دریاچه مهارلو شیراز
- ...
- ...
- تعداد کلمات
دریاچه مهارلو شیراز از جاذبه‌های کمتر شناخته‌شده‌ی این شهر زیبای تاریخی است که به دلیل رنگ صورتی خیال‌انگیزش، به مقصد طبیعت‌دوستان زیادی از سراسر دنیا تبدیل شده است. در این مطلب راجع به ویژگی‌های این دریاچه نادر و زیبا، علت صورتی‌بودن دریاچه، بهترین زمانِ بازدید و نحوه دسترسی به آن می‌خوانید.
دریاچه مهارلو شیراز، معروف به دریاچه صورتی، یکی از منحصربه‌‌فردترین جاذبه‌های طبیعی ایران است که فاصله بسیار کمی با شیراز دارد. رنگ خاص و خیال‌انگیز این دریاچه، آن را به یکی از کم‌نظیرترین نقاط کره زمین و ازهمین‌رو، به یکی از محبوب‌ترین جاهای دیدنی اطراف شیراز تبدیل کرده است. حتما درباره جاذبه‌های تاریخی شیراز، بخصوص تخت جمشید و پاسارگاد، چیزهای زیادی شنیده‌اید. اما شاید آشنایی کمی با طبیعت شگفت‌انگیزی که در اطراف شیراز وجود دارد، داشته باشید. برای همین در این مطلب از مجله گردشگری یوتراوز، کمی از تاریخ فاصله گرفتیم و به دل طبیعت زده‌ایم تا راز دریاچه صورتی‌رنگ شیراز را کشف کنیم.
آنچه در مقاله دریاچه مهارلو شیراز می‌خوانیم:
- دریاچه صورتی شیراز کجاست؟
- ویژگی‌های دریاچه مهارلو شیراز
- علت صورتی‌بودن دریاچه مهارلو شیراز
- وضعیت کنونی دریاچه صورتی شیراز
- بهترین زمان بازدید از دریاچه صورتی
دریاچه صورتی شیراز کجاست؟
- آدرس: استان فارس، شهرستان سروستان، 18 کیلومتری جنوب شرق شیراز، بزرگراه شیراز به بندرعباس، در نزدیکی روستای مهارلو
مسیر دریاچه مهارلو از شیراز
دریاچه صورتی شیراز را می‌توانید در 18 کیلومتری جنوب‌شرقی شیراز پیدا کنید. کافی‌ست مسیر بزرگراه شیراز به بندرعباس را پیش بگیرید تا به این دریاچه زیبا برسید. دریاچه مهارلو در مجاورت روستایی به همین نام، (روستای مهارلو از توابع شهرستان سروستان) واقع شده است.
- فاصله شیراز تا دریاچه مهارلو: 20 کیلومتر (بین 20 دقیقه تا نیم ساعت با خودرو)
ویژگی‌های دریاچه مهارلو شیراز
دریاچه مهارلو شیراز (به زبان انگلیسی: Maharlu Lake)، یک دریاچه نمک فصلی است که به دلیل داشتن عمق کم، به عنوان یکی از تالاب‌های استان فارس شناخته میشود. ممکن است نام این دریاچه را از زبان مردم محلی با عناوین مهلو، ماهلویه و جنکان نیز بشنوید. با این‌حال دریاچه مهارلو بین مردم، بیشتر به دریاچه نمک یا دریاچه صورتی معروف شده است.
طیف رنگی این دریاچه در فصول مختلف تغییر میکند و همیشه صورتی نیست. بسته به این‌که در چه فصلی از دریاچه مهارلو بازدید می‌کنید، ممکن است آن را به رنگ صورتی، یاسی، قرمز یا آبی ببینید. در ادامه کمی بیشتر با ویژگی‌های این تالاب آشنا می‌شویم.
پیشینه نام
نام دریاچه مهارلو برگرفته از روستایی به همین نام، از توابع شهرستان سروستان است که در مجاورت دریاچه قرار دارد. در جستجوی نام این دریاچه، در کتاب کرخی (جغرافیدان و نقشه‌نگار برجسته ایرانی) به نام جنکان برمی‌خوریم. ابوالفدا (تاریخ‌نگار و جغرافیدان اهل سوریه) و ابن‌بطوطه (جهانگرد بزرگ مراکشی) در آثار خود از آن به عنوان جمکان یاد کرده‌اند. و در جایی دیگر، ابن بلخی (نویسنده فارس‌نامه؛ کتابی درباره تاریخ و جغرافیای فارس) و حمدالله مستوفی (جغرافیدان) آن را ماهلویه خوانده‌اند.
وسعت
وسعت این دریاچه شگفت‌انگیز به 600 کیلومتر مربع می‌رسد. طول دریاچه در بزرگ‌ترین حالت به 28 کیلومتر و عرض آن نیز در بیشترین حالت، 15 کیلومتر است. همان‌طور که اشاره کردیم عمق دریاچه مهارلو زیاد نیست؛ به‌طوری که ژرف‌ترین قسمت آن در زمان پرآبی 3 متر عمق دارد.
جغرافیا
دریاچه صورتی مهارلو در شرقی‌ترین بخش جلگه شیراز و غرب دریاچه بختگان (که اکنون خشک شده) قرار گرفته و 1461 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. سه رودخانه فصلی سلطان‌آباد، سروستان و خشک (خرم‌رود) به این دریاچه می‌ریزند و آب آن را تغذیه می‌کنند. با این‌حال رودخانه خشک (خرم‌رود) که از شیراز می‌گذرد، مسئول اصلی جمع‌آوری سیلاب‌ها در فصل‌های پربارش و رساندن آن به دریاچه مهارلو است.
علاوه بر این رودخانه‌ها، چشمه‌های بارمیشور و آب پروران نیز از قسمت‌های شمالی و غربی به درون دریاچه مهارلو می‌ریزند. در عین حال، تبخیر سالانه در این منطقه کویری بسیار بیشتر از بارندگی سالانه است. به‌طوری‌که با وجود همه این روان‌آب‌ها، دریاچه در فصل‌های گرم، خشک و بی‌آب است.
نوع آب
آب دریاچه مهارلو از نوع کلرید سدیم، منیزیم و سولفات سدیم است که همین موضوع باعث میشود بسیار شور باشد. در فصل‌های گرم و خشک سال، مقدار زیادی از آب دریاچه تبخیر و تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین کانسارهای* نمک ایران میشود. جالب است بدانید که این نمک طی ده‌هزار سال از کوه‌های اطراف به درون دریاچه سرازیر و در کف آن انباشته شده است. این هدیه طبیعی به لحاظ صنعتی اهمیت بسیار زیادی دارد و نقش بزرگی را در تامین نمک خوراکی و صنعتی استان فارس ایفا میکند.
* کانسار: به مکان‌هایی که مواد معدنی در آن‌جا (توسط پدیده‌های زمین‌شناسی) انباشته شده و قابلیت تبدیل به معدن را دارند، کانسار گفته میشود.
اکوسیستم
غلظت نمک دریاچه مهارلو به قدری بالاست که هیچ گونه‌ی ماهی در آن زندگی نمی‌کند. اما حیات بسیاری از موجودات زنده از جمله پرندگان، خزندگان و دوزیستان به این تالاب وابسته است. یکی از جذابیت‌های این دریاچه حضور پرندگان مهاجر است که در صورتی که شرایط زیست آن‌ها فراهم باشد، تا اواسط پاییز، مهمان دریاچه صورتی هستند.
جالب است بدانید که تالاب مهارلو یکی از بهترین زیست‌گاه‌ها برای فلامینگوها به‌شمار می‌رود. غذای اصلی این پرندگان زیبا، نوعی سخت‌پوست به اسم آرتمیاست. غلظت بالای نمک در آب دریاچه مهارلو، شرایط بسیار ایده‌آلی برای رشد و زندگی این سخت‌پوست شورپسند فراهم می‌آورد.
پرندگان دیگری که در این دریاچه زندگی می‌کنند:
- آنقوت
- تنجه
- کاکایی
- گیلانشاه بزرگ
- سلیم کوچک
- آبچلیک‌ها
- حواصیل
- اردک سبز
علاوه بر آب تالاب، محیط اطراف دریاچه نیز زیستگاه چندین گونه خزنده و دوزیست است:
- مارمولک
- سوسمار
- مار
- لاک‌پشت
- شغال
- گربه وحشی
- کفتار
- روباه
اهمیت تالاب
تالاب‌ها یکی از مهم‌ترین اکوسیستم‌های طبیعی و محیط‌های مولد حیات به‌شمار می‌روند. همان‌طور که با هم خواندیم، دریاچه مهارلو، زیستگاه جانوران متنوع و ارگانیسم‌های بسیار مفیدی است که هر کدام نقش مهمی در بقای گیاهان و جانوران وابسته به خود دارند.
دریاچه صورتی شیراز به دلیل وجود جلبک‌های دونالیلا سالینا، سخت‌پوستِ آرتمیا و از همه مهم‌تر ذخایر نمک در آن، به لحاظ صنعتی نیز بسیار قابل توجه است. علت دیگری که حیات این تالاب زیبا را پُراهمیت میکند، خطراتی است که با خشک‌شدنش به همراه می‌آورد.
اگر این دریاچه به طور کامل خشک شود، شهرها و روستاهای اطراف آن (به‌خصوص کلان‌شهر شیراز)، با خطر طوفان‌های نمک و ریزگردهای کشنده مواجه می‌شوند. نمک‌ها و ریزگردهای دریاچه برای زمین‌های کشاورزی هم مشکلاتی جدی به بار می‌آورند و موجب شور شدن آن‌ها می‌شوند.
علت صورتی‌بودن دریاچه مهارلو شیراز
مسئله‌ای که ممکن است بیشتر از همه کنجکاوی، (یا حتی نگرانی) ما را برانگیزد، رنگ عجیب و به‌خصوص دریاچه مهارلو است. اول از همه باید بدانید که آب دریاچه بسیار تمیز و زلال است و آلاینده‌ها موجب رنگین‌شدن این دریاچه نشده‌اند. مقصر اصلی این پدیده نادر و بسیار زیبا، رشد نوعی ریزجلبک سبز نمک‌دوست به اسم دونالیلا سالینا است که در محیط دریاچه‌های نمک یافت میشود. این ریز‌جلبک‌ها نه تنها سمی نیستند، بلکه کاربرد زیادی در صنایع آرایشی و بهداشتی و مکمل‌های غذایی دارند.
موجودات کمی هستند که توانایی زنده ماندن در محیط‌هایی با غلظت نمک بالا را دارند. جلبک دونالیلا سالینا برای دوام در چنین شرایطی، مادهای به نام بتا کاروتن* از خود ترشح میکند که تغییر رنگ بسیار زیبای دریاچه به علت وجود همین ماده مفید است.
*بتا کاروتن یک رنگدانه زرد-نارنجی است که از آن برای ایجاد رنگ طبیعی در صنایع استفاده میشود. بتا کاروتن یک پروتئین مهم برای انسان است که یکی از پیش‌سازهای ویتامین A در بدن به‌شمار می‌رود.
دونالیلا سالیناها غذای جانور سخت پوستی به نام آرتمیا نیز هستند. اگر به‌خاطر داشته باشید، این سخت‌پوستان غذای اصلی فلامینگوهای دریاچه مهارلو بودند. آرتمیاها نیز اهمیت زیادی در صنعت دارند. از این جانور سخت‌پوست برای پرورش ماهی‌هایی چون خاویار، ماهی زینتی و میگو استفاده میشود.
پدیده آب‌سرخه یا کشند قرمز
در برخی از مقالات علت صورتی‌بودن دریاچه که گاهی به سرخی نیز متمایل میشود، به اشتباه پدیده خطرناک کشند قرمز یا آب‌سرخه عنوان شده است. کشند قرمز پدیده ای است که در اثر افزایش انفجارگونه جلبک‌ها به وجود می‌آید و به دلیل آن‌که موجب تغییر رنگ آب دریا به رنگ قرمز با نزدیک به قرمز میشود به آن کشند قرمز می‌گویند.
پدیده آب‌سرخه در دریاها و آبهای شیرین مثل دریای خزر، خلیج‌فارس و دریای عمان اتفاق می‌افتد. بزرگ‌ترین علت وقوع این پدیده خطرناک، ریختن روان‌آب‌های کشاورزی و فاضلاب به آب دریاهاست. اما همان‌طور که خواندیم، رنگ دریاچه مهارلو ربطی به آلاینده‌ها ندارد و به دلیل وجود یک رنگدانه به اسم بتا کاروتن است.
وضعیت کنونی دریاچه صورتی شیراز
متاسفانه دریاچه مهارلو شیراز با دو دوره خشکسالی روبه‌رو شده است و اکنون نیز حال خوشی ندارد.
- دوره اول خشکسالی در سال 1387 اتفاق افتاد و طی این اتفاق ناگوار، 90 درصد دریاچه خشک شد. به‌طوری که از آن دریاچه زیبا فقط یک تالاب باقی مانده بود. این خشکسالی موجب شد جمعیت فلامینگوها از 100 تا 150 هزار پرنده به 5 هزار تقلیل پیدا کند.
- دوره دوم خشکسالی در سال 1395 رخ داد. این بار دریاچه به‌طورکامل و صد‌در‌صدی خشک شد و شیراز و شهرهای اطراف در خطر طوفان نمک و ریزگردها قرار گرفتند.
درحال‌حاضر دریاچه مهارلو در شرایط ناپایداری به‌سر می‌برد و با تهدیدات جدی زیست‌محیطی روبه‌روست. از ویژگی‌های این دریاچه متوجه شدیم که با تبخیر بسیار بالایی مواجه است و در سال‌های کم‌باران در خطر خشک‌شدن قرار می‌گیرد. خشک‌شدن دریاچه، بستر را برای وقوع طوفان نمک و ریزگردها فراهم و شهرها، روستاها و زمین‌های کشاورزی را تهدید میکند.
از طرف دیگر، رودخانه‌هایی که به این دریاچه می‌ریزند، منبع آلاینده‌ها و مواد آلی هستند. مقدار این مواد و فلزات سنگین در آب رودخانه در حد مجاز قرار دارد. اما به دلیل تبخیر زیاد آب در دریاچه مهارلو، غلظت این آلاینده‌ها در آن از حد مجاز بیشتر میشود.
حفر چاه‌های غیرمجاز و کم‌شدن آبهای زیرزمینی و بهره‌برداری‌های زیاد و غیراصولی از منابع نمک دریاچه، یکی از دیگر از خطراتی هستند که این روزها دریاچه صورتی را تهدید می‌کنند.
بهترین زمان بازدید از دریاچه صورتی
اول از همه باید بدانید که آب دریاچه همیشه صورتی نیست و در فصول مختلف تغییر میکند. عوامل مختلفی مثل میزان آب دریاچه، میزان غلظت نمک و میزان جلبک‌های دونالیلا سالینا بر رنگ دریاچه تاثیرگذار هستند. بنابراین ممکن است دریاچه را با رنگ صورتی، یاسی، سرخ یا حتی کاملا آبی مشاهده کنید.
پدیده صورتی‌شدن دریاچه با کم‌شدن سطح آب و بالارفتن غلظت نمک در آن، بیشتر نمایان میشود. اگر نمی‌خواهید با یک دریاچه آبی‌رنگ معمولی روبه‌رو شوید، ماههای آخر بهار زمان خوبی برای بازدید از دریاچه هستند.
دریاچه مهارلو در تابستان
به‌طورکلی به دلیل این‌که میزان تبخیر در دریاچه مهارلو بسیار بیشتر از ورود روان‌آب‌ها به آن است، بخش عمده‌ای از آب دریاچه در فصل تابستان خشک میشود. تا جایی که می‌توان بستر نمکی و سفیدرنگ دریاچه را مشاهده کرد.
دریاچه مهارلو در پاییز و زمستان
سطح آب دریاچه مهارلو در پاییز و زمستان که فصل بارش‌هاست، بالا می‌آید و به دلیل کم‌شدن غلظت نمک، به رنگ آبی نمایان میشود. ممکن است در فصل پاییز پدیده صورتی‌شدن آب را از دست بدهید، اما این فصل بهترین زمان برای تماشای پرندگان مهاجر، بخصوص فلامینگوهاست. این پرندگان زیبا معمولا تا پاییز مهمان تالاب مهارلو هستند و در دی‌ماه به جاهای گرم‌تری مثل استان خوزستان مهاجرت می‌کنند.
پیشنهاد یومگ به شما
بازدید از دریاچه صورتی مهارلو را به شما پیشنهاد می‌کنیم اگر:
- عاشق طبیعت‌گردی و تجربه‌های جدید و متفاوت هستید
- در جستجوی لوکیشن‌های خاص برای عکاسی هستید
- روح کنجکاو و ذوق بسیاری برای تماشای نقاط کم‌نظیر دنیا دارید
- و اگر آن‌چنان علاقه‌ای به دیدن جاذبه‌های تاریخی ندارید و دلتان می‌خواهد وقت خود را در طبیعت بگذرانید.
شما هم مثل من با دیدن جاذبه‌های کم‌نظیر دنیا، هوس غیرقابل‌کنترلی برای سفر پیدا می‌کنید؟ از آن هوس‌ها که تقویم در دست بگیرید، بلیط هواپیما یا قطار خود را برای نزدیک‌ترین زمان ممکن خریداری کنید و حتی خیال خودتان را از رزرو هتل راحت کنید؟ پیشنهاد دوم یومگ به شما، یک ابزار ساده برای رسیدن به این هدفی است که گاهی بسیار بسیار دور به نظر می‌رسد؛ سایت سفر یوتراوز!
یوتراوز، هم برای تازه‌واردها و هم سفرروهای قهار، تخفیف‌های زیادی دارد و از همه مهم‌تر استرداد بلیط در این سایت مثل خرید آن، کاملا آنلاین است. برای اطلاع از تخفیف‌های سفر، بهتر است به جای چک‌‌کردن هر روز سایت، صفحه اینستاگرام یوتراوز را دنبال کنید.
سفر به سلامت!
سوالات متداول
دریاچه مهارلو فصلی است یا دائمی؟
دریاچه مهارلو شیراز دریاچهای فصلی است که آب آن در فصل تابستان و ماههای گرم به علت میزان تبخیر بالا، تا حد زیادی خشک میشود.
دریاچه مهارلو در کدام استان است؟
دریاچه مهارلو در استان فارس، در مجاورت روستای مهارلو از توابع سروستان قرار گرفته و تقریبا 20 کیلومتر از شیراز فاصله دارد.
فاصله دریاچه نمک تا شیراز چه‌قدر است؟
فاصله شیراز تا دریاچه مهارلو، در حدود 20 کیلومتر است. با نیم ساعت رانندگی می‌توانید به دیدن این جاذبه بسیار زیبا بروید.
آب دریاچه مهارلو همیشه صورتی است؟
خیر. آب دریاچه معمولا در اواخر بهار و اوایل تابستان که سطح آب، پایین و غلظت نمک بالاست، به دلیل افزایش جلبک‌های دونالیلا سالینا، صورتی میشود. در فصول پربارش، مخصوصا زمستان، دریاچه پرآب و به رنگ آبی دیده میشود.
علت صورتی شدن دریاچه مهارلو چیست؟
دریاچه مهارلو یک دریاچه نمک فصلی است که نوعی جلبک بیخطر شورپسند به نام دونالیلا سالینا، در آبهای آن زندگی میکند. این جلبک مادهای به نام بتا کارتون (یک رنگدانه) از خود ترشح میکند، که مسئول اصلی رنگ زیبای دریاچه است.
