی چشم‌اندازی نقاشی شده، از جنگل را هم خواهی دید.
عمر سرای باقری‌ها را به اواخر قاجار و اوایل پهلوی نسبت می‌دهند. گفته می‌شود این خانه قدمتی 150 ساله دارد.

سرای باقری‌ها از دیروز تا به امروز

سرای باقری در تاریخ 16 مهر 1379 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و اکنون که به عنوان یک مجموعه اقامتی پذیرایی فعالیت می‌کند هنوز هم بخش‌های متعددی به آن اضافه می‌شود و در حال توسعه است. هندسه‌ی به کار رفته در این سرا به گونه‌ای است که سبب شده بخش اقامتی آن از بخش‌های پذیرایی و خدماتی جدا شود.

بهترین زمان برای سفر

شهر گرگان به دلیل نزدیکی به دریای خزر و وجود جنگل‌های سرسبز و زیبا آب و هوای معتدل خزری و مدیترانه‌ای دارد. همچنین این شهر نسبت به دیگر شهرهای شمالی ایران مانند: مازندران، رامسر و... بارندگی کمتری دارد. بهترین زمان مسافرت به این شهر اواخر تابستان تا اوایل زمستان است و علی‌الخصوص فصل زیبای بهار، که سرای باقری‌ها غرق در شکوفه‌های صورتی و سفید است و نم‌نم باران بهاری هم جلوه‌ای ویژه به این سرا می‌بخشد.

مادر مهربان عمارت باقری

اگرچه که مادر مهربان (سرای باقری‌ها) پا به سن گذاشته است؛ اما هنوز یکی از زیباترین و بهترین‌های شهر گرگان به شمار می‌آید. بافت تاریخی سرای باقری‌ها، دلنشین‌ترین فضایی است که می‌توان به دور از هیاهو و جنبش شهر، ساعت‌ها بر روی ایوان یا تخت‌های چوبی آن نشست و با جان و دل صدای گنجشک‌ها، قطرات باران بر روی سقف شیروانی خانه (تق، تق) را شنید و در هوای دل‌انگیز آن نفسی عمیق کشید.
زمان آن رسیده که کمی آرامش به خود تزریق کنی. خانه و حیاط را که تماشا کردی سری به شربت خانه‌ی این سرا بزن و شربتی خنک را در روزهای گرم تابستان نوش‌جان کن. علاوه بر شربت‌خانه، این سرا دارای بخش‌هایی چون عکاسخانه، فروشگاه صنایع‌دستی و هتل بوتیک است که دیدن آن‌ خالی از لطف نیست.